De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 6

Het XV^de Nederlandsch Congres.
- 27-30 Augusti, 1876. - (Slot.)

De laatste Congresdag was voorzeker niet de minst belangrijke. In de Eerste Afdeeling begonnen de werkzaamheden met de rede van D^r C.J. Hansen (Antwerpen): ‘Eenige opmerkingen betreffende het gebruik der Dietsche Moedertaal in de beide Nederlanêen en in Platduitschland.’

De Dietschgezinde stadsbibliothecaris van Antwerpen bebespreekt zijn wijd omvattend onderwerp met veel warmte, met al 't gevoel eener diepe overtuiging. Hij doet aldus de belangrijkheid van het Dietsche taalgebied uitschijnen, door het nauw verband aan te wijzen dat tusschen Platduitsch en Nederduitsch bestaat. Met kracht verheft hij zich tegen diegenen die niet dulden dat germanismen in onze geschreven taal gebruikt worden, wanneer die zelfde schrijvers zich niet ontzien oen boel fransche bastaardwoorden te bezigen en in de meening verkeeren dat fransch alleen de taal der wetenschap is! Achttien millioen menschen, zegt hij, drukken zich uit in Dietschetaal, door Fransch-Vlaanderen, Vlaamsch-België,

[p. 556]

Nederland, Noord-Duitschland, tot op de kusten van Finland toe, in Noord-Amerika, Zuid-Afrika en het uiterste Oosten van Azië. Ten slotte wenscht spreker dat ons ^Djetsch - het heete Vlaamsch of Platduitsch - moge krachtig voortbestaan daar waar het te huis hoort en in verband is met de zeden en levenswijzen der bevolking.

De heer Alberdingk-Thijm acht dien droom eener Dietsche taaleenheid onuitvoerbaar. Z. i. is het onmogelijk over zulk gebied als Nederland zelfs tot eene betrekkelijke eenheid te geraken. Voor een ongeletterd Nederlander, zegt hij, is Platduitsch evenmin verstaanbaar als eene vreemde taal. Wat betreft de taal waarin een wetenschappelijk werk geschreven wordt, in 't Nederlandsch kan zulk boek slechts een betrekkelijk klein getal lezers vinden, terwijl eene wereldtaal daaraan natuurlijk een veel ruimer debiet in de wetenschappelijke wereld kan verschaffen. Men kieze dus.

Een te Brussel verblijvend Nederlander, de heer Scherpenseel deelt in hoofdzaak de zienswijze des heeren Dr. Hansen. Hij wijst erop hoe in sommige gewesten de taal des volks verdrukt en zelfs van hoogerhand verboden werd, zonder echter ooit te verdwijnen en zonder dat de volksaard er door leed. De rede des heeren Scherpenseel is een krachtig pleidooi ten voordeele der Dietsche beweging.

Nog wordt daaromtrent het woord gevoerd door de heeren D^r. Theobald (Hamburg), Heremans en Van Buren, waarna dit punt als afgehandeld beschouwd wordt.

Wat volgt, betrof bepaaldelijk den Boekhandel.

De heer Scherpenseel wijst op de duurte der Nederlandsche drukpers, wier voortbrengsels doorgaans 50 per honderd duurder zijn dan die uit den Duitschen of Franschen boekhandel; hij meent dat de Stereotypie het middel zou wezen om onze boeken goedkoeper te maken.

De heer L.A. Thieme, boekhandelaar, zegt dat die bewering niet voltehouden is. Hij beweert dat nergens, in een staat zoo klein als Nederland, de boeken zoo goedkoop zijn. - (De heer Thieme vergat waarschijnlijk dat nevens de Nederlandsche Staat er ook nog Nederlandsche Gewesten bestaan,

[p. 557]

waar da Nederlansche uitgaven even ruim debiet vinden als in zijnland zelven). - Overigens, ook de stereotypie, zegt spreker, wordt bij ons gebruikt, en zelfs een dagblad Het nieuws van den Dag, wordt op die wijze gedrukt. In 't algemeen echter zou het meer algemeen invoeren der stereotypie weinig of niet het drukken bespoedigen noch de kosten verminderen.

Na nog eenige woordenwisseling tusschen de heeren Scherpenseel, De Beer, Thieme, en anderen, komt de spreekbeurt aan den heer N.J. Cuperus (Antwerpen) over de Turnvakwoorden in de Nederlandsche taal. Hij begrijpt daarin zoowel de zuivere vak- als de bevelwoorden (commando's), hun gebruik bij de Turnoefeningen (gymnastiek) en bij de wapenoefeningen van het leger. De heer Cupérus geeft eene reeks goed gekozen voorbeelden van Nederlandsche benamingen, volgens een door hem ontworpen stelsel.

Prof. Beets stelt voor het woord ‘turnen’ door ‘tornen’ te vervangen, waarmede de heer Scherpenseel instemt, maar de heer Alb. Thijm vreest dat men door eene tornvereeniging, minder eene ‘gymnastiekschool’ dan wel eene ‘naaischool’ zou verstaan. (Gelach).

Daarna spreekt de heer J.B. Franquinet van Maastricht over het Limburgsch of Maasgouwsche dialekt, en leest met uitbundigen bijval eenige door hem geschreven gedichtjes in Maastrichter gewestspraak, namelijk ‘Riek en Erm’ en eene soort van ballade - ‘Griet en Jaan’. (Zie Vl. Kunstbode vorige aflev. bladz. 489).

Prof. Beets bracht den heer Franquinet een woord van wèlgepasten lof voor die zoo aangename lezing, waarna de zittingen der Eerste Sectie afgeloopen verklaard werden.

In de Tweede afdeeling werd dien dag de zitting gevuld met eene biographisch-artistieke bijdrage over Antoon Verhulst. Do jonge spreker Prof. Is. Teirlinck genoot daarmeê verdienden bijval.

In de Derde afdeeling werd eene uitgebreide en zeer levendige discussiën gevoerd op het vraagpunt, door den heer Jacobson ('s Hage) ingeleid: ‘Welke middelen van zoogenaamd stoffelijken aard zijn thans in Noord- en Zuid-Neder-

[p. 558]

land aan te wenden tot verheffing van de tooneelspeelkunst. Spreker wijst er op dat de Congressen voor het Tooneel reeds belangrijke uitslagen hebben opgeleverd. Het Tooneelverbond, de Tooneelschool en ook de vereeniging het Nederlandsch Tooneel zijn aan de Congressen ontsproten. De tooneelspelers worden tegenwoordig reeds in zeer fatsoenlijke kringen ontvangen. De heer Jacobson vraagt of er onder stoffelijk oogpunt niets voor hen kan worden gedaan, bijvoorbeeld door het stichten van een Hulpfonds en eene Pensioenkas. De tooneelisten worden over het algemeen nu reeds beter betaald, ten gevolge van het verdwijnen der kleinere directiën, vooral in Noord-Nederland, en dit acht spreker billijk, omdat de akteurs aldus beter in staat worden gesteld hunne rollen te studeeren; bestond er nu nog iets om, eens in ouderdom gevorderd, niet meer te moeten vreezen voor hun bestaan, dan voorzeker zou de kunst er oneindig bij winnen.

De stelling van den heer Jacobson geeft aanleiding tot eene levendige discussie waaraan deel nemen de heeren Dercksen, Smit Kleine, Conradi, Cosyn, van Rooijen en Nijhoff. De vraag wordt gesteld: of zoo iets tot stand brengen wel op den weg onzer Congressen ligt, en of de tooneelspelers althans niet zelf niet het initiatief zouden moeten nemen?

De kwestie blijft ten slotte meer of min onbeslist.

Aangezien het vergevorderd uur kon de heer Jacobson het tweede deel zijner verhandeling ‘De invloed van Nederlandsch schouwburgpubliek op gehalte en uitvoering van tooneelvoorstellingen’ niet voordragen en bleef de spreekbeurt van den steller dezes ook achterwege. Wij willen hierover enkel de volgende regelen uit het tijdschrift Euphonia over nemen: ‘Het echt nationale denkbeeld van den heer Edm. Mertens willen we hier kortelings mededeelen. Hij had willen voorstellen om bij elk Congres een festival te houden in den geest van dat van maandag in het Palais Ducal, waarvan het programma zou bestaan uit toonzettingen van Nederlandsche componisten, terwijl de woorden eveneens van Hollandsche of Vlaamsche schrijvers moesten zijn. Het

[p. 559]

denkbeeld is zeer der overweging waardig en we bevelen het als zoodanig in de aandacht der Regelings Commissie van het XVI^e Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres.’

De zittingen der Afdeelingen waren ten einde. Ten 2 ure begon de laatste algemeene vergadering, die ook aan de werkzaamheden van het Congres een einde zou stellen. De heer Van Soest de Borckenfeldt, bestuurder der Afdeeling van schoone kunsten bij het Ministerie van binnenlandsche zaken, schonk aan de Noord- en Zuid-Nederlandsche congresleden een aantal exempl. van zijn werk La Renovation Flamande.

De voorstellen der verschillende commissiën worden nu ter tafel gebracht en Prof. Heremans stelt voor, om de Regelings commissie met de uitvoering van al die voorstellen te gelasten. Dit wordt aangenomen.

Onder deze voorstellen zijn er echter die tot eenige discussie aanleiding geven. Zóo het voorstel om het belgisch Staatsbestuur te verzoeken, hier zooals in Noordnederland eene Tooneelschool op te richten. De heer Cosyn doet opmerken dat men zich daarvoor doelmatiger zou wenden tot het Tooneelverbond dat in Holland bedoelde school heeft gesticht. (aangenomen).

Le heer Maurits Van Lee brengt verslag uit namens de commissie voor het aan Kiliaan op te richten standbeeld.

Eindelijk bekomt prof. van Vloten het woord. Hij houdt eene voorlezing over ‘Brussel in 1576 en 1876. De heer Van der Voorde draagt daarna een puik dichtstuk voor van Mevr. Van Ackere, geboren Maria Doolaeghe. Deze vaderlandsche lierzang is getiteld: ‘Hoelang nog slaapt gij Brugge's helden?’ - Op voorstel van den heer A.J. Cosyn wordt aan dezeventigjarige dichteres door 't Congres eene dankbetuiging gestemd.

Als de plaats waar het volgend Congres zal gehouden worden, verklaart de vergadering zich voor het Noordnederlandsche stadje Kampen, welks gemeentebestuur dit had aangevraagd bij telegram.

Nog brengt de heer Mr Levy verslag uit omtrent het voor-

[p. 560]

stel des heeren Cornette, op de vorige algemeene vergadering behandeld.

De conclusiën van dit verslag strekken om het Voorstel - Cornette niet in aanmerking te nemen, maar den wensch uit te drukken dat een afzonderlijk Congres tot bespreking der stoflelijke belangen van Noord en Zuid tot stand kome. Die besluitselen worden door sommige leden aangevallen, door andere verdedigd; en ten slotte wordt eene ordemotie van Mr Jul. Vuylsteke aangenomen, om het Congres onveranderd zijn oorspronkelijk karakter te doen behouden. Immers, zekere gemeenschappelijke belangen van stoffelijken aard hebben altoos tot de programma's onzer Congressen behoord. Dit stelt op gelukkige wijze een einde aan dat vrij verward debat.

Nu nog een woord van dank door Nicolaas Beets namens de vergadering aan den voorzitter M^r Van der Auwera. Daarop sluit deze het Congres met eene dankbetuiging aan de Belgische Regeering en aan het Stedelijk Bestuur van Brussel, dat den Congresleden een zoo gul onthaal had verschaft.

_**_*

Drie honderd Congresleden vereenigden zich om 7 ure in de Iokalen van den Dierentuin waar het traditioneel Banket zou plaats hebben.

Aan de eeretafel zaten de heeren Van der Auweraa (voorzitter), Dr Hanau, Beets, Hasebroeck, De Jager, Delcroix, Conscience, Hiel, De Cort, Van Vloten, Ten Brink, Gram, Servaas van Rooijen en anderen. Dit feestmaal was uitmuntend, en werd veraangenaamd door het muziekcorps van het keurregiment der Grenadiers. Aan het nagerecht werden de volgende heildronken ingesteld: door den voorzitter aan de vorsten Leopeld II en Willem III, door den heer de Jonghe van Ellemeet aan de stad Brussel, door den heer Delcroix aan de Nationale Kunst, door den heer Hanau aan den Graaf van Vlaanderen, door den heer Beets aan de Regelingscommissie, door den heer Ten Brink aan de tegenwoordig zijnde dames, door den heer O. Perier aan Conscience en Hiel, door den heer Hoste aan de Drukpers en door den heer Servaas van Rooijen aan de Dames-letterkundigen van Noord en Zuid. De dichter

[p. 561]

Beets vergastte ons op het prachtig gelegenheidsvers, in een vorig nummer van onzen Bode opgenomen.

_**_*

Het zij ons toegelaten hier ten slotte een woord van dank te brengen aan de Inrichtende Commissie en vooral aan den algemeenen secretaris Em. Hiel en den commissaris Jul. Hoste, die zich veel moeite hadden gegeven om al die feestelijkheden voor te bereiden.

Eene schaduwzijde van het Brusselsche Congres was echter het gemis aan stenografen om de verslagen op te maken. Daardoor ontbrak ons ook het zoo nuttige Congresblad, dat, hopen wij, in 't vervolg niet meer zal achterwege blijven.

Antwerpen, 1876.

Edm. Mertens.