De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 6

[p. 503]

Amsterdam's zesde eeuwfeest.
Een bezoek op de Historische Tentoonstelling.
(Slot.)

Oude visschers, die geheel
Voorheen deez waterstreek bewoonde,
Te vrede zijnde met het deel
Waarmede uw arbeid u beloonde,
Stak een van u zijn grijzen kop
Ten grafstede uit, en sloeg zijn blikken
Op marmren gevels hoog in top,
Hoe zou het dorre lichaam schrikken.
Als hij zo als de nacht en dag
Verscheelt, uw stand veranderd zag!
Willinck.

Bij ons tweede bezoek op de Tentoonstelling moet in de eerste plaats melding gemaakt worden van het prachtig standbeeld van de Ruyter, dat wij, bij 't binnenkomen van het Tentoonstellingsgebouw zien prijken.

Dit kunstgewrocht is ontworpen door wijlen den bekwamen kunstenaar Lodewijk Rayer, beeldhouwer van Z.M. den Koning en bestuurder der Akademie van schoone kunsten.

Met de beschouwing der zesde aedeeling beginnen wij ons hernieuwd bezoek. Hierin vinden wij het Armwezen en de Liefdadige Instellingen, vertegenwoordigd door afbeeldingen van Weesgestichten, Gasthuizen en andere liefdadige inrichtingen voor mannen en vrouwen van verschillende gezindheden. Verder maken de portretten van Regenten en Regentessen, gedenk- en broodpenningen en tal van andere daarmeê in verband staande zaken een schoon geheel in deze verzameling.

Een zonderling document verdient nog in deze Afdeeling vermeld te worden, namelijk een Paspoort om te mogen bedelen afkomstig uit de XVI^de eeuw. Ziehier den inhoud:

Aelmisse te bidden aan de goede luijden binnen den tydt van dry doghen van morghens ten acht uijren tot tsavonts ten vier uijren ende ander nochte verder niet.’

[p. 504]

Handel en Nijverhetd nemen de zevende afdeeling in. In den catalogus leest men aan het hoofd dezer rubriek Vondel's dichtregelen:

‘Zie de Batavieren trecken
Naer een nieuwen oceaan,
Langs een noit bezeilde baen,
Om meer werelden te ontdecken.’

Schilderijen en gravures herinnerden ons aan het oude Beursgebouw, en de Oost- en West-Indische Compagnie was doer af beeldingen, penningen en munten vertegenwoordigd. Een twintigtal portretten van aanzienlijke kooplieden waren ook ingezonden. Onder de rubriek Zeevaart zag men eenige voorwerpen afkomstig van de overwintering van Jacob Van Heemskerk en Willem Barendsz, terwijl op de Nijverheid betrekking hadden eenige teekeningen van Brouwerijen, en een aantal produkten uit Porcelein fabrieken, vuurwerkmakerijen, weverijen en boekdrukkerijen. Bij deze laatste behoorde een eigenhandige brief van Daniel Elzevier. Wat in deze afdeeling het meest onze aandacht wekte, dat waren de menigvuldige oudheden, afkomstig van 49 gilden, welke vroeger te Amsterdam bestaan hebben.

De achtste afdeeling was aan Onderwijs en Wetenschappen gewijd.

Daarin zien wij o.a. het portret van den zoo algemeen bekenden schoolmeester W. Bartjens. Verder oude schoolboeken en een katheder en stoel uit eene lagere school van de 17^de eeuw, benevens een voorwerp dat destijds nog in de de pedagogische wereld als voornaamste tuchtmiddel werd gebruikt: een houten en lederen plak! Portretten van Rectoren der Latijnsche school, Hoogleeraren van het Athenoeum illustre, beroemde-Genees- en Heelkundigen, Rechtsgeleerden, Taal- en Geschiedkundigen waren mede in deze afdeeling tentoongesteld, en bij de Natuur- en Aardrijkskundige voorwerpen zag men een hemel- en aardglobe en een tellenraam van Willem Jansz. Blaeu, benevens de Atlassen van J. Blaeu en N. Visscher.

Welk een schat van merkwaardige oudheden levert ons de

[p. 505]

negende afdeeling! Dáár hebben wij de Schoone Kunsten. Als herinnering aan de groote mannen op het gebied van Letterkunde vinden wij er kostbare handschriften, o.a. een van Roemer Visscher, vier van P.Cz. Hooft, een' brief van Hugo de Groot, verscheidene handschriften van Vondel waarbij s' dichters begrafenisbriefje dat luidt als volgt:

Tegens Woensdag den 8 Febrnarij 1679
Uwe E: wordt gebeden ter begraeffenisse
met
JOOST VAN DEN VONDEL
oud 92 jaren,
woonachtig op de Cingel over de Warmoesgraft, om voor half drieen precijs te zijn in de Nieuwe Kerk.
UE: naam zal gelezen worden.

Verders bemerkte ik een handschrift van Jacob van Heemskerk, benevens eenige eigenhandige brieven van Bilderdijk. Belangstelling wekte ook het portret van den dichter Hooft door M. Mierevelt, alsook negen verschillige portretten van Vondel, het spinnewiel van Maria Tesselschade Visscher, het portret, de stoel en twee afgietsels in pleister van het gelaat en de hand van Bilderdijk en meer andere interessante zaken.

Het destijds zoo bloeiende Nederlandsch Tooneel van Amsterdam was er ook niet vergeten. Onder de menigvuldige portretten van beroemde tooneelspelers, zooals die van Andries Snoeck, Mevrouw Wattier, Majofski, Dirk Kamphuijzen, Telgerhuis en meer anderen zag men de costumen destijds gebruikt bij de opvoering van Vondel's ‘Gijsbrecht van Amstel,’ en andere die, door Snoeck en Majotski, in bijzondere rollen werden gedragen. Op het gebied der Muziek

[p. 506]

zagen we de portretten van eenige componisten zooals J.W. Wilms, J.G. Bertelmans, J.J. Viotta, J.B. Van Bree en Frans Hansen, eene klok gegoten door F. en P. Hemony en een viool en violoncel vervaardigd door H. Jacobz. (XVII^de eeuw). De Amsterdamsche Schilder- en Graveerkunst prijkte met de portretten van Rembrandt, F. Bol, Van der Helst, Van der Does, A. Van de Velde, Houbraken, J. Goeree en meer andere. De Bouwkunst, de Beeldhouwkunst en Drijfkunst herinnerden ons aan Jacob Van Campen, Vinckenbrinck, de Antwerpsche Artus Quellien, Paul Van Vianen, Roijer, enz. Ja zelfs voor de schrijfkunst en de thans geheel verdwenen knipkunst, was eene plaats ingeruimd.

De tiende afdeeling gaf ons een denkbeeld van de zeden en gewoonten. Vier vertrekken waren daartoe met uitstekenden kunstsmaak door den heer P.J.H- Cuypers gemeubeld. Deze stelden voor een huiskamer, slaapvertrek en keuken uit de 17^de eeuw, en eene kamer uit de 18^de eeuw; verder zag men er verzamelingen van huisraad, keukengereedschap, kinderspeelgoed, almanakken, straatliedjes, dagbladen waarbij de Gazeta de Amsterdam in het spaansch gedrukt (1678,) ten behoeve der spaansche en portugeesche Joden. Ook waren er collectiên van familiewapens, mans- en vrouwenkostumes, en eene menigte andere belangwekkende dingen. De elfde en laatste afdeeling behelsde voorwerpen die op groote historische gebeurtenissen betrekking hadden. Onder eenige merkwaardige Archieven der stad Amsterdam lag de giftbrief van Graaf Floris V. gedagteek end van 27 October 1275, waarbij hij aan de lieden, wonende bij den amstelerdam, de vrijheid verleent, om hunne goederen tolvrij door zijn gansche land te voeren. Ook zag men orden giftbrief van Maximiliaan, waarbij hij in 1489, de stad Amsterdam vergunning geeft om ten eeuwigen dage de kroon van het roomsche rijk boven haar wapen te voeren. Portretten, teekeningen, gravuren, gedenkpeningen en spotprenten geven een denkbeeld van al de merkwaardige gebeurtenissen der stad. Ziedaar dan eene ruwe schets van die zoo belangrijke historische tentoonstelling eener groote wereldstad. Onnoodig te zeggen dat ik daarvan slechts een oppervlakkig denkbeeld heb kunnen geven.

[p. 507]

Met genoegen vernemen wij dat al die schatten van Amsterdamsche oudheden voor het publiek niet zullen verloren zijn, on alle voorwerpen zullen bewaard worden om later in het te bouwen groote Muse um te worden overgebracht.

Daarmede in verband schreef onlangs de heer Alberdingck-Thijm aan de Rotterdamsche Courant eenen brief, dien wij hier tot slot van ons artikel laten volgen:

Aan de Redactie.
‘Lid van het Kon. Oudheidkundig Genootschap en niet vreemd aanhet tot stand brengen der verzameling in het Oûmanhuis, neem ik de vrijheid met een paar woorden op te komen tegen het nootje onder het opstel: ‘De Hist. Tentoonstelling van Amsterdam, ‘in uw n^o van 13 September.
De schrijver van het stukjen bedoelt blijkbaar voor te stellen, niet dat er een tweede Museum van alle soort van oudheden in de lokalen der vroegere Kon. Academie van Beeldende Kunsten worde gesticht: maar hij wenscht aldaar eene verzameling bijeen te houden van zichtbare en tastbare elementen der Geschiedenis van Amsterdam Men zou inderdaad wanneer men de nu in de stijlen der drie laatste eeuwen gebouwde en gestoffeerde vertrekken behield, nog wat meer afwerkte en completeerde en daar een paar zalen aan toewijdde, die voor het Museum Van der Hoop niet noodig zijn, de wetenschappelijke en artistieke gedachte van den schrijver m.i. zeer schoon kunnen verwezenlijken. Men zou er veel over kunnen brengen van wat nu op het gemeente archief bewaard wordt en kenmerkend Amsterdamsch is. Terwijl het Oudheidkundig Museum toch gaandeweg in de Spuistraat verrijkt zou kunnen worden, om later, in zijn geheel, in het te bouwen groote museum te worden overgebracht. De Spuistraatlokalen zijn reeds heden te klein. Wat daar niet geborgen kan worden zou, alsmede, voorloopig naar het Oûmanhuis kunnen worden overgebracht. Aldus bijv. de beelden en bouwfragmenten in steen, die op het beplante binnenplein van het Oûmanhuis geschikte plaatsing konden verkrijgen.
Ik herhaal: men moet geen tweede museum stichten, maar het onstaan van eene verzameling, die alle oudheden in zich opneemt, moet het verwezenlijken van speciale historische ontwerpen niet beletten.
15 Sept. 1876.
J. A. Alberdinck-Thijm.

Onze hartelijke wensch is dat aan het bedoelde ontwerp een gunstig gevolg worde gegeven.

A.M.O.