De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 6

[p. 481]

In 1831.
E Verhoilke oit den Gardcivikkentaid.

Proeve van Overijschen tongval⁽¹⁾.

De schraiver van di verhoilke es e kind oit de Gardcivikkentaid, oit den taid da de rechte Gard'civik rond Brussel in volle florance was. Hai⁽²⁾ hee ze moeder duzend kêêre⁽²⁾ hôôre zegge (duzend es maschie wa veul, moa toch zeker wel vier kêêre) da doktoor Fortun zoaliger in volle Gardcivikke klêêre, met de zilvere halfmaon op de beust, heur van hum, da wil zegge van mai, verlost heet. Menheer Fortun wimpelde zelf in den oogenblik 'n betje; da was hum eige va van taid tot taid zoo e wat te spele; en waarschijnlik hae de glorie van hum nae, gelek ne grooten enverste, mi 'n zilvere plaot op de beust alle kante te meuge loate zie, zaine geest wee e wat oan 't waggele gebrocht.

Och dat d' oemstandigheid, da 'k deu nen euverste van de Gardcivik in vollen tenue op de wereld gebrocht bin, vi mai 'n rede zal zai om dees gardcivik-exercice wèl te vertellen, dat en za 'k ni tèrre⁽³⁾ zegge; wèl hem ik de groote Gardcivikkentaid beleefd, moa 't en gedink mai ni, da 'k ôôt ôôggetoige van zeuken exercices zae geweest zai. 'k En kin de dinge dèn⁽⁴⁾ ni as van hôore zegge; gelukkig nog da 't onze Lowie zoaliger was, dieze mai verteld heet, en daan kost vertelle, da meug de geloove! Was het zôo ni, dèn za mn heel verhoilke maschie gêene knip veu ave neus weëd zai.

Mai voader, moet e wêete, was kapitain van de Gardcivik; êest was hn lutenant geweest, moa seterd da Dries

(1) Overijsche (Fr. Isque) in Braband.

(2) êê en ôô beduiden den zwaarlangen e en o-klank; éé en é de scherpe, opene e.
Duidelikheidshalve is de h bij het begin eener lettergreen overal behouden, ofschoon ze nergens behoorlik wordt uitgesproken.

(2) êê en ôô beduiden den zwaarlangen e en o-klank; éé en é de scherpe, opene e.
Duidelikheidshalve is de h bij het begin eener lettergreen overal behouden, ofschoon ze nergens behoorlik wordt uitgesproken.

(3) durven.

(4) dan.

[p. 482]

va Lamme Dekeustes zen demisse gegeven haê, was voader in groad verhuegerd. Dries hae wèl gedoa van zen demisse te geve, want dane jong' en kinde doa niks van: as hm al ne piot oit ne lansier kinde, da was veul!

Voader dèn, was kapitain, moa serieus kapitain: bij hum was 't gemaind. Zen lutenants woare Jan Laknek en menoenkel Luppe zoaliger. Gin éen van bai en kost behôorlek in nen boek leze, moa dat en lette ni. Voader hae de mans oit zen kompanie al verschillige kêere ondernome, dèn êens allemoal gelaik, en dèn wu êen-ver-êen: hai was, oem zôo te zeggen, kapitain, lutenant, onderlutenant, sergent, tot koproal toe, alles mit êe.

Dai êeste exercices haen ploats ghat oan de Kalvoarenberg, achter de Woaranne,⁽¹⁾ woa da ni veul volk voorbai en kwam. Na moeste de mans ne kêe in 't publiek doe zie wa ze al kosten, en doarom zaen ze toekommende zondag op de grôote mèt⁽²⁾ veu 't Stadhuis exerceeren.

Den volgenden zondag, noa de klein' mes, woare al de manne, of ontrint, op heule post. Mi veul moeite was er voader in gelukt ze min och meer wêl in rang te zette D'exercice begon. Al de mans keke noa voader toe, behalve dai da noa den Bonten Os of noa Dikke Marianne zoage. De kapitain trekt zaine dege: ‘Garde voooo! roept hn mi êene kêe. Ge zel mai maschie vroage, woarom dat hn da in 't fransch riep? - Wel, mins, da was toen de mode: haën ze 't joar ter veure den Hollander oit 't land gejaagd oem na vennèer de commande in 't diets goa te doe? - Voader heet dèn gardevoo geroepen; Menoenkel Luppe beziet hum, mi en lachende miene, percies alsof dat hn noa nen hanswors za gekekt hemme, moa da was al wat hn dee: van ook zainen dege te trekke, doavan was gin apprense.

Voader riep nen tweede kêe: ‘Gardevooo!’ sommige van de mans die al begoste mue te wedde, zoate heule geweer mit de kolf veuöit op de grond en gingen er bove met de erme op roiste. ‘Zwoager, roept ‘Gardevoo’ zee voader half hèdop.

(1) warande.

(2) merkt.

[p. 483]

Luppeke trekt zainen dege oit de schêeë en roept: ‘Gardevo!’ Den omderlutenant, Jan Laknek, as hn da zag en hôode, wae 't zelve doe: hai pakt zainen dege mit d'handheef en begint te trekke en te snoepe. Joa moa, den dege en kwam ni: was hn na ingeroesterd of ha der Jan t' hois par abuus nen noagel dwèesendeu gesloagen, 'k en wêet het ni; moa dàt es zeker, dat er den dege ni oit en kwam. ‘Ara! ‘zae Jan Laknek, noa er nog ne kêe hèd aangetrokke te hemme, ‘as g'er ni en wilt ooikomme, blaift er dèn in!’ En hai droïde zainen dege met den band en al gheel onder zainen erm e weg.

Na en was er ni mêe te wachte en d'exercice ging voets: ‘Portez... arme!’ riep voader. De gardcivikke bezoagen hum, moa de mêeste bleve stoa gelek ze stonne. Nog ne kêe paasde voader in zen aige; hai riep vennèer: Portez... arme!’ en terzelver taid wees hn mi zainen dege wa ze te doe haën. Na haën z'het gezie, en de mêeste trokke heule geweer omhoog en woare gereed oem portez arme te doe. Da woare dài die veu voader stonne, wel te verstoa; moar d'ander, dai va Luppeke, en bougeerden nog nie. Voader liep al gâ tot bai menoenkel en zae, half hèdop: ‘roep Portez arme, monfrée.’ Luppeke mi z'n keveroude stem, doe zenne mond ope en roept: ‘Portéjarm, monfrée!’

Da was te naig! De stroepe, die doa rond stonne (want in danen taid woaren er stroepe gelek nae) begoste allegelaik te lache, en êene oit den hôôp riep zôô hèd as hn kost: ‘Portez... jarm, monfrée!’

Onze voader en lachte ni gae as hn in foenkse was, moa dèn en kost hn hum toch ôok ni inhave van ne kêe te grammêele.

D'exercice ging voets: ‘Présentez... arme!...’ Mi dezelve zag voader dat de pastoor opkwam, al klappe mit de kerkmêester. Voader was wel iet och wa verblind in zain Gardcivikke, moada wist hn toch wel, da ze heule exercice nog ni genoeg en kinde, en hn zae ni gèere commande gegeven hemme in presense van de pastôor die ne stëeling was Doaroem riep hn nog ne kêe hêel hèdop: ‘Presentez... arme!’ en kent doarachter: ‘Reposez, arme!’

[p. 484]

't Was taid dat hn tot doa was, want de pastoor noaderde. Doa woare nog wel gardcivikke die nae êest, heule geweer begoste opteheufen, en die mainde ook ne kêe portéejarm te doe, moa voader wees mi zainen dege da z'er moeste oitschieë, en de mêeste deeën het.

- ‘Ah, kapitein, uw mans zien er goed uit!’ sprak menheer pastôor.

- ‘Da begint te passeere, menheer pastôor’, zae voader.

- ‘En ze doen al groote exercices; in 't kort zullen zij volle soldaten zijn!’

- ‘Z'hemme nog veul te leere, menheer pastoòr.’

- ‘Mij dacht nogtans dat het al heel wel ging. Zullen zij nog niet eens herbeginnen?’

- ‘Vandoag ni, menheer pastôor, ze zen mue; me meuge ni te veul in êene kêe wille. - Manne, lèt op,’ sprak voader verder tot de gardcivikke: ‘Rompez vos rangs!’ De mêeste pakke heule geweer en doen: présentez arme! Eenige haën 't verstoa; deze verloate den rang en trekke wèg, soemige noa den Bonten Os, inkele in de Trapkes en de rest bai Dikke Murianne. Ne minuut loater volgden al d'ander.

Na bleve ze doa allêen onder heule vier: menheer pastôor, de kerkmêester, voader en menoenkel Luppe. Jan Laknek, den onderlutenant, was mit de sumpel opgetrokke; hum docht zeker, dat hn roim genoeg gedoa hae vi ne kêe, en dat hn mocht goa e wa roiste. De man ha gin oemgelaik, vi wa 't roiste oanging: en de schraiver van di verhoilke es 't zelve van zin.

En doamee was 't opgevave met de grroote exercice van dane kêe(r).

Overijsche, October 1876.

V. De Veen.