De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 6

Brieven uit Noord-Nederland.

I.

den Haag, 23 Augusti 1876.

Den 1^sten dezer maand heeft in 't gebouw van de Akademie van Beeldende Kunsten alhier de plechtige opening plaats gehad van de eerste Tentoonstelling der Hollandsche Teeken-Maatschappij.

Aan hooggeplaatste genoodigden ontbrak het niet, evenmin gelukkiglijk aan andere beschermers en bewonderaars van kunst in 't algemeen. De aanblik der met teekeningen versierde zaal is verrassend en verliest bij nadere beschouwing geenszins.

Zonder de minste overdrijving kan van deze Tentoonstelling gezegd worden, dat er zich geen enkel middelmatig werk op bevindt. Is dat niet reeds een bijzondere lofspraak? Aan het hoofd der Teeken-maatschappij staan de heeren Mesdag, Mauve en W. Maris, namen die op 't gebied der nieuwere Nederlandsche schilderkunst klinken als een klok. Ik bied uwen lezers een vluchtig kijkje op eenige teekeningen.

[p. 420]

Vooreerst die van den heer Mesdag; zijn element is de zee; hij bespiedt hare geringste tinten, hare stoutste schakeeringen, hare dui zendvoudige kleurwisselingen en hij mag, na eene jarenlange studie van hare beeldrijke schoonheid, zich beroemen die te kennen. Als een der talentvolste hoofden der realistiche school geeft hij getrouw natuurwaarheid te aanschouwen, en in zijne breede, forsche toetsen ligt geen zweem van conventie of koketterie De vier aquarellen die van zijne hand hier zijn, geven op nieuw een voldingend bewijs van 's mans veelzijdige natuurstudie. Bezie die ‘vroege morgen (Scheveningen)’ zooals de Cataloog vermeldt, een enkel visschersvaartuig met geheschen zeil, den voorsteven naar den beschouwer gewend, wordt langzaam door de trage golven gedragen. De hemel is flauw bewolkt en de witachtig-grauwe morgendampen zweven over het kalme zeevlak. Een enkel lichtend punt aan den trans verkondigt den dageraad en het grauwe waas schijnt langzaam op te trekken.- Of wilt ge den dag, al is het dan ook een eenigszins grauwe dag, waarop het zonnetje achter wolken schuil ging, gelijk een preutsch nufje achter een donkeren sluier, bezie dan ‘Het binnenkomen eener visscherspink’: eene witgrijze zee draagt bij eene wit bewolkte lucht, net bruine zeil, dat weldra gestreken zal worden. - Of wilt ge den avond de teekeneer geeft hem u te aanschouwen in zijn ‘Avond op de Schelde’ een zeer schoon werk van kleur, toon en stemming, indien nog van kleur te spreken is bij zulke zacht gepenseelde tinten, schakeeringen van licht en donker, door middel van de dofste verwen verkregen. Tot bij den aanlegstijger, waarop eenige in zulk donker gehulde figuren hare komst afwachten, is een stoomboot genaderd; het kabeltouw zal zoo aanstonds geworpen en de loopplank gelegd worden. Het eenige helle kleurtje in het gansche tafereel is het roode boezeroen van een matroos en de blauwe wimpel der boot. Verrukkelijk is de zachte avondtoon over het water en in het luchtruim. - Lust het u een nacht op zee van den meester te zien, dan hebt ge dien hier in ‘De haven van Vlissingen’; een donkere, sombere hemel over een woelige, zwarte zee. Op het havenhoofd is het seinlicht ontstoken, de eenige heldere stip bij zooveel donkers. Verrassend is ook daarbij de macht van uitvoering; hoogst eenvoudig sujet door waarheid bewonderenswaard.

Vergelijk nu bij die vast alle heldere kleuren dervende tafereelen van Mesdag, de tot bontheid toe doorgedreven kleurrijkdom van den te Brussel verblijvenden W. Roelofs. De tegenstelling van het wondervolle dat Roelofs door weelderigheid een effekt te weeg brengt, dat Mesdag in soberheid zoekt, moet u treffen. Helgroene weiden of oeverzoomen doet hij naar hartelust tegen helderblauwe luchten afsteken, ja schroomt niet gloedroode daken van pachtershoeven tusschen helgroen geboomte te doen doorschemeren. Maar welk een ‘belichting’ over die landschappen; welk een wondervolle gloed! De schilder toone zich al geen vriend van het alledaagsche in kleur, streve misschien wat al te veel

[p. 421]

naar het vreemdsoortige, het meerendeel zijner hier aanwezige kunststukken verzoent ons echter weder ten volle met zijne kleurengrilligheid door de stoute behandeling, die hoe bont ook, niet in schelheid ontaardt, al grenst zij er ook zeer dicht aan. Toch moet gevraagd worden of in twee zijner bij Rotterdam genomen landschappen de lust tot bonte kleureffekten niet te ver gedreven is en bepaaldelijk tot onwaarheid heeft gevoerd, wat de belichting betreft. Een volgend maal zet ik mijn kijkje in de Expositie voort. Israëls, Bosboom, Mauve, Blommers en Maris liggen dan aau de beurt.

Fr. S. K.

II.

Rotterdam, 14 Augustus 1874.

Op 30 en 31 Juli jl. had in 't Westvlaamsche stadje Dixmude een prijskamp voor Letter- Tooneel- en Zangkunde plaats. Wij hadden de eer en het genoegen dien prijskamp bij te wonen, en wel voor de eerste maal in België. Daarom nemen wij de vrijheid onze indrukken van dat kunstfeest mede te deelen en daarbij onze opmerkingen te voegen, met het doel iets te kunnen bijdragen ter bevordering der kunst, en mocht het zijn in het belang der beoefenaren van de schoone Dicht- en Tooneelkunde.

Menigvuldig zijn, vooral in Belgie, deze prijskampen, en zij kunnen beschouwd worden als een uitvloeisel der werkzaamheden van de Rederijkerskamers in vorige eeuwen.

Of deze wedstrijden evenwel aan hun doel beantwoorden en niet ontaard zijn, evenals zoovele hedendaagsche beoefeningen der schoone kunsten, willen wij op het oogenblik in het midden laten; dat was slechts eene voortvluchtige gedachte bij het verlaten van den prijskamp.

Zondag 30 Juli, ongeveer ten 3 ure des namiddags, arriveerden wij te Dixmude, met een aantal heeren deelnemers aan den kampstrijd. Aan het spoorweg-station stonden het Bestuur en andere Leden der Maatschappij geschaard, met de vlag der stad en de schilden der vereeniging ‘Scerpdeure’, om de declamators te ontvangen. Hartelijk en broederlijk was de ontvangst. Kort hierna trokken allen, onder trommelslag (geen muziek) op, ter bestemder plaatse, en na een kort maar hartelijk woord van welkom, door den President, nam de kampstrijd eenen aanvang.

Alvorens tot een overzicht hiervan over te gaan, zij het mij vergund de opmerking te maken, dat wij begrepen, uit den aard der zaak te mogen afleiden, dat het doel der letterkundige prijskampen is: de veredeling der Moedertaal, vooral in Zuidnederland te bevorderen door degelijke studie. Zulke studie behoort vooraf te gaan, om door het resultaat daarvan, een gunstigen invloed op het volk uit te oefenen, waardoor het zal opgewekt worden, om zelf de handen aan 't werk te slaan en met

[p. 422]

vereende krachten, allen mogelijken vreemden invloed, op het gebied der taal, af te weren.

Vreemd kwam het ons dus voor, dat in Dixmude nog twee andere vereenigingen bestonden, nl. de Van Duyse's Vrienden en de Ware Van Duyse's Vrienden, die aan dezen prijskamp geen aandeel hadden, en van de vereeniging ‘Scerpdeure’ waren afgescheiden, door het verschil van godsdienstige of politieke gevoelens. Het was zeker dan ook dààraan toe te schrijven, dat er zelfs geen vlaggetje wapperde, in de schoone straten van Dixmude. Wij betreurden deze scheiding, zoo nadeelig werkend op de beoefening der kunst. ‘Hoe, dachten wij, wil men eenen algemeenen vijand bestrijden, als men aldus zijne krachten verdeelt! Zóo toch blijven de prijskampen zonder het gewenschte gevolg!’

Eene àndere opmerking: Ook kwam het ons zeer vreemd voor, dat de Jurij bestond uit Heeren Leden der Maatschappij ‘Scerpdeure’, wijl het toch wenschelijk is en zelfs noodzakelijk, dat de Jurij uit deskundigen van verschillende maatschappijen besta, en liefst vreemd of onpartijdig ten opzichte van de deelnemers.

Buiten deze vereischten verliest de kampstrijd zeer veel in degelijkheid, en de prijzen veel van hunne waarde.

Immers hoe zalmen b.v. eene juiste en oordeelkundige beoordeeling uitbrengen over den zang, zonder zelf zanger of kenner der muziek te zijn?

Onbekend met de regelen en vereischten der kunst, is het toch geheel onmogelijk den zanger in zijne waarde te schatten! En evenzoo met de uitvoering eener voordracht of tooneelvoorstelling.

Hoe zeer heeft men niet te letten op de natuurlijkheid, duidelijkheid en zuivere uitspraak van den declamator! - En hoe moet men niet in acht nemen den hoogeren trap der voordracht, die zich moet kenmerken in klem en nadruk, verpoozing en stemval, tonen, gelaatstrekken en gebaren!

En van wie anders zal men kunnen vorderen dat alles op te merken en te beoordeelen, van wie anders dan van mannen, die zich door jaren studie en ervaring op het kunstgebied deden kennen?

Verder zij het ons vergund de vraag te stellen: of er aan de deelnemers aan den kampstrijd, niet eene enkele voorwaarde méér gesteld zou kunnen worden, namelijk op te geven, hoe lang hunne voordrachten zullen duren en zoo noodig bepalen, dat ieder spreker niet méér tijd zal gegeven worden dan b.v. een kwartier voor de opgegeven voordracht?

Wij wisten waarlijk niet, wiens geduld meer te bewonderen was, dat van de Jurij of dat van het Publiek. Waar 93 (zegge drie en negentig) nommers moeten afgewerkt worden is het niet te verwonderen, dat het Publiek onrustig wordt, hetgeen nadeelig is voor den spreker en hinderlijk voor de Jurij.

Ook geef ik in bedenking of de Jurij de stukken, welke ten gehoore gebracht zullen worden, niet vooraf goed- of afkeuren zou

[p. 423]

om dààrdoor te verhinderen, dat. niet alles worde voorgedragen. Ons bescheiden oordeel, is, dat stukken zonder het verlangde doel - stukken zonder moraal of degelijke strekking - niet behooren opgevoerd of voorgedragen te worden, aangezien onze literatuur te rijk, te schoon, te edel is, om door dergelijke stukken gecompromitteerd te worden.

Zonder hier verder uit te weiden in eene beoordeeling over de voordrachten in Zang- en Tooneelkunde, zijn wij zoo vrij op te merken, dat wij verschillen met den verslaggever in de ‘Gazette van Dixmude,’ 6 Augustus 1876, dat: ‘de kunststrijd voor Zang- en Tooneelkunde, uitgeschreven door de maatschappij ‘Scerpdeure’, mag een der schoonste en wellicht een der fijnste genoemd worden, enz. Drie-en negentig stukken waren ingezonden en uitgevoerd door de beroemdste tooneelliefhebbers van Noord- en Zuidnederland.’

Wij zijn gewoon ons te houden aan onze leus: ‘goed is goed en slecht is slecht’, of het vriend of vijand zegt. Nu, wij betwijfelen zeer of deze prijskamp wel een der schoonste, en nog meer of hij de fijnste zou kunnen genoemd worden, die ooit in België plaats greep! Trouwens, dan zou onze ondervinding ons geleerd hebben, dat de beoefening der declamatorische voordracht in Belgie nog op eene geringe hoogte staat, hetgeen wij evenwel niet kunnen, niet willen aannemen.

Wij, voor ons, meenen dat de waarde minder gelegen is in de quantiteit, dan wel in de qualiteit.

Laat ons deze opmerkingen eindigen, met de schoone les, gegeven aan alle Declamators en Tooneelliefhebbers, door den grooten Bilderdijk:

‘Laat schoone verzen glad van effen lippen vloeijen,
Maar gil, noch galm, noch kwaak, noch bulder woest en luid;
Weêrhoud uw arm en hand, van haamren, zwaaijen, roeijen,
De molen wiekerij drukt geen verrukking uit:
Des dichters hartstogt stijge als opgezette baren;
Ja, zij ze een storm, een stroom, die alles met zich voert:
Gij, blijf uw kalmte, uw kracht, uw meesterschap bewaren,
En daar ge een ander schokt, schijn zelve niet ontroerd.’

M.L. van Beijnen.