De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 6

[p. 274]

Boekbeoordeeling.

I.
Euphonia. Letterkundig weekblad. Redactie A.J. Servaas van Rooijen. Utrecht. (Eerste Jaargang). Prijs per jaarg. 6 gl.

Een opmerkelijk verschijnsel in onze zoo dichtbevolkte tijdschriften-, weekbladen- en courantenkringen is het zeer jeugdige maar geenszins onredzame weekblad ‘Euphonia’, het orgaan der letterlievende vereeniging ‘Nicolaas Beets’ te Utrecht, dat aan letterkunde en welsprekendheid voor Noorden Zuidnederland is gewijd. - Gij kent het natuurlijkerwijze, Mijnheer de Redakteur, want ook uw naam komt onder de lange lijst der medewerkers voor, en uwe Vlaamsche letterminnaars zullen zich haasten met die uitgave kennis te maken, nu Mevr. Van Ackere-Doolaeghe, F. Jos. Van den Branden, Mevr. Courtmans-Bergmans, Frans de Cort, Prof. Heremans, Sleeckx, enz. tot de talentvolle Zuidnederlandsche medearbeiders behooren. De ten uwent als letterkundig schrijver welbekende heer Servaas van Rooijen heeft werkelijk eer van zijne onvervaarde pogingen, ten bate der beminnaars van poëzie en letteren aangewend. Hij toch redigeert Euphonia, ontwierp er de samenstelling van en maakte het blad - te oordeelen althans naar de 10 verschenen n^os - tot een zeer gewenschten wekelijkschen gast. Gij kent mij genoeg, Mijnheer de Redakteur, om niet te weten, dat, indien ik van een ander oordeel was, geen enkele omstandigheid mij tot het neêrschrijven van zulk een gunstig getuigenis zou brengen. Ik haat de letterkundige vleierij evenzeer als de litteraire valschheid.

Doch dat ik Euphonia als waarlijk welluidend akkoord in de groote weekbladen-symfonie beschouw, is ongetwijfeld voor een groot deel aan de degelijke medewerking toe te schrijven, die de heer van Rooijen zich wist te verzekeren. Het is ten zeerste te hopen, dat hem die ook in 't vervolg niet ontbreke, en dat hij vooral indachtig zij op middelen, om den inhoud hoe langer zoo meer belangwekkend te maken. In dat opzicht schijnt mij het ‘Letterkundig Overzicht’ groote bekorting te

[p. 275]

kunnen ondergaan, zoo niet geheel te kunnen vervallen; daardoor zou b.v. plaats voor uitgebreider critische artikelen gewonnen worden, en het stelsel door korte maar lang voortdurende vervolgen goeddeels vaarwel zijn te zeggen.

Trouwens niet alles op éenmaal; genoeg dat de verschijning van het weekblad, dat zich met de inteekening van vorstelijke personen vereerd ziet, tot de opmerkelijke letterkundige gebeurtenissen behoort.

's Gravenhage.

F. Smit-Kleine.

II.
Plattdutsche Husfrund. (Herutgewer W. Kastner). Schleswig. Jg.l876. n^rs 1-9.

Onder dien vriendelijken titel wordt sedert een paar maanden te Schleswig een populair letterkundig weekblad uitgegeven, dat als een voortreffelijk orgaan der Platduitsche of liever der Dietsche taalbeweging mag worden beschouwd.

Zonder twijfel kennen de meeste onzer lezers reeds den aard en het doel dier beweging, die onder meer dan eén opzicht de belangstelling der Vlaamschgezinden verdient. Immers, het is bekend dat in heel het Noordelijk gedeelte van Duitschland eene bevolking woont, die eigentlijk in taal en zeden veel meer overeenkomst heeft met ons, Nederduitschers, dan met hunne Hoogduitsche landgenooten. Hoewel dus staatkundig met deze laatsten verbonden, streeft het volk er naar om zijn eigene veelal door het Hoogduitsch verdrongene ‘plattdütsche Modersprak’ te bewaren en uit de miskenning op te beuren. Of het dus, zooals een Antwerpsch dagblad dezer dagen schreef, in eene recensie over D^r Hansen's brochuur ‘Ons, Dietsch’, of het voor ons, flaminganten, geen eigenaardig, onder vele opzichten leerrijk en tevens bemoedigend schouwspel is wanneer wij in Noord-Duitschland eene beweging zien volvoeren die om zoo te zeggen, stap voor stap, eene herhaling is van onzen eigenen leeftijd? Met dezelfde redenen die hier aangevoerd worden door de verfranschers en ontdietschers, zooals Jan Van Beers ze zoo terecht noemt, poogt men ginder de volks-

[p. 276]

taal, het ons zoo innig verwante Platduitsch, te versmachten in den Hoogduitschen vloed.’

Die taalstrijd, welke derhalve in nauw verband staat met onze Vlaamsche Beweging, heeft in de laatste jaren, vooral door den buitengewonen bijval van Klaus Groth's Quickborn (dat meesterstuk der platduitsche letteren) oneindig veel veld gewonnen, en verscheidene schrijvers, kunstenaars en geleerden hebben zich bij die beweging aangesloten. Ook het eigentlijke ‘volk’ is aan dat streven ten voordeele zijner duurbaarste belangen niet onverschillig gebleven, en beseft meer en meer het grondbeginsel ‘Volksbeschaving door moederspraak.’

Dit zegt genoeg dat eene uitgave als de ‘Plattdütsche Husfründ’ die dit princiep op zoo uitstekende wijze vooruitzet, niet missen kon bij zijne landgenooten een zeer gunstig onthaal te vinden. Het weekblad levert overigens eene voor alle standen nuttige en aangename lectuur op. Zóó klopt die ‘Huis vriend’ elken zaterdag bij de lieden aan, en brengt voor iedereen wat te lezen.

Op zeer onderhoudende wijze weet hij ‘in ehr egen ol heimische Sprak’ aan groot en klein, jong en oud, man en vrouw van hun eigen zeden en gewoonten te vertellen, en van al wat er merkwaardigs in 't platduitsche land te beschrijven is.

Werpen wij thans een vluchtigen oogslag op den inhoud der 9 reeds verschenen nommers. De hoofdrubriek is getiteld: Ut dat Kapittel äwer uns Sprak. Zij bevat populaire beschouwingen over het nut der kennis van het Platduitsch en het hooge belang dat het behoud dier volksspraak onder opzicht van beschaving oplevert. Daarnaast komen zeer eigenaardige in volkstrant geschreven verhaaltjes, zooals de ‘Nagelnie un wahre Geschichten’ van J. Wilborn, ‘Uns Dokter’ van Ellen Lucia, de ‘Ulenspeegel-Geschichten’. enz.

Daar naast leest men met genoegen de afwisselende gedichtjes van J. Fr. Ahrens, Heinrich Jürs, Heinrich Schacht, Fr. Grabe, en niet het minst die van den ook hier zeer bekenden Klaus Groth. Van de hand diens gevierden dichters is o.a. het schoone lofdicht op onzen betreurden Dr. Heye. In dit gedicht,

[p. 277]

dat eerst in het Hollandsch letterblad Euphonia verscheen en kort daarop in 't Nederlandsch vertaald werd, brengt Klaus Groth de volgende hulde aan den Noordnederlandschen volksschrijver:

‘En wat hij zong en wat hij deed
't Was al voor 't volk in lief en leed,
En nooit voor eigen winst of faam;
Volksdichter was zijn eerenaam.

‘Zòò blijve 't. Hij verdient die eer!
Zijn grafzerk geef dien titel weêr;
Zijn vaderland schrijve op dien steen:
Volksdichter Heye, - dit alleen.

‘Maar in de verte treur ik meê,
Als ware ik ook ter heilge steê;
En weent in Holland menig kind, -
Ik ook: de doode was mijn vrind.

Bij gelegenheid zullen wij onzen lezeren eenige staaltjes van die frissche eigenaardige poëzie uit den Husfründ mededeelen.

Het biographisch gedeelte van het hier besproken weekblad is getiteld ‘Von der Bökerdisch’, een overzicht van de platduitsche uitgaven in de verschillige tongvallen.

‘En Vlaamschen plattdütschen Fründ’ heet eene merkwaardige beoordeeling van Dr. C.J. Hansen's hooger vermelde brochuur over ‘ons Dietsch of het Nederduitsch in Duitschland.’ De redactie doet hierbij Dr. Hansen's gewichtige diensten aan de Dietsche beweging uitschijnen, en brengt alzoo hulde aan den man, die hier in Zuidnederland zich aanstelt als de voorvechter in woord en daad van de zaak die de Husfründ de zijne noemt Verder wordt in dat artikel ook met lof vermeld het ijvervolle streven van een drietal Noordnederlanders Dr. Dozy, L. Leopold en Winkler, en van den zoo verdienstelijken platduitscher Dr. Theobald van Hamburg.

Een woord nog om den aard der redactie nader te kenschetsen. Bij al het ernstige zijner bedoelingen, is de ‘Huisvriend’ er verre van af zich in dorre theoriën over de taalkwestie te verdiepen. Integendeel, om zijne gedachten over dit en andere onderwerpen des te beter ingang bij het volk te

[p. 278]

doen vinden, zet hij liever een vroolijk gezicht en slaat een losse luchtige toon aan. ‘Al lachende leert men’ is zjjne leus, daarom tracht hij, zooals hij 't zelf in de eigenaardige humoristische réclame uit zijn Proefnommer zegt ‘bij zijne lezers op allerhande wijzen de verveling te verdrijven. Daartoe vindt zich toch wel tusschenbeiden een passende gelegenheid, bij voorbeeld, zegt hij: de man is uitgegaan en de vrouw is alleen te huis, is het dan niet een geruststelling voor hem als hij weet: dat heeft geen nood, - ze leest den Plattdütschen Husfründ! En dan, neem eens het omgekeerd geval, wanneer de vrouw uitgaan moet, en de man blijft t'huis! Kan zij dan niet heel goed een uurtjen langer uitblijven, wanneer ze weet: haar man is in gezelschap van den Plattdütschen Husfründ! En wat zal de man zich verheugen als hij dan eens eene grap vindt, die om u dood te lachen is, en hij deze aan... zijne schoonmoeder kan toonen!’ - En dan, luidt het verder, ‘iedereen kent de oude spreuk: het is niet goed dat de mensch zoo alleen is’ en toch is dat het geval bij de jongmans en de jonge meisjes. Is het dan niet een goed werk wanneer die ook in hunne eenzaamheid eenen onschadelijken gezel bij zich nemen, en zich daarmeê troosten:

‘To jeden Sonnabend, an 'n End von de Woch,
Wenn keener süll kamen, - de Husfründ kommt doch!’

Dit vluchtig overzicht zal, meenen wij, voldoende wezen om onze Vlamingen tot kennismaking met den Husfründ hunner Dietsche taalbroeders uit Noordduitschland op te wekken. Ook hier verdient hij elke week, als een welkome gast, een gunstig onthaal te vinden. Met een weinig oefening kunnen de Noord- en misschien wel vooral de Zuidnederlanders zonder moeite het Platduitsch verstaan. Men oordeele slechts naar bovenstaande versje en de volgende regelen uit den Festgruss van J.F. Ahrens:

So kernig un kräftig als Wald un Weid,
So eenfach un ernst as Moor un Heid,
So frisch as uns Feller in Dau un Dak,
So is ok uns plattdütsche Modersprak.
De Sprak is mehr, as ant kleed de Soom,

[p. 279]

 

De Sprak is en herrlich Heiligdom.

 

..................

 

So lat uns denn ok, de jungen wi de Oln,

 

Uns Modersprak in Ehrn holn!

Dit klein uittreksel bewijst ook welke innige geestverwantschap er tusschen de ijveraars der Platduitsche, en die der Vlaamsche Beweging bestaat. Ook meenen wij dat de verbroedering en samenwerking van beiden de heilzaamste vruchten voor de wederzijdsche taalontvoogding zou kunnen opleveren, al werd ook het ideaal ‘eener aansluiting van ons Nederlandsch met de taal van Groth en Reuter’ niet volkomen bereikt.

A.J. Cosyn.