De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

[p. 211]

Over schijn en blijk in onze Nationale Muziekbeweging
door Peter Benoit.

't Verschil van blijk en schijn is vaak gering, Vooral wanneer... door zekre combinatie... Multatuli's ‘Vorstenschool’. 3^de bedr.

Het Nationaal Muziektooneel en de groote Nutionale Festivals staan bij onze moderne Nederlandsche Toonkunstbeweging als de volle dige synthesis van een gedurige werking en streven; - maar wààrin die werking en dat streven, waarin de eigentlijke basis dezer twee steunpilaren moet bestaan, dient hier ook - en wel vooral - te worden besproken.

Het geldt in de eers te plaats de School, en niet enkel de Bijzondere Muziekschool of Conservatorium eener provinciale hoofdstad, maar hare vertakking in mindere muziekscholen uit de pro vincie, en ook de scholen voor lager en middelbaar onderwijs.

In de Bijzondere Muz iekschool, hoeft de opvoeding op groote schaal gegeven te worden. Van alle zijden der provincie dienen diegenen, welke zich met het nationaal muziekonderricht onledig houden de hoogere leergangen, te weten die van Harmonie, Orgel, Esthetiek en Geschiedenis, Philosofie der Muziek en Uitvoering te volgen. Deze laatste vooral gegeven volgens de nieuwe leer, berustende op de studie van de volgende punten:

1^o Het nationaal wezen der componisten;

2^o In hoeverre zij het nationale in de kunst hebben beoogd en hoe wijd zij er van afgeweken zijn;

3^o Het bijzonder en persoonlijk karakter, gedacht en temperament des toondichters en het midden waarin hij geleefd heeft.

[p. 212]

Buiten de diepe kennis dezer voorwaarden is er geene echte kunst van directie mogelijk. De ‘traditiën’ zooals men die gewoonlijk verstaat, zijn enkel dorre en schrale pedante beweringen, die de vertolking in een eng en voorde geniale werken doodend pad beschrenken en het gedacht, het levendige en natuurlijk opbruischende gevoel in een dwazen belachelijken maatslagvorm willen versmachten.

Hier nog eens straalt de waarheid van het nationaal princiep als eene heldere star door de duistere wolken van het cosmopolitism.

Wie niet nationaal is, kan geene werken met waarheid vertolken: omdat hij aan elk werk hetzelfde wezen, hetzelfde karakter, of liever noch wezen, noch karakter zal geven.

Onbewust in hoever de gebruikte vreemde vormen bij een' componist met 't gevoel en t gedacht van den schrijver moeten uitgevoerd worden, neemt men vormen eener vreemde kunst voor de eigene gewaarwording, en zóo speelt men b.v. de werken van eenen Vlaamschen eklectieker met de overdrevene uitdrukking eener Italiaansche of Fransche inspiratie.

Dit belangrijk punt stel ik me voor later in eene bijzondere studia: Het hoofdprinciep der uitvoering bij de moderne gewrochten breedvoerig te ontwikkelen.

Door de leering der bijzondere school die dus ook bij alle andere scholen zou worden ingevoerd, zooals't in Duitschland het geval is, zou zich weldra eene éénheid van strekking doen gevoelen, die op korten tijd die twee grondzuilen onzer kunst: Tooneel en Festivals, met granietsterkte voor goed zou vestigen.

Daarom acht ik het noodig hier in weinige woorden te zeggen waarin die werking bestaan moet.

Daar waar men eene fontein van frisch en helder water ontdekt, bevindt zich eene bronader, waaruit dat water ontspruit. Tot hiertee had men in ons land al te veel die bronwel

[p. 213]

overdekt gelaten, men had daartoe den grond niet diep genoeg willen of durven peilen.

En toch snak te men naar verfrissching, en daar men geen natuurlijk, uit eigen grond opborrelend nat aan de lippen te brengen had, vond men eene artificieele kwelme uit, waartoe men al wat vreemd was ter hulp riep.

Men poogde die vreemde elementen te doen gedijen, en een soort van brouwsel te vervaardigen, welk men bij volle glazen aan 't volk te drinken gaf. Het volk dronk gretig; maar te vergeefs! Dàt was het niet wat hem verfrisschen moest of kon! Ongelukkiglijk hebben eenige mannen, welke zich als muziekale potentaten zouden willen doen doorgaan, besloten den grond niet te laten doorpeilen, waardoor men tot de natuurlijke bron komen kan.

Hiertoe hebben zij een behendig middel gebruikt: ‘'t Verschil van blijk en schijn is vaak gering - mits men met beleid te werk gaat’ zóo zeggen zij het Multatuli's diplomaten na. Van den éenen kant schijnen ze dus in bijzondere omstandigheden aan de Vlaamsche Beweging toe te geven; zich van den anderen kant aansluitend bij alles wat anti-Vlaamsch is, en in gewone omstandigheden hun persoonlijken invloed aanwendend om het Vlaamsch element uit te sluiten.

Van zulke schijnvrienden kunnen wij ons dus, op 't gebied van grondbegin, niet genoeg mistrouwen; ja, elken stap dien zij in eene of andere onzer Vlaamsche steden aanwenden, moeten wij weten te neutraliseeren door eene gedurige bezorgdheid, eene sterkere werking tot behoud onzer echt nationale princiepen.

Zeker is het in de verste verte mijn inzicht niet, hier persoonlijkheden aan te raken; alleen acht ik het mij ten plicht onze Vlamingen te verwittigen, opdat zij zich niet zouden laten misleiden, of althans concessiën doen tegenover diegenen, welke denken dat het genoeg zij van tijd tot tijd zoo eens met de Vlamingen eene schijnverbroedering aan te gaan.

[p. 214]

Maar juist dààrin ligt het gevaar! - Inderdaad, onze muziekale cosmopoliten redeneeren volgender wijze:

‘Laat ons hier en daar al iets voor het vlaamsch muziekaal dilettantismus doen; de Vlamingen zullen ons gerust onze cosmopoliete zaakjes laten voortvoeren; want zij zullen verblind zijn door de kleine en groote komedie die wij, de eerste mèt hen en de andere tègen hen, spelen.’

Dat daarop dus de Vlamingen eene tegenredeneering maken, en zeggen: ‘Wij willen met dankbaarheid aannemen hetgeen in ons voordeel gedaan wordt; maar dàt zal ons niet verblinden: wij zullen niettemin een oog in 't zeil houden en de verbasterende strekkingen blijven bekampen overal waar deze zich mochten pogen in te dringen.’

Wij moeten dus op onze hoede wezen. Indien onze gansche muziekale beweging niet gelukte zouden wij de neêrlaag ons zelven alleen te verwijten hebben. - Ik wil wel bekennen dat de tijden en omstandigheden moeilijk zijn; maar wilskracht en rechtzinnigheid bij het nationale streven zijn sterker dan cosmopolitism (in 't donker gewoonlijk, en bij klaren dage als 't past, maar vooral in 't donker, voortgedreven) en verbastering.

Dit zij in 't voorbijgaan gezegd; - mogen alle oprechte Vlamingen over den toestand ernstig nadenken, en leeren inzien dat wat ik hooger zegde geene hersenschimmige vrees is.

Om nu tot onze bouwsteenen terug te komen, door de vertakking der bijzondere school zou alle nationale goed bij onze Muziekbeweging gesticht worden!..

Daar waar de strekkingen van 't Conservatorium in de Vlaamsche steden anti-vlaamsch wezen mocht, zou de Provincie de toetssteen zijn en het bewijs van den verkeerden weg welke ingeslagen is, en dit zou niet weinig bijdragen om aan die administratiën welke cosmopolieten aan 't hoofd hunner scholen plaatsen, de oogen te openen. Dààrdoor zou nun de onmogelijkheid worden betoond om

[p. 215]

met een bastaardstelsel eene duurzame en vruchtbare muziekale beschaving onder het volk te weeg te brengen.

Om nu de beweging te volledigen zou elke Vlaamsche stad de pogingen tot het suchten van een Nationaal Tooneel en Festivals moeten krachtdadig ondersteunen en ook een Stadsorkest laten inrichten, dat den grond zou vormen van het orkest dier festivals en ingelijks den dienst bij het Nationaal Tooneelzou waarnemen - Binst den loop van het jaar zou het Stadsorkest eenige groote klassieke nationale concerten geven en de stad zou insgelijks pogingen aanwenden om een Stadskoor bij het Stadsorkest te voegen ten einde nu en dan ook voor het volk - buiten de Festivals - gewrochten met zang uittevoeren. - Dat Stadskoor zou nog tijdens het festival bij de maatschappijen der stad en der provincie aansluiten.

Uit die grond beweging zouden kleinere bewegingen voortspruiten en zelfs concurrentie-bewegingen, welke niets dan goeds aan onze Nationale Toonkunst zouden doen.

((Wordt voortgezet).