De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

[p. 145]

Poets weder poets.

Mijnheer de Pastor had eene Katho, eene Katho gelijk er vele zijn... dat is te zeggen, gelijk er somtijds nog gevonden worden. Die Katho nu had 'nen neef, een groote liefhebber van kortnat of genever - maar toch een christelijk man; hij droeg immers het groot vaan in de confrerie van O.L. Vrouw van Scherpenheuvel!

Onlangs was Katho haren neef gaan bezoeken. Zij deed dit alle jaren in den kriekentijd; waarom dit juist in den kriekentijd gebeurde, weet ik niet, maar ze deed het toch dàn, niet vroeger en ook niet later.

Bij gelegenheid van dit bezoek had de pastorsmeid in het dorp van haren neef, achter het hooge koor der kerk, een fonkelnieuw en schitterend vagevuur gezien. Dit had haar, zooals men zegt, de oogen uitgestoken!

Te huis gekomen, was haar eerste woord, terwijl zij haren kapmantel afnam: ‘Mijnheer de Pastor, nu heb ik iets gezien dat wij in onze parochie nog niet hebben en dat er noodzakelijk zou moeten zijn! 'k Wil spreken van een vagevuur, langs buiten, achter de kerk. Dat is schoon en ‘beweeglijk!’ (treffend wilde zij zeggen) en 't verwondert mij dat wij zelven daar sedert lang niet aan gedacht hebben!’

- ‘Ja, Katho, ja, een schoon vagevuur, al goed en wèl’ antwoordt M. de Pastor; ‘maar ge vergeet dat onze kerk niet rijk is, en dat er andere dingen zijn daar meer haast bij is...’

- ‘Meer haast dan bij een vagevuur!’ onderbreekt Katho.

- ‘Mij dunkt ja,’ gaat M. de Pastor voort; ‘daar hebt ge, bij voorbeeld, het linnen van den autaar; dit wordt zoo dun, zoo dun!...’

- ‘O! is het niets anders?’ onderbreekt nogmaals Katho.

[p. 146]

‘Als wij twee dagen Trientje de Naaister vragen, dan is alles gestopt en voorzien zoo goed alsof het nieuw ware!’

- ‘Welnu... ik zal voor het vagevuur zorgen,’ zegt de goedaardige priester. Daarop neemt hij zijnen brevier onder den arm en begeeft zich, eenigszins ontevreden, naar zijn bovenkamerken.

Drie weken later stond het vagevuur reeds in ‘gloeienden gloed’. Jong en oud, arm en rijk, kreupel en mank, al wie oogen had kwam het schrikwekkende ‘schilderstuk’ bewonderen. Velen waren tot tranen toe bewogen bij het zien der tormenten, welke die ongelukkige zieltjes te verduren hadden. Een vrouwefiguur vooral - sommigen beweerden dat het de beeltenis eener onlangs gestorvene naaister was, die met Katho nooit op goeden voet had gestaan - trok elks aandacht tot zich, om de onmenschelijke wijze waarop die vrouweziel werd gepijnigd. - 't Was vreeselijk om te aanschouwen!

Omtrent half December, toen het begon te vriezen, werd het vurige ‘kunststuk’ deerlijk beschadigd. Halve figuren braken van den muur los en vielen knetterend op den harden grond. In dezen staat kon het tafereel niet blijven; er diende aan eene herstelling, of beter nog aan eene heel nieuwe schildering te worden gedacht.

Dit was Katho's meening, en deze had de gewoonte niet iets uit te stellen wat zij voorgenomen had te doen. Derhalve werd M. de Pastor op nieuw en dringend lastig gevallen. De goede man uitte nogmaals zijne bekommering omtrent het linnen van den autaar; maar dezen keer zoo min als den eersten mocht hij zijn gedacht hieromtrent geheel uitspreken:

- ‘Als er gaten in zijn’ snauwde Katho hem onbeleefd toe, ‘zullen wij ze laten toemaken! Ons vagevuur lijdt geen uitstel; en wat méér is, waarom zou men de andere uitgaven niet liever een beetje besnoeien? Gij hebt, bij voorbeeld, het licht in de kerk; daar kan jaarlijks eene groote som op bespaard worden, als de koster maar wat profijtelijk wilde zijn!’ - Eene groote som op besparen! goede God! en de uitgaaf op dit artikel beloopt nog geene vijftig franken!

Wat hier ook van zij, de goelijke Herder beloofde nog eens

[p. 147]

aan de eischen zijner dienstmaagd te zullen voldoen. Eenigen tijd later, rond Lichtmis, moest hij door Brussel reizen, en dan zou hij in de hoofdstad eenen ‘kunstenaar’ opzoeken, bekwaam om hun vagevuur op eene blijvende wijze in stand en in brand te houden.

De tijd die er verloopen moest tusschen het oogenblik dezer samenspraak en den dag waarop M. de Pastor naar Brussel zou gaan, scheen aan Katho eene eeuwigheid. Eindelijk toch kwam de lang gewachte dag en M. de Pastor vertrok, na zich eerst door Katho nog te hebben laten zeggen, dat hij op geen vijffrankstuk mocht zien om iets degelijks te doen schilderen.

Te Brussel begaf zich M. de Pastor recht bij eenen schilder die hem was aanbevolen. Hij verklaarde den man wat hij van hem verlangde, en vroeg toen met eene half bevende stem, hoeveel dit zou kosten?

- ‘Laat zien’ sprak de schilder ‘meer dan twee dagen heb ik daartoe niet noodig, en tegen 25 fr. daags, dat maakt 50 fr. in 't geheel.’

De goede herder kon zich niet onthouden uit te roepen: - ‘Vijftig frank! Waar zal ik ze halen!’ en halfluid, en als tot zich zelven sprekende, voegde hij er bij: - ‘Hadde Katho naar mij willen luisteren, zeker wij hadden 't nog een jaar uitgesteld!’

De naam van Katho en heel de laatste uitroep maakte des schilders nieuwsgierigheid gaande. ‘Is het te veel wat ik u vraag, Mijnheer de Pastor?’ sprak hij. ‘Welnu, laat hooren, hoeveel kunt ge besteden? - Veertig frank is dit nog boven uwe macht?’

- ‘En hoeveel voor de verf?’ gaf M. de Pastor ten antwoord.

- ‘Voor de verf? Niemendalle! Olie en verf vallen tot mijnen last.’

- ‘Ha zóó! Dat is wat anders! 't Is, ziet ge, mijnheer, die andere, nadat wij hem eene heele week eten en drinken en logist gegeven hadden, vroeg ons nog vijf frank voor geleverde verf.’

- ‘En hebt ge hem dit betaald?’

[p. 148]

- ‘Ja zeker, wat kan ik doen? Een pastor rijdt niet gaarne op de tong.’

- ‘Dat is waar, maar ondertusschen had hij u toch beet, de kladschilder! want een schilder was het niet: die weten zich deftiger te gedragen.’

- ‘Zijn werk was nogtans niet slecht, mijnheer, ware het maar tegen den vorst bestand geweest.’

- ‘'t Was een kladschilder, mijnheer de pastor, een kwakzalver! een baanstrooper!’

- ‘Inderdaad, hij zag er niet zoo deftig uit als gij, mijnheer.’

- ‘O, o! mijnheer de pastor, wat ge zegt!... Luister, ik wil met u heel rond zijn: voor vijf-en-dertig franken schilder ik u een prachtig vagevuur en neem al de onkosten op mij.’

- ‘Dat is heel goed, mijnheer; wanneer mogen wij u verwachten?’

- ‘Zoodra ge wilt, morgen als u dit bevalt?’

- ‘Neen, morgen niet, dan ben ik nog afwezig; maar overmorgen, indîen het zijn kan?’

- ‘Aangenomen! Overmorgen ben ik bij u, dat staat vast’

Daarop deed de schilder den Eerw. Heer uitgeleide tot aan de deur, waar zij elkander vriendelijk de hand drukten.

Twee dagen later, rond tien ure van den morgen, kwam de schilder in het dorp aan. Zijn eerste bezoek was voor mijnheer den pastor, die hem zeer hartelijk ontving. Katho was hem minder vriendelijk; 't was hare gewoonte niet voor iemand, dien ze nog niet goed kende, veel omslag te maken.

Deze berekende koelheid, gevoegd bij hetgene aan mijnheer den pastor over zijne huishoudster was ontsnapt, vuurde des schilders nieuwsgierigheid nog meer aan, en hij besloot dadelijk eenige bijzonderheden over Katho's geaardheid, haren handel en wandel, in te winnen.

Des middags aan den disch, in de herberg waar hij zijnen intrek had genomen, werd hem hierover veel, ja zeer veel verteld. De historie der naaister, welke door den vorigen schilder op last van Katho (zoo toch was het algemeen gevoelen) te midden van het vagevuur werd geplaatst, bleef, gelijk men denken kan, hierbij niet vergeten.

[p. 149]

Daarmede wist de kunstenaar genoeg. Rond twee ure ging hij aan het werk, en nauwelijks had hij eenige borstelstreken gegeven, of daar stond Katho reeds achter zijnen rug. De over blijfsels van het vorige vagevuur leverden hem eene passende stof op om eene samenspraak te beginnen:

‘- Men zegt,’ sprak hij, ‘dat in het ander vagevuur een vrouwspersoon stond, dat bijzonder goed was getroffen?’

- O ja, ja zeker!’ antwoordde Katho haastig en met blijkbare voldoening.

- ‘Zoudt ge mij niet kunnen opgeven hoe ze omtrent was? Ik zou willen beproeven ze zoo goed mogelijk na te bootsen. Ze was nog al schoon, als ik mij niet bedrieg?’

- ‘Ze was zoo al gelijk meest al de andere: niet schoon en niet leeIijk.’

- ‘'t Was een groote blonde, als ik het goed voor heb, wit, zeer wit van vel?’

- ‘Dat was geen wonder, ze ging op 'nen heelen zomerschen dag geen drij minuten lang in de zon’ (in den zonneschijn, wilde zij zeggen).

- ‘En de schilder had ze afgebeeld met een leelijk serpent om haren hals?’

- ‘Ja, dat haar met zijne tong de borst doorboorde, en met zijnen steert den nek verwrong! 't Was nog al erg!’

- ‘Niet al te erg! De boosheid van sommige lieden, van kwaêtongen en lasteraars vooral, is zoo schrikkelijk groot dat wij geene geëvenredigde straf kunnen uitdenken! - Ge zegt dat ze blond haar had en wit van vel was; hoe was haar hals, kort of lang?’

- ‘Tamelijk lang, zoo insgelijks hare armen en daarbij dunne vingeren’ (ze verzweeg dat de vorige schilder duidelijk de steken der naald op den wijsvinger der linker hand had afgebeeld).

Onder het spreken gaat de kunstenaar immer voort met teekenen. Nu en dan werpt hij eenen zeer opmerkzamen blik op de tronie van 's Pastors Katho.

's Anderdaags morgens al vroeg stond zij weêr aan de zijde des schilders. Het verwonderde haar, zegde zij, dat hij zoo lang wachtte om de aangezichten der personen te kleuren

[p. 150]

- ‘Dit is zoo de gewoonte,’ sprak de kunstenaar, ‘eerst het kleedsel en de bijzaken; de aangezichten blijven tot het het laatst.’

- ‘Uw voorganger deed het toch anders!’

- ‘Dat 's mogelijk; maar ge weet wat van zijn werk geworden is!’

Hierop viel niet veel te antwoorden; Katho begreep dit en dreef voor het oogenblik de samenspraak niet verder.

Nog drie maal binst den dag kwam zij naar het schilderwerk kijken. Zij was maar half in haren schik omdat de gezichten zoo lang wegbleven. ‘Wees hieromtrent gerust’ gaf de kunstenaar haar ten antwoord, ‘het kleuren der aangezichten, wanneer al het andere al is, vraagt maar weinig tijd en mag in alle geval niet dan op het laatst gebeuren.’

Tegen den avond kwam Katho nog eens. Nu waren bijna al de wezens geverfd, het gekende vrouwenbeeld nogtans uitgenomen.

- ‘Ge ziet dat dit rap gaat’ sprak de schilder. ‘Twijfelt ge nu nog of ik met mijn werk zal klaar komen?’

- ‘Neen, nu ben ik gerust. - Gij vertrekt toch heden avond niet meer, mijnheer?’

- ‘Neen, jufvrouw Katho, morgen; ik wil eerst hooren wat de menschen over mijn werk zullen zeggen.’

- ‘Doe ons dan het genoegen met M. de Pastor het noenmaal te komen nemen. Hij heeft mij gelast u dit te verzoeken.’

- ‘M. de Pastor is wel vriendelijk. Gaarne neem ik zijne uitnoodiging aan.’

- ‘Zoo dus, tot morgen mijnheer.’

- ‘Ja, jufvrouw, tot morgen middag.’

- ‘Kom tamelijk vroeg, als ik u verzoeken mag; anders zou, daar het morgen zondag is, M. de Pastor te gauw na den eten moeten van tafel gaan.’

- ‘Wees gerust, kwart vóor twaalf ben ik op de pastorij!’

Katho was weg. Thans spoedde de schilder zich zijn werk te voltooien. Op weinigen tijd had hij hier medegedaan; echter

[p. 151]

verwijderde hij zich niet van de plaats, en toen de werkman van M. de Pastor hem kwam vragen of hij hem bij het wegnemen der stelling niet kon dienstig zijn, antwoordde de kunstenaar van neen. Alles moest vór het tafereel blijven tot 's anderensdaagsmorgens, en dan zou hij zelve dit wel wegruimen.

Nadat de avond gevallen was en de schilder zich had verzekerd, dat Katho niet meer naar het vagevuur was komen zien, verwijderde hij zich ook.

's Anderendaagsmorgens toen de menschen naar de eerste mis kwamen, zagen zij de plaats waar het vagevuur staan moest, zorgvuldig met een lijnwaad omgeven. Onder den dienst nam de schilder dit weg, en toen de mis uit was verkondigde een knaap, daartoe door den schilder aangesteld, met luider stem en groote gebaarden, aan de uit de kerk komende geloovigen: dat het nieuw vagevuur - wel tienmaal zoo schoon als dat van vroeger - voor het eerst zou zichtbaar zijn.

Allen spoedden zich om te gauwst naar de bekende plaats. Katho, die de gewoonte niet had met de eersten uit de kerk te loopen, kwam natuurlijk achteraan. Toch spoedde zij zich, zooveel als zij maar dierf naar de plaats van het schilderwerk heen. Hoe zeer voelde zij zich echter niet ‘ontsticht’ eenige jonge lieden luidop te hooren lachen, en nog meer was ze onthutst en verbaasd, toen zij, nader gekomen, duidelijk deze woorden hoorde: ‘Ha! daar is zo! Gaat uit den weg! Maakt plaats!...’

De menigte opende zich, en zóó kwam Katho tot vlak voor het vagevuur... Maar hemel! wat zag ze daar! Zou ze hare oogen gelooven? Dat breed aangezicht, die zware wenkbrauwen, die kleine, vurige oogen, en vooral die lakensche kapmantel, gelijk er geen tweede in de parochie was, - neen, er viel niet aan te twijfelen, 't was zij, Katho zelve, dààr te midden van het vagevuur!!

Onder wat gelach en gejoel Katho achter de kerk wegsloop, hoe zij gromde en bromde tegen dien schijnheiligen ‘kladpotter,’ gelijk zij in hare gramschap den schilder noemde, laat zich beter inbeelden dan vertellen.

[p. 152]

Do grappige kunstenaar, welke dit alles door een venster had gadegeslagen, ging 's middags bij M. den Pastor niet ter tafel; en men gelooft zelfs dat hij nooit het bedongen loon voor zijn schilderwerk heeft gevorderd.

- Maar wat werd er met het vagevuur gedaan?

's Anderdaags deed Katho het overschilderen, en dat de grap van ‘Poets weder poets’ in de herinnering van al de dorpelingen nog steeds trouw voortleeft, kan men best veronderstellen.

Overijssche.

Victor De Veen.