De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 3

Boekbeoordeeling.

In Zuid-Braband. Twee Novellen door V. De Veen, met twee platen door Karel 't Felt. Brussel, Antwerpen, Gent, 1873.

Niet voor de eerste maal treedt de heer De Veen als schrijver voor het publiek op. Onder den titel van ‘Zoet en Zuur’ verzamelde hij, eenige jaren geleden, enkelen zijner proeven op het gebied der fraaie letteren; thans ontvangen wij van hem in het nette boekdeeltje, dat bovendien door twee welgeslaagde teekeningen van Karel 't Felt wordt versierd,

[p. 562]

wederom twee letterproeven waarover wij hier ons oordeel wenschen uit te brengen.

Indien de heer de Veen het met ons ééns is, dat er tusschen eene novelle en eene zedeschets eenig verschil van opvatting en uitwerking bestaat, dan zal hij ons evenzeer toegeven, dat de eerste in zijn boekje voorkomende pennevrucht: ‘Leopold Wolters’ eerder op den laatsten dan wel op den eersten naam aanspraak mag maken. - Een jonkman, wien eenige niet onbelangrijke ‘vromen Jozef's hoedanigheden’ aankleven, die reeds in het tweede hoofdstuk in een zeer goed daglicht komt, die in het vierde een niet onaardigen cursus over plantenkunde geeft aan de dochter van den rijksontvanger, ten wiens kantore hij werkzaam is, en verder al niet veel anders doet dan zijne groote zedelijke volmaaktheden tot een benijdenswaardig peil van voortreffelijkheid opvoeren, om eindelijk, ter belooning van zooveel edels, zonder slag of stoot hand en hart van 't door hem beminde meisje te verkrijgen, zulk een jonkman is, bij het totale gemis aan handeling, strijd en ontwikkeling van hartstocht, uitstekend geschikt voor held in eene zedeschets, naar deugt in geen enkel opzicht als hoofdfiguur van eene novelle. Daartoe moest zich in hem zedelijke kracht geopenbaard hebben, die bewondering afdwong in hare toepassingen; daartoe moesten wij hem in omstandigheden hebben gezien die krachtsinspanning van hem vorderden en ontplooiing van grootsche karaktertrekken. Onder die voorwaarden zou hij onze belangstelling gaande hebben gehouden en zouden wij, in plaats van een schier onfeilbaar persoontje, een krachtvol, in den strijd des levens verwinnaar blijvend man hebben aanschouwd, een man die misschien schrammen en kwetsuren bekomen, maar niettemin onze levendige sympathie opgewekt had.

Kon mijn oordeel niet gunstig zijn over de eerste zoogenaamde ‘novelle,’ van de tweede, die inderdaad zóó mag heeten, ‘De liefde(s)historie van mijnen peetoom of een loteling onder Napoleon’ kan ik integendeel met zeer veel lof gewagen. De hoofdpersoon Hendrik treedt handelend op,

[p. 563]

zijne geliefde Mar.-Liesbeth leeft, de détails zijn geestig verteld en de historische bijzonderheden verhoogen onze belangstelling. In hetgeen Hendrik onderwindt, in hetgeen hij doet en denkt wordt de lezer door den schrijver medegesleept; ik leef met hem en gevoel dus ook zijne vreugde en zijn verdriet, evenzeer als ik in de gemoedsaandoeningen van Mar.-Liesbeth deel. Natuur, eenvoud en waarheid komen in de novelle ieder tot haar recht, en mij dunkt dat dus het schoonheidsgevoel niet anders dan gestreeld kan worden.

Ik wensch den schrijver een woord van hulde te brengen voor de schoone, kleine natuurbeschrijving met welke zijn werkje aanvangt. Indien hij aan dergelijke beschrijvingen meer uitbreiding gegeven en ze in zijne schetsen gevlochten had, zouden deze aan kunstwaarde nog hebben gewonnen. De lezer oordeele zelf:

‘De zon helt naar het westen; zij heeft ruim drie vierden harer dagelijksche baan doorloopen. Ginder boven het goudgele tarweveld verheft een zingende leeuwerik zich langzaam in de lucht. Hier voor ons, naast de lommerrijke dreef, spat en plast het schuimende water op de lichte wieken van het groote molenrad. Blinkende eenden, blank als sneeuw, fladderen en duikelen in de heldere beek.’

Dàt is kunst, en van goeden huize..!

Ten slotte mag ik niet verzwijgen hoezeer de beknoptheid van schrijvers stijl mij loffelijk voorkomt. De heer De Veen begint liever herhaaldelijk een nieuwen zin dan langgerekte en duistere perioden te bouwen.

Zoo de schrijver van ‘In Zuid-Brabant’ andermaal eenige zijner letterproeven openbaar maakt, zou ik wenschen, dat hij daarin eene breedere opvatting van de kunst liet bemerken, dat is ruimer speling aan zijne fantazie gaf. Ook buiten den kring van verliefde jongelieden ligt eene heerlijke schoone wereld van vleesch en bloed, van liefde en kracht, waaruit een talentvol schrijver als De Veen grepen weet te doen, die verstand en hart beiden bevredigen.

's Hage, 19 October 1873.

Frits Smit Kleine.