De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 3

[p. 554]

Nederlandsch tooneel.

Inhoud: Nog Maria van Burgondië, oorspronkelijk zangspel; - Satan; Siska van Roosemael en Belofte maakt schuld, oorspr. tooneel- en blijspelen; - De Londensche Bandieten en De Voddenraper, vertaalde dramas; - De Grafsteen en Blinde Valeria, vert. tooneelspelen; - De Menscheneter; Klaveren Vrouw; 1 frank 85 daags en Ik inviteer mijn Kolonel, vert. blijspelen.

Zooals te voorzien was, blijft zich de bijval van Miry's ‘Maria van Burgondië’ vrij goed staande houden. Reeds tot driemaal heropgevoerd, zal dit zangspel ongetwijfeld nóg volk naar den schouwburg lokken. Wel kan het gewis in geene deele voor een meesterstuk van Vlaamsche toonkunde gelden - daartoe mist het in de eerste plaats de vereischte eigenaardigheid als kunst, - doch het is in den volkstrant opgevat en bewerkt, en de patriotieke snaar is er niet zonder goed gevolg in aangeroerd. Onder de deelen die het meest indruk op het publiek maken noemen, wij behalve het vroeger reeds vermelde ‘Lied der Gemeenten’ (met koorbegeleiding), een drietal allerliefste liederen: ‘Mondje dicht!’ ‘het lied van De Draak’ en het ‘Meilied,’ zeer smaakvol voorgedragen door Mevr. Verstraete; verders de romance: ‘Zij is mij in mijn droom verschenen’ en het aria: ‘ô duurbaar Land!’ waarin M. Hendrickx uitmunt; de eerste aria der Hertogin (Mej. Beersmans), het slotkoor van het derde bedrijf, en eindelijk Bavo's lied: ‘Voorheen en thans.’ Dit laatste herinnert aan het ‘liedje van den Koekoek’ uit Miry's operetje: ‘Brutus en Cesar.’

Zooals wij vroeger zegden ontbreekt het Miry's muziek niet aan melodie; doch of deze altoos getrouw het gedacht van den dichter N. Destanberg vertolkt, is een andere vraag. Soms schijnt de componist zich al te weinig aan het poëma gelegen te laten. Niet zelden treft men in zijn stuk motiven aan,

[p. 555]

waarbij de onderlinge waarde van woorden en lettergrepen zóó weinig is in acht genomen dat zelfe toonlooze sylben als geklemtoond voorkomen! Onnoodig te zeggen dat zoo iets in een Nederlandsch oor alles behalve aangenaam klinkt en ja, de taal schier onverstaanbaar maakt. Waarlijk, het is alsof de heer Miry sommige melodiën op voorhand componeerde, om ze dan, naar goeddunken, op een gegeven libretto toe te passen!...

Als muziekale uitvoering was de laatstleden voorstelling van ‘Maria van Burgondië’ op verre na zoo bevredigend niet als de vroegere. De koren, nog altoos te zwak, wilden daarbij moeielijk vooruit; de treurmarsch voor 't schavot (3^de bedrijf) werd zelfs erbarmelijk slecht gezongen.

Met lof dient vermeld te worden, dat in dit zangspel kostumeering en mise en scène beide zeer keurig verzorgd zijn. Het Bestuur van ons Nationaal Tooneel haalt er eere van! Zulks heeft overigens veel tot het welgelukken der onderneming bijgedragen.

*_**

Een ander oorspronkelijk stuk, doch van een gansch ver schillenden aard, is ‘De wolf in het Hageland’ tooneelspel met zang in drie bedrijven door Van Peene. 't Is eene eenvoudige dorpsgeschiedenis, die, ware ze met méér zorg afgewerkt, op het tooneel een zeer gunstig effekt zou hebben gemaakt. De karakters, alhoewel goed ontworpen, zijn echter maar ten halve geschetst, en uit de verschillige toestanden ware het aan een' schrijver als Van Peene niet onmogelijk geweest meer partij te trekken. Het stuk heeft niet te best bevallen. - Behalve misschien M. Heesbeen, die de hoofdrol uit dit stuk niet onder zijne goede rekenen mag, liet de opvoering nogtans weinig te wenschen over. Mevr. Corijn-Driessens speelde met de vereischte losheid de rol van Thecla, en die van Rosa werd door Mej. Verstraete uitmuntend gedramatiseerd. Deze jeugdige kunstenares geeft blijken van een talent, dat zich, mits ernstige studie, krachtig ontwikkelen zal. De heer Van Kuyck,een gewetensvol acteur, was als Bernardijn goed

[p. 556]

op zijne plaatsen voor Stephaan kon men geen beteren vertolker kiezen dan den heer Lemmens; 't is een jong maar veelbelovend tooneelist die in korten tijd merkelijken voortgang heeft gedaan. De Directie zou wèl doen, voor jonge rollen M. Lemmens diensten zooveel mogelijk te benuttigen.

*_**

Voor een vrij talrijk publiek vertoonde men op Zondag 23 November jl. ‘Satan’ een half fantastisch, half realistisch tooneelwerk van Gustaaf Coryn. Het fantastisch gedeelte is in verzen geschreven, waarvan enkelen door M. Fl. Van Duyse met talent zijn op muziek gesteld. Goed opgevat als onderwerp, en onder louter literarisch opzicht gewis niet van verdienste ontbloot, scheen ‘Satan’ ons echter min goed gelukt als scenieke bewerking. Ofschoon sedert de eerste opvoering - te Gent, den 7 Februari 1869 - het stuk reeds door den schrijver eenigszins werd ingekort, toch kwamen sommige tafereelen wat gerekt, wat langdradig voor. Dit is overigens een gebrek dat wij meermalen in oorspronkelijke stukken hebben opgemerkt. Onze tooneelschrijvers zouden misschien niet slecht doen, althans onder dit opzicht, de goede voortbrengselen der fransche school wat tot model te nemen.

De opvoering van ‘Satan’ was nog al bevredigend; doch het fantastieke van M. Coryn's stuk, waartoe oen goed toovermecanism benoodigd is, zou er veel bij winnen op een' beter ingerichten schouwburg te worden vertoond. Als spel valt er op deze vertooning weinig af te wijzen: - De hoeren Hendrickx en Lemmens, Mej. Beersmans en Mej. Verstraete verdienen onvoorwaardelijken lof. De heer Dés. Coryn (een broeder des schrijvers) zong zeer goed zijne coepletten in het eerste bedrijf. Mev. Corijn-Driessens, eene goede soubrette, was hier in de moederrol (Pachteres Lia) buiten haar vak. Zij zag er eerder de zuster, dan de moeder van Gabriëlle uit.

Aangaande de vertooning van ‘Satan’ hebben wij eene opmerking te maken over de policie in de zaal. Vooral 's zondags als er veel volk is, wordt er op den ‘Uilen bak’ ook veel gerucht gemaakt (door het twisten om plaats?) zóódanig zelfs

[p. 557]

dat in ‘Satan’ de artisten een oogenblik verplicht, zijn geweest hun spel te onderbreken. Zou in 't vervolg, door de aanwezigheid van policie-agenten, dergelijke stoornis niet kunnen belet worden? Er zijn er wel op den franschen schouwburg - en heeft ons vlaamsch Tooneel daar niet evenveel recht op?

*_**

Een drietal oorspronkelijke stukken maakten het programma der volgende vertooning uit: Behalve het gekende ‘Twee katten voor een doode musch’ van Van Kerkboven, speelde men ‘Belofte maakt Schuld’ van Paul Billiet, een kluchtje zonder pretentie, maar dat als het wèl gespeeld wordt zeer goed lachen doet. De heer Van Doeselaer was een onbetaalbare komiek in de rol van Stoffel den Beenhouwersgast, en Mev. Verstraete speelde goed ‘zijne allerliefste Marjan, de boterbloem van de keukenmeisjes’ zoo als Stoffel ze noemt. Ook de heer De Boer had den ouden rentenier Van Fetegem niet onaardig getypeerd. Dergelijke karikatuurrollen passen hem goed; doch hij hoede zich voor overdrijving. Al te driftig, te verward, niet verstaanbaar genoeg gaf hij het gebaardenspel weer, waarop grootendeels het succes van dit blijspel berust. De heer Frederik was in de niet zeer beduidende rol van den dorpsburgemeester goed op zijne plaats.

Daarop volgde Siska van Roosemaal, Conscience's vlaamsche zedenschets, door van Peene met zeer goed gevolg voor het tooneel bewerkt. Dit lief tooneelspel werd op voortreffelijke wijze gespeeld. Mevrouw Coryn-Driessens vervulde met veel bijvol de titelrol; doch wie ons het méest beviel was de heer Dierckx. Hij is wel de echte Vader van Roosemaal, zooals de schrijver hem heeft opgevat. Denzelfden lof kunnen wij niet geven aan Mevr. Tormijn, die als gewoonlijk hare rol overdreef en met haar sterk hollandschen tongval de Vlaamsche burgervrouw in het geheel niet goed weergaf.

Dit stuk brengt ons een ander, aan Conscience ontleend tooneelspel in 't geheugen: ‘de arme Edelman,’ waarin Driessens zich vroeger hier en in Holland heeft doen toejuichen,

[p. 558]

en dat gewis door de bezoekers van ons Nationaal Tooneel met veel genoegen zou worden terug gezien.

*_**

Bij ‘de Londensche Bandieten’ zullen we niet lang stil blijven. Iedereen kent dit produkt der Parijzer Porte St. Martin, dat nog steeds voor zeker ‘zondagspubliek’ dezelfde aantrekkelijkheid schijnt te hebben. Die bijval is zoowat van denzelfden aard als die van ‘Baekeland en zijn Bende’ het in Vlaanderen zoozeer verspreid rooversboek, welk door de liefhebbers van schrikvertellingen zóo gretig wordt gelezen. Het stuk werd slecht gespeeld; 't was alsof de artisten met tegenzin, of althans zonder veel belangstelling, in dit rooversdrama optraden, - wat in allen gevalle niet ten nadeele van bunnen kunstsmaak getuigen zou.

Een ander effektstuk, dat echter nog tot de goede in zijn genre behoort, is ‘de Voddenraper,’ vervlaamscht volksdrama, naar Le Chiffonnier de Paris van Felix Pyat. Naast eenige tegen het hoofd stuitendende on waarschijnlijkheden, bevat dit stuk ook enkele zeer natuurlijke en diep ontroerende toestanden. Het oogenblik waar de goede Vader Roelands zijnen levensloop verhaalt aan zijne beschermdochter Mieken Dieghens, het eenig geliefd wezen dat hij op de wereld bezit, is een tafereeltje dat bij den toeschouwer innig medegevoel doet ontstaan en hem beurtelings weenen en lachen doet. Te recht wordt de schoone titelrol van dit drama voor eene der beste scheppingen van den talentvollen heer Driessens gehouden. Het ware onmogelijk, met meer gevoel en waarheid, met meer kracht van realism dien volkstype voor te stellen. Het streven naar natuurlijkheid dient echter binnen zekere grenzen te blijven. Natuurlijk misschien, ja, maar zeer kiesch is het zeker niet dat de Voddenraper - als hij voor de eerste maal van zijn leven champagne drinkt en hem slecht vindt - een ganschen mondvol wijn weer uitproest... vooral wanneer, gelijk nu, het toeval wil dat de heele dosis in 't aanzicht van dien armen orkestmeeter terecht komt...

Eene vertooning die den kunstlievenden tooneelbezoekers

[p. 559]

ruimschoots vergoeding schonk voor de ‘Londensche bandieterijen’ van den vorigen dag, was die van ‘De Grafsteen’ een onder elk opzicht keurig tooneelspel van Alexandre Dumas. - Dat men zich over den naam des schrijvers niet vergisse: 't Is niet van Dumas zoon, den beruchten schepper der comedies van den ‘Demi monde’, maar wel van Dumas vader, dat er kwestie is. - ‘De Grafsteen’ is een stil ontroerend drama uit het familieleven, waarin de handeling zich logisch ontwikkelt, en dat, ofschoon zonder veel intrigue, van het begin tot het einde de aandacht geboeid houdt. Recht meesterlijk werd door de heeren Driessens, Dierckx en Lemmens en de dames Beersmans en Cory n-Driessens deze gemoedelijke comedie opgevoerd. Voegen wij er bij dat ook de vertaling ons zeer keurig voorkwam. Naar wij vernemen is men deze verschuldigd aan de begaafde pen van wijlen Lodewijk Gerrits.

Buiten dit, werden nog een paar tooneelspelen opgevoerd, waarover wij verleden jaar in den Kunstbode gewaagden, namelijk: ‘Lucie Didier’ een goed gestyleerd stuk, maar van eene nog al bedenkelijke zedestrekking; en ‘Blinde Valeria,’ van Scribe, dat onze onbepaalde goedkeuring weg draagt. In beide stukken was Mej. Beersmans uitstekend. Het tweede bedrijf van ‘Lucie Didier’ maakte ons op eene meer of min veronachtzaamde tooneelschikking opmerkzaam. Wat meer confortable in de meubeleering zou hier het dramatisch uitwerksel veel hebben verhoogd. In de Comedie vooral is een goede verzorging der ascessoires onontbeerlijk.

*_**

Om volledig te zijn moeten wij ten slotte nog een viertal vertaalde blijspelen vermelden: ‘De menscheneter,’ ‘Klaveren vrouw,’ ‘1 frank 85 daags’ en ‘Ik inviteer mijn Kolonel.’ De drie eersten zijn min of meer gelukte kluchten; alleen het laatstgenoemde vonden wij zeer geestig. 't Is een soort van comedie-vaudeville, een alleraardigst huistooneeltje, dat door Mej. Beersmans en de heeren Driessens en Dierkx onverbeterlijk weergegeven werd.

A.J. Cosyn.