De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 3

[p. 498]

Over de Nationale Toonkunde
door Peter Benoit.
(Vervolg).

XIII.

Is men wel zeker dat in onze verwarde omgeving de echte Weberiaansche en Wagneriaansche geest begrepen wordt? Kan ons publiek zich wel met juistheid rekenschap geven van de reden van bestaan dezer twee kunstgeniën:- van den eenen kant Weber, stichter der nationale dramatische muziek in Duitschland; van den anderen, Wagner, voortzetter van het nationaal gedacht en bovendien hervormer van den muziekalen kunsttype en den vorm van het Duitsch lyrisch drama?

Wij gelooven het niet. Hoe zou het mogelijk zijn dat ons volk op de hoogte van dergelijke uitingen der kunst weze, en in staat het genie onzer broeders van over den Rhijn naar behooren te begrijpen, vermits hier de waarlijk nationale kunstopvoeding, d.i. die welke den Walen en den Vlamingen eigen is, niet bestaat? Wàt wordt hier te lande van een dramatisch gewrocht vereischt? Dat het behage en vermake. Niets meer! Ook mag men bevestigen dat de Tanhäuser op onze schouwburgen zal verschenen en wellicht weer op nieuw verschenen zijn, zonder in den geest onzes volks een dieper spoor na te laten dan de stukken van het gewone repertorium, b.v. de ‘Muette de Portici,’ of ‘Guíllaume Tell,’ of de ‘Barbier de Séville,’ of ‘Zampa’ of de ‘Pré-aux-clercs.’ Met die onverschilligheid voor ernstige studie, die het publiek kenmerkt, zal men evenmin rekening houden van den afgrond die den Rossini

[p. 499]

uit den ‘Barbier’ afscheidt van den Rossini uit ‘Guillaume Tell’. - De ‘Barbier’ een werk vol natuur, vol waarheid, vol uitdrukking, dat het veropenbaringskarakter van een ras en eene school in zich draagt; ‘Guillaume Tell’ die op elke plaats zijne eclectieke opvatting verraadt, met breedere vormen, welke ontstaan zijn niet als eene gestadig en rationeel ontwikkelde vorming, maar uit de eischen van het midden waarin de toondichter werkte. Deze eischen, waaraan zich onderwierpen al de italiaansche toondichters die voor Frankrijk fransche operas - of liever: opera's in 't fransch - schreven, hebben niet alleen ‘Guillaume Tell’ maar andere vermaarde werken van Verdi, Donnizetti, Meyerbeer, enz., in het leven geroepen.

Onmogelijk zou het wezen te zeggen wààr de stoornis ophoudt waarin de invloed der fransche omgeving de muziekale wereld heeft geworpen. Hier bij ons zelfs zijn de oogen gestadig gericht naar die bereidsplaats van het eclectism die men ‘l'Opéra de Paris’ noemt, en men juicht de cosmopoliete kunst toe als de verhevenste uitdrukking van het kunstgenie! Indien men zich nogtans de moeite wilde getroosten de zaken met aandacht te beschouwen, dan zou men zien dat de tegenwoordige toestand is voortgebracht door eenige... mannen van genie, ik betwist het niet, maar die, van de nationale beweging afgezonderd, eindelijk werken hebben voortgebracht, die meer schitterend dan diep, meer verleidend dan waar zijn, en die zeker wel onvruchtbaar blijven voor de voortbrengende beweging, gesticht en ontwikkeld door eene rei menschen met dergelijke verzuchtingen behebt. Doch deze beweging zou niet uitsluitelijk ‘toonkundig’ kunnen zijn. Zij is tevens en vóór alles ‘letterkundig,’ en een heel geslacht dichters en prozaschrijvers staat met dit der kunstscheppers in verband.

[p. 500]

Wanneer men de Duitsche letterkundige afstamming nagaat - te beginnen met Herder, die aan Goëthe schrijft om hem aan te sporen zich toe te leggen op het scheppen van werken eigen aan den Duitschen geest en volksaard, (even als in later tijd Weber, na den ‘Freischütz’, Meyerbeer smeekt het vaderland, bron en beginsel elker ware kunstschepping niet te verlaten), te beginnen met Schiller die de pleiade der dichters, dramatisten, wijsgeeren en esthetiekers tot op onze dagen voortzet, - dan staat men getroffen door de éénheid, die reeds in de voortbrengselen van den letterkundigen geest heerscht, lang vóór dat zelfs een groot overheerschend genie de staatkundige éénheid had gesticht. - 't Is dat die nationale éénheid in de natuur bestaat, alvorens in de koude afscheidslijnen der politiek te bestaan.

Het ware vaderland eens volks, het zedelijk vaderland breidt zich uit, zooverre zijne eigene taal, zijne moedertaal weêrklinkt; dát is de verdeeling zooals de natuur ze wil. Elke verkrachting dier natuurwet is eene euveldaad die gestraft wordt met de verbastering, de verkwijning, de zedelijke dood van duizenden wezens,die van dàn af de voorwaarden hunner roeping te midden der samenleving, niet meer vervullen kunnen, en zich van lieverlede tot de vernedering, tot de onpersoonlijkheid, tot het niet-bestaan verlagen. Welke les voor de koningen en grooten der aarde!

Evenwel, indien de letterkundige beweging zich in Duitschland op eene zoo merkwaardige, zoo levendige zoo ongedwongene wijze heeft voorgedaan en ontwikkeld, zoo is toch dat groote land, ondanks zijne groote toonkundigen, slechts zeer langzaam tot het nationalism in de muziekkunst kunnen komen. En waarom? In de eerste plaats is het omdat eene letterkundige beweging altoos

[p. 501]

eene artistieke beweging voorafgaat. Aldus is het dat in de Vlaamsche gewesten de heropbeuring onzer letterkunde door Hendrik Conscience begonnen en sedert zoo schitterend door onze dichters en prozaschrijvers voortgezet, de muziekale beweging is voorafgegaan. Doch er beslaat eene reden, die ik reeds heb aangeraakt, eene reden die de nationale toonkundige ontwikkeling vermoeilijkt: 't is de verwarring der gedachten betrekkelijk de opvatting der te behandelen voorwerpen, en de nog grootere verwarring voor wat de typen en de orchestrale opvatting betreft.

Meer dan twee eeuwen zijn er noodig geweest om het groudbegin van Weber en Wagner, welk dit des Duitschen vaderlands is, te kunnen vestigen. Keyser had het voorgevoel gehad dat nog vele anderen ook in zich de kiem der groote scheppingen droegen, die eenmaal moes-het licht zien; doch het geschikte oogenblik was niet gekomen. - Het geschikte oogenblik! die groote zaak, zoo klein in schijn; want even als zich in de natuur alles ten gepasten stonde vormt en hervormt, zóó ook vormt en hervormt zich alles logiek en op zijn tijd in den gang van het menschelijk vernuft. De omstandigheden brengen de mannen voort, en de mannen strooien het zaad waaruit de toekomst moet ontkiemen.

(Wordt voortgezet).