Woord vooraf
Dit nummer van Kunsttijdschrift Vlaanderen is een speciale editie. In het licht van het zestigjarig bestaan van ons tijdschrift hebben we de Vlaams-Amerikaanse kunstenaar en kalligraaf Brody Neuenschwander bereid gevonden om een themanummer op te zetten over enkele interculturele aspecten van de kalligrafie. Zowel tekst, illustratie als lay-out zijn van de hand van deze kunstenaar die op een gedurfde wijze een ontmoeting uitwerkt tussen kunst, schrifttraditie en culturele diversiteit. We horen hier niet enkel de stem van de essayist, maar volgen geboeid het talent van de kunstenaar. Gekoppeld aan dit themanummer wordt eveneens een tentoonstelling rond het artistieke oeuvre van Neuenschwander uitgebouwd.
In Vlaanderen roept het woord kalligrafie verschillende associaties op. Spontaan denken we misschien aan het sierlijke, golvende schrift van de meesters van de Barok. Of misschien ook aan de vele kalligrafen die vandaag de dag aan het werk zijn. Al meer dan een generatie is Vlaanderen immers één van de belangrijkste centra van moderne westerse kalligrafie, met Brugge als hart van een grote groep toegewijde kalligrafen.
Natuurlijk wordt de kalligrafie ook in andere culturen beoefend. In China en Japan is kalligrafie een essentiële visuele kunst met een geschiedenis die al meer dan 2000 jaar oud is. Het Chinees is inderdaad het oudste schrift ter wereld dat onafgebroken in gebruik is. Kalligrafie is ook de primaire visuele kunst in islamitische en Arabische landen. We mogen zelfs suggereren dat kalligrafie de belangrijkste visuele kunst is die al meer dan de helft van het menselijk bestaan in gebruik is. Terloops wijzen we erop dat alle Arabische landen het Arabische schrift hanteren, maar dat niet alle islamlanden Arabisch zijn. Het Arabische schrift werd ook aangepast om verschillende niet-Arabische talen, zoals het Farsi en het Urdu, te schrijven. In de volgende artikels worden de begrippen Arabische kalligrafie en islamkalligrafie door elkaar gebruikt. Dit gebeurt gemakshalve, maar we moeten toch voor ogen houden dat beide termen licht verschillende betekenissen hebben. In de volgende essays biedt Brody Neuenschwander ons een persoonlijke visie op de drie voornaamste kalligrafische tradities. Hij wil ons geen volledig historisch overzicht geven, maar beperkt zich tot enkele inleidende teksten die de basisbegrippen van deze drie kalligrafische tradities verklaren. Neuenschwanders interpretatie van de betekenis van deze drie schrijfsystemen voor de geschiedenis van de volken die ze gebruiken is tevens een strikt persoonlijke visie die gebaseerd is op jaren van onderzoek, reflectie en praktijk. Neuenschwander neemt ook bepaalde standpunten in die uitdagend zijn en eventueel een reactie kunnen oproepen. De auteur verwelkomt graag alle bijdragen aan dit debat: je mag je opinie doormailen via zijn website www.brodyneuenschwander.com.
De lay-out van deze editie is ook van de hand van Brody Neuenschwander. Het was niet zijn bedoeling om alle geformuleerde ideeën ook te illustreren. Veeleer was het zijn intentie om deze editie aan te bieden als een kalligrafisch album in overeenstemming met de oude tradities in China, Japan en de islam. Deze uitgave kunnen we een kunstenaarsboek noemen: als zodanig werden tekst en beeld niet strikt aan elkaar gekoppeld. Ook met betrekking tot verscheidene Chinese, Japanse en islamkunstenaars permitteerde Neuenschwander zich bepaalde vrijheden. Hiervoor vraagt hij dan ook de stilzwijgende instemming van de kunstenaars die opgenomen werden: op p. 44 vind je hun namen, samen met de onderschriften bij de illustraties. Het resultaat is een essay in zwart en wit, met streepjes vermiljoen. Een gedrukt manuscript, als je wil.
We danken de kunstenaar Brody Neuenschwander voor zijn persoonlijke interpretatie en wensen je een aangename reis doorheen het hinterland van het schrift.
De redactie
Auteursrechtelijk beschermd
