|
| |
| |
| |
De dynamiek van de Verbeke Foundation in Kemzeke
Kunst in beweging
Geert Swaenepoel
Jarenlang was Geert Verbeke als ondernemer actief in de transportwereld. Tot hij zijn bedrijf verkocht en zich volledig op de kunst concentreerde. Het terrein naast de expresweg E34 in Kemzeke waar vroeger de vrachtwagens stonden, kreeg intussen een andere bestemming. De oude bedrijfsgebouwen werden aangevuld met grote serres en omgevormd tot een museumdomein midden in de natuur met een bosgebied en een vijver, een omvangrijk terrein waar kunst in een levende omgeving aanwezig is.
| |
Het begin
Die passie voor kunst is bij Geert en Carla Verbeke gegroeid in de loop van de jaren negentig. Als transporteur zorgde Geert Verbeke voor het vervoer van de grote sculpturen van Herman Van Nazareth. Het deed de interesse voor kunst groeien. Het bezoeken van musea, tentoonstellingen, galerijen en veilingen was op zondag een welgekomen afwisseling na de meestal hectisch drukke werkweek. De stap naar het verzamelen lag voor de hand en kwam er in het begin van de jaren negentig.
Aanvankelijk ging de interesse van Geert en Carla Verbeke vooral uit naar abstracte schilderkunst. Zeven jaar later werd het roer omgegooid. De collectie schilderijen werd van de hand gedaan en geruild voor collages. Collages sluiten aan bij wat Geert Verbeke boeit: verschillende zaken samenbrengen, er iets nieuws uit opbouwen, assembleren.
| |
Collages en assemblages
Maar de collagekunst is oneindig uitgebreid en wereldwijd verspreid. Om een kwalitatief hoogstaande verzameling uit te bouwen en diepgang te bereiken moet de verzamelaar zich beperken. Dat heeft Geert Verbeke goed begrepen. De collectie werd uitgebouwd met collages en assemblages van hoofdzakelijk Belgische kunstenaars. Het is inmiddels een uitzonderlijke collectie geworden van een tweeduizendtal collages en assemblages, voornamelijk uit de twintigste eeuw. Een deel van die collectie, enkele honderden collages, wordt tentoongesteld in een omgebouwde en aangepaste loods die vroeger als kippenkwekerij dienst deed.
Bij de collages uit de Avant-garde en Dada periode van de vroege jaren '20 hoort werk van Paul Joostens, Georges Herbiet, Henri Van Straten, Michel Seuphor, Marcel-Louis Baugniet en Jean-Jacques Gailliard. De collages van Paul Joostens liggen Geert Verbeke trouwens nauw aan het hart. De twee stukken van een enorme collage van drie bij vier meter die Paul Joostens in 1917 assembleerde en later, toen hij verhuisde, in stukken verknipte, beschouwt Geert Verbeke als de mooiste werken uit zijn collectie.
De Belgische surrealisten zijn vertegenwoordigd met werk van onder meer E.L.T. Mesens, Marcel Mariën, Louis Scutenaire en Rachel Baes. Uit de bloeiperiode van de jaren '50 tot '70 is er werk van kunstenaars als Camiel van Breedam, Engelbert Van Anderlecht, Louis Van Lint, Christian Dotremont, de beweging Coll'Art opgericht door Marcel-Louis Baugniet en Jean Milo. Ook de collages van schrijvers zoals Louis Paul Boon, Hugo Claus, Freddy De Vree, Paul De Vree en Patrick Conrad ontbreken niet. Constructivistische kunstenaars als Jo Delahaut en Jean Rets en hedendaagse Belgische artiesten als Jan Fabre, Panamarenko en Luc Tuymans vervolledigen de verzameling tot een uniek overzicht van Belgische collagekunst uit de twintigste eeuw. Het belang van de collagecollectie van Geert en Carla Verbeke wordt geïllustreerd door het uitlenen van werken voor tentoonstellingen aan onder andere het Museum van Boekarest ( Belgisch Surrealisme), het Musée des Beaux-Arts in Mons ( Surréalisme en Belgique 1920-2000) het Centre Georges Pompidou ( Dada) en het Musée
■ De ingang van de Verbeke Foundation.
[© Anda van Riet]
■ Paul Joostens, Zonder titel (fragment van een oorspronkelijk grotere collage), 1917, Collectie Verbeke Foundation.
| |
| |
du Louvre in Parijs (Jan Fabre, L'Ange de la Métamorphose).
De verzameling collages mag niet beschouwd worden als ‘dode, afgesloten kunst’. Integendeel: het is levende kunst; de lijn wordt doorgetrokken tot in het heden. Jonge kunstenaars die experimenteren met het medium collage worden van nabij gevolgd en krijgen kansen van de Verbeke Foundation. Zo kregen de voorbije jaren jonge hedendaagse collagekunstenaars als Sofie Muller en Thierry Renard, een van de weinige Belgische kunstenaars wiens werk bijna uitsluitend uit collages bestaat, elk een eigen individuele expositie.
| |
Toegankelijk voor het publiek
Op 2 juni 2007 werd de Verbeke Foundation opengesteld voor het publiek. Een logische stap in de ogen van Geert Verbeke. ‘Ik vind het mijn plicht als verzamelaar. Ik ken collega-verzamelaars waar je nog niet eens mag binnenkomen. Ik vind dat dat niet kan’, stelt hij in een interview met Gazet van Antwerpen. En verder formuleert hij het als volgt: ‘Een verzamelaar heeft ten opzichte van de maatschappij de plicht te laten zien wat hij heeft. Je
■ Griet Dobbels, Zwerm 03, zicht van de tentoonstelling, 2009, Collectie Verbeke Foundation - Eigendom van de kunstenares.
[© Simon Delobel]
moet kunst kunnen ervaren. Ik wil kunst laagdrempelig maken.’
Geert Verbeke beschouwt de meeste musea als te statisch. Zijn grote voorbeeld is dan ook Insel Hombroich, in de buurt van Neuss en Düsseldorf. Daar kan de bezoeker kunst binnen en buiten beleven en ervaren; kunst en natuur zijn er organisch met elkaar verbonden. Ook Geert Verbeke wil in zijn museumdomein levende kunst brengen. Er is bijvoorbeeld een ladder van de Nederlandse kunstenaar Reinier Lagendijk, waarvan de stalen sporten tussen twee wilgen gevat zijn. Het is een kunstwerk dat van jaar tot jaar verandert.
Het bekendste voorbeeld van levende kunst is wellicht het Cosmopolitan Chicken Project van Koen Van Mechelen. Het betreft een wereldwijd kruisingsprogramma van nationale en internationale kippenrassen. Koen Vanmechelen wil op die manier de universele superbastaard creëren als een metafoor voor de culturele en genetische smeltkroes van de wereld waarin wij leven. Het Cosmopolitan Chicken Project bevindt zich in het grensgebied tussen kunst en wetenschap.
| |
Actuele kunst
Intussen werd de verzameling van de Verbeke Foundation sinds de opening uitgebreid met hedendaagse werken en installaties. Ze werden meestal in situ gebouwd en kregen een plaats in de binnen- en buitenruimtes van de site. Zo is er een indrukwekkend grafzerkenveld te zien van Jan Fabre. Buiten is er dan weer werk van Herman Van Nazareth, uitgevoerd in cortenstaal, een duurzame staalsoort, die in de buitenlucht een fraaie beschermende patinalaag ontwikkelt.
Op het museumterrein vindt de bezoeker ook een constructie van zeven containers van Frank F. Castelyns. Van Camiel van Breedam is er werk geassembleerd uit recuperatiemateriaal. Joep Van Lieshout ontwierp voor de Verbeke Foundation CasAnus, een kunstwerk in de vorm van het menselijke spijsverteringsorgaan, van de tong langs de maag en darmen tot de anus. Het laatste gedeelte opgeblazen tot reusachtige proporties, zodat het plaats biedt aan een hotelkamer die de bezoeker kan boeken voor een overnachting. Ook in de opvallende ‘campingflat’, een stellage met tentjes van kunstenaar Kevin van Braak kunnen mensen overnachten.
| |
| |
| |
De stap naar bio art
Biokunst is een nieuwe kunstvorm die de biotechnologie als medium gebruikt. Aan die bio art of biokunst wil Geert Verbeke voluit kansen geven. Van een unieke verzameling collagekunst tot laboratorium voor bio art; er lijkt een grote afstand tussen beide. Dat is echter maar schijn. Zowel in collagekunst als in biokunst worden objecten samengebracht om er een nieuwe werkelijkheid mee tot stand te brengen. In biokunst gebeurt dat in hoofdzaak met levend materiaal. De Verbeke Foundation wil ruimte bieden voor hedendaagse creaties die te maken hebben met ecologie en recuperatie, levende organismen en groeiprocessen, genetische manipulatie, voor kunst die werkt met levende organismen waarbij kunst en wetenschap elkaar raken en versterken. De stap naar bio art heeft ook te maken met de plaats waar de Verbeke Foundation actief is. In de serres en op de terreinen van de Foundation kunnen deze kunstvormen een blijvende plaats vinden en krijgen de nodige tijd; maanden, soms jaren. Dat maakt van de Verbeke Foundation voor bio art een unieke plek in vergelijking met de modale musea voor hedendaagse kunst en de galeries.
■ Koen Vanmechelen, Cosmopolitan Chicken Project, 2000-2009, Collectie Verbeke Foundation.
[© Anda van Riet]
■ Herman Van Nazareth, G-Vorm, Cortenstaal, 1965, Eigendom van de kunstenaar.
[© Greg Baetens]
In de keuze voor biokunst zit er net als in de fascinatie voor collagekunst ook nog een andere vorm van continuïteit. Collagekunst heeft altijd toch wat in de schaduw gestaan van andere kunstvormen. Een gelijkaardige huiver bestaat er tegenover bio art. Het is kwetsbare, vergankelijke kunst die niet gemakkelijk in een museum ondergebracht kan worden, die moeilijk te ‘verkopen’ is aan een breed publiek. Door uitdrukkelijk te kiezen voor bio art benadrukt Geert Verbeke dat hij kiest voor levende kunst, dat hij een plek wil creëren waar kunst een relatie aangaat met de natuur, een organische plek waar kunst letterlijk kan groeien en in beweging is. Bio art is de kaart die door de Verbeke Foundation ook in de toekomst getrokken zal worden.
| |
Artists in residence en Labora(r)torium
Ruimte bieden aan levende kunst betekent voor Geert Verbeke gastvrijheid bieden aan kunstenaars. Sinds begin januari 2008 werd gestart met een artists-in-residence-programma. Kunstenaars worden uitgenodigd om in situ werk te maken. Ze leven, werken, eten en slapen in de Verbeke Foundation zodat ze zich ten volle kunnen toeleggen op hun artistieke bedrijvigheid. Een tiental kunstenaars en enkele groepen masterstudenten van de Academie van Antwerpen waren reeds te gast in de Verbeke Foundation. Dit jaar waren dat onder meer David De Buyser die met de audiovisuele installatie ACOUS-TIC MIRROR_ MOSS de interacties tussen geluid en licht, technologie en natuur bewerkstelligt. Ook de Rotterdamse kunstenaar Egied Simons was er te gast. Hij creeerde afgelopen voorjaar zijn serie ‘Liquid Files’, biologisch materiaal bestaat onder andere uit spinnenwebben, voedingsmiddelen, lichaamssappen, onderdelen uit de biobak en stuifmeel. Het materiaal wordt tussen glas geplaatst in diaraampjes en deze veranderende structuren worden op een witte muur of doek geprojecteerd in een steeds wisselend beeld.
Ook de band met de wetenschap, zo eigen aan bio art krijgt in de Verbeke Foundation alle kansen. In 2009 werd met de hulp van het Laboratorium Moleculaire Genetica (UGent) van hoogleraar Paul Coucke een speciaal laboratorium opgezet om kunstenaars onderzoek te laten uitvoeren met nieuwe media: het Labora(r)torium. Jef Faes en Martin uit
| |
| |
■ Atelier Joep van Lieshout, CasAnus, 2007, Collectie Verbeke Foundation. [© Anda van Riet]
■ Labora(r)torium, Verbeke Foundation.
■ Serres, Verbeke Foundation. [© Jo Vervoort]
den Bogaard werden er als kunstenaars bij betrokken.
| |
Groei en beweging
Ook de Verbeke Foundation zelf is, net als de kunst die er getoond wordt, voortdurend in beweging en ontwikkelt telkens weer nieuwe initiatieven. Geen statische, museale vaste collectie dus. Wel een beleid van verrassende tentoonstellingen op de terreinen van de stichting maar ook daarbuiten.
In de tentoonstellingen wordt dikwijls een deel of een aspect van de collagecollectie naar voren geschoven. Dat was deze zomer het geval met de tentoonstelling Collages partagés, met werk van kunstenaars die samen collages maken. Ook was er een tentoonstelling rond de collages van Paul Joostens. En kunstwerken uit de outsiderkunst van Collectie De Stadshof en Verbeke Foundation werden met elkaar geconfronteerd. Daarnaast was er een solotentoonstelling van de fotocollages van de Nederlandse kunstenaar Egied Simons. De fotocollages uit de jaren '80 en '90 verbeelden reconstructies van ruimtelijke structuren. De tentoonstelling rond het werk van Wouter Hoeboer (1910-1983) loopt nog tot 31 oktober. Ook de tentoonstelling Green Summer, een tentoonstelling die een volledig overzicht brengt van het werk dat kunstenaars vanaf de jaren '60 tot vandaag realiseerden rond milieuvervuiling en klimaatverandering, is nog tot die datum te bezichtigen.
Voor 2011 staat er een grote overzichtstentoonstelling op stapel van het werk van George Gessert. Deze pionier van de bio art werd geboren in 1944 in Milwaukee, Wisconsin. In zijn werk focust hij op het raakvlak van kunst en genetica. Gessert werkt vooral met sierbloemen. Hij kruist wilde variëteiten en is geïnteresseerd in de esthetica ervan en in de invloed van de menselijke smaak op hun evolutie.
Eind november start ook een retrospectieve tentoonstelling van de Belgische
| |
| |
■ Zicht van de tentoonstelling Polar Expeditions, Verbeke Foundation, winter 2009.
[© Simon Delobel]
■ Stan Wannet, Van één van onze verslaggevers, 2007, Collectie Verbeke Foundation.
[© Simon Delobel]
kunstenaar Mark Verstockt. Hij creëert geometrisch abstract werk, verwant aan de kinetische kunst, geïntegreerd in de architectuur en in confrontatie met de natuur.
Af en toe ontplooit de Verbeke Foundation ook initiatieven extra muros. Zo loopt tot 31 december 2010 in Izegem een tentoonstelling van negen kunstwerken, verspreid over de stad Izegem. De inwoners kunnen hun favoriete werk kiezen en een stem uitbrengen. Op het einde van het jaar wordt het kunstwerk met het meeste aantal stemmen aangekocht door de gemeente. In Cultuurhuis De Bijl in Zoersel werden tijdens de maand mei collages en assemblages uit de Verbeke Foundation tentoongesteld. In 2011 wordt een selectie uit de collagecollectie van de Verbeke Foundation tentoongesteld in het Mamac, het Musée d'Art moderne et d'Art contemporain van de stad Luik.
‘Onze tentoonstellingsruimte wil geen oase zijn. Onze show is onaf, in beweging, ongepolijst, contradictorisch, slordig, complex, onharmonieus, levend en onmonumentaal, zoals de wereld buiten de museummuren. Bij ons geen opzichtige spektakelgebouwen maar een verfrissende onpretentieuze plaats om Kunst te bekijken en een subtiele kritiek op de kunstwereld.’ Aldus Geert Verbeke op de website van de Foundation. Zijn stichting is toegankelijk en laagdrempelig en daarom een plek die het bezoeken meer dan waard is. En omdat er altijd wel weer wat anders te zien en te beleven valt, is het ook een plek waar je als bezoeker naar terug wilt keren.
| |
Info
Verbeke Foundation, Westakker, 9190 Kemzeke (Stekene), tel.: 03/789.22.07. www.verbekefoundation.com.
De stichting is toegankelijk van donderdag tot en met zondag van 11 tot 18 uur. In de Verbeke Foundation is er voor de bezoekers ook een cafetaria en een bookshop. De stichting werkt principieel zonder overheidssubsidies. Daarom biedt de locatie de mogelijkheid om bedrijfsevenementen, personeelsfeesten, productpresentaties en dergelijke meer te organiseren.
| |
Uitnodiging
Kunsttijdschrift Vlaanderen en de Verbeke Foundation nodigen u en uw vrienden uit op woensdag 13 oktober 2010 om 18 uur in de Verbeke Foundation, Westakker, 9190 Kemzeke (Stekene) voor de presentatie van dit themanummer.
Op het programma staan onder meer een rondleiding in de Verbeke Foundation en een uniek panelgesprek over ‘Bedrijvig in kunst’ met: Geert Verbeke (Verbeke Foundation), Vincent Verbist (Vanhaerents Art Collection) en Michel en Julie Espeel-Vandenbroucke (Constructies Espeel en Arteconomy).
Van harte welkom!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd