Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 58

[p. 306]

Culturele diversiteit in de Nederlandse literatuur
Aanzet tot bibliografie
Julien Vermeulen

In enkele decennia tijd werd de Nederlandstalige literatuur vernieuwd door een onverwacht grote golf werken die onder de parapluterm ‘culturele diversiteit’ een plaats kunnen krijgen. Hierbij een selectieve bibliografie. En enkele randbemerkingen.

1.

Van de meer dan negentig auteurs die we hier signaleren, zijn er slechts enkelen in Vlaanderen werkzaam. We vermelden hun geboortedatum en hun niet-Belgische culturele achtergrond: Maja Panajotova (1951, Bulgarije), Hazim Kamaledin (1954, Irak), Mani Amiri (1959, Iran), Jamil Shakely (1962, Koerdistan), Rachida Lamrabet (1970, Marokko), Chika Unigwe (1974, Nigeria), Saïda Boujdaine (1975, Marokko), Mustafa Kör (1976, Turkije), Bachir Boumaâza (1980, geboren in Borgerhout, Marokkaanse achtergrond) en Naima Albdiouni (1981, geboren in Antwerpen, Marokkaanse achtergrond). Ramsey Nasr (Rotterdam, 1974, gemengd Nederlands-Palestijnse afkomst), volgde zijn opleiding in Vlaanderen en werd stadsdichter van Antwerpen. De overgrote meerderheid van de auteurs is hoofdzakelijk actief in Nederland: naast hun literaire productie zijn ze er vaak ook intens betrokken bij de media als columnist(e) of journalist(e). We vermelden ook een vijftiental Nederlandstalige auteurs uit het Caribische gebied, enkelen verbleven langdurig in Nederland. De Nederlandstalige literatuur uit Zuid-Afrika werd niet opgenomen, met uitzondering van E. Eybers.

2.

Postkoloniale literatuur? In de Franse en Engelse literatuur manifesteerde zich vanaf de vroege jaren zestig een vrij uitgebreide postkoloniale productie. In de voormalige kolonies kwamen tientallen auteurs naar voor die hun weg vonden naar Europese uitgevers en zo een voedingsbodem boden aan de migrantenliteratuur die zich in Frankrijk en Engeland ontwikkelde. Voor het Nederlandstalige gebied was dit niet het geval. Van een dynamische instroom uit Centraal-Afrika was zeker geen sprake en ook Indonesische auteurs waren na de onafhankelijkheid niet manifest aanwezig op de Nederlandse markt. Voor auteurs uit het Caribische gebied was de wisselwerking tussen Nederland en de thuisbasis wel intenser en profileerde zich zelfs vanaf de jaren twintig. Voor een vollediger lijst over het Caribische gebied verwijzen we naar Michiel van Kempen, Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur, De Geus, Breda, 2003, 2 vol. Toch constateren we dat in Nederland talrijke literaire nieuwkomers een Noord-Afrikaanse, Iraanse of Turkse achtergrond hebben en dus niet in strikte zin als ‘postkoloniale auteurs’ beschouwd kunnen worden. Hun culturele aanwezigheid is het gevolg van de economische en politieke migratie die pas in de jaren zestig op gang kwam. De achtergrond van onderstaande auteurs is onder andere Marokkaans (een twintigtal auteurs), Koerdisch en/of Turks (een tiental auteurs), Iraans (een tiental auteurs), Iraaks (zes auteurs). Andere niet-Europese culturele achtergronden zijn: Somalië, Oeganda, Nigeria, Pakistan, India, Afghanistan, Egypte, China.

3.

Sinds 1990 zijn er in Nederland en Vlaanderen meer dan 250 titels verschenen die men tot de zogenaamde ‘Nederlandse migrantenliteratuur’ rekent. De culturele diversiteit van de auteurs en de uiteenlopende talen maken duidelijk dat de traditionele identiteits- en natiebegrippen als literair-historische concepten niet langer bruikbaar zijn. Talrijke auteurs gebruiken wel systematisch het Nederlands als literaire taal, hoewel ze tijdens hun jeugd (in of buiten Europa) oorspronkelijk een andere thuistaal hadden. De begrippen ‘vaderland’ en ‘moedertaal’, die teruggaan op een organicistisch en romantisch taalgebruik, zijn definitief onbruikbaar geworden. Andere auteurs publiceren in meerdere talen zoals Sadik Yemni (Turks en Nederlands), Chika Unigwe (Engels en Nederlands), Fouad Laroui (Frans en Nederlands) of Ahmed Ziani (Tamazight en Nederlands). Hier biedt een polysysteembenadering van het literaire landschap een verrijkende invalshoek: een open en confronterende lectuur van teksten in een meertalige wisselwerking is essentieel. Bepaalde literatoren wonen wel in Nederland of Vlaanderen waar ze aan het culturele leven participeren, maar ze publiceren in een andere taal. Dit is het geval voor Halil Gür (Turks) die als eerste Nederlander het label migrantenauteur kreeg. Later volgden Moses Isegawa (Engels), Ayhan Uzala (Turks), Dubravk Ugresci (Kroatisch), Vamba Sherif (Engels) en Nasim Khaksar (Perzisch). Ze beïnvloeden sterk de recente literaire productie en horen zowel biografisch als thematisch volledig thuis in een (meertalige) literatuurgeschiedenis van de Lage Landen. Vanuit deze perspectiefwisseling moeten we hier ook pleiten voor een breder literair-historisch paradigma. Enkele nieuwkomers schreven hun ervaringen neer met behulp van een Nederlandstalige ghostwriter waardoor ze vanuit hun eigen niche de interculturaliteit gingen versterken. Dit is het geval voor Atti Bahadori, Karima Ouchan en Hameeda Lakho. Vanuit het standpunt van de Carïbische literatuur worden nieuwe thema's en concepten aangebracht die eveneens in het ruimer veld van de internationale neerlandistiek thuishoren. We vermelden ter illustratie begrippen als blanke mythe, creolisering, indigenisme, migratieromans, passantenliteratuur, recentrage of settler-literatuur. Ondertussen brachten vele nieuwkomers in de Lage Landen zelf een brede genre- en stijlvernieuwing

[p. 307]

op gang: intertekstualiteit, stilistische meertaligheid, impact vanuit de oratuur en de Koran, verweving van fictie en representatie, het doorbreken van een chronologische en realistische verhaallijn, het zijn slechts enkele aspecten die de nieuwe auteurs met het postmodernisme verbinden. Deze totale diversiteit dwingt ons tot een ernstige remapping van onze literatuuropvatting die vanuit onze geschiedenis te lang natie- en taal-bepaald was. Het begrip ‘Nederlandse literatuur’ moet geografisch, cultureel én ook taalkundig verruimd worden.

4.

Is het begrip ‘migrantenliteratuur’ politiek incorrect en getuigt het van terminologische uitsluiting? In het Europese culturele landschap profileren talrijke groepen nieuwkomers zich duidelijk vanuit hun eigen cultuur en/of religieuze overtuiging. Ze willen binnen het socioculturele weefsel van de West-Europese samenleving een eigen niche waarin ze hun identiteit verder kunnen ontwikkelen. Omgekeerd zijn er talrijke literaire nieuwkomers die zich gestigmatiseerd voelen wanneer critici hen in één hoek samen zetten en loskoppelen van de mainstream van de Europese culturele productie. Binnen de dynamiek van de acculturatie leeft duidelijk een sociologische spanning tussen het streven om de specifieke culturele eigenheid af te grenzen én de wens om als Europese, Nederlandse of Belgische kunstenaar au sérieux genomen te worden. Dit onderliggende spanningsveld leidt tot een terminologische onduidelijkheid bij het benoemen van het werk dat auteurs met een buitenlandse culturele achtergrond in het Nederlands publiceren. In de secundaire literatuur komen onder andere volgende overkoepelende termen voor: migrantenliteratuur, allochtone auteurs, minderhedenliteratuur, proza van nieuwkomers, literatuur van nieuwe Nederlanders, Marokkaans-Nederlandse letteren, Eurafrikaanse literatuur, Belgisch-Afrikaanse schrijfsters, niet-westerse schrijvers, Vlaamse Maghrebauteurs, interculturele schrijvers, multiculturele literatuur, schrijvers met dubbele culturele achtergrond, biculturele dichters, schrijvers tussen culturen, etnische literaturen, wereldliteratuur, auteurs van allochtone afkomst of transnationale auteurs. Andere begrippen verwijzen naar de noties hybriditeit, transculturaliteit, interculturaliteit, diaspora en culturele diversiteit. Vrijwel al deze begrippen worden op een of andere manier gecontesteerd.

Abdolah, Kader, De adelaars (1993), De meisjes en de partizanen (1995), De reis van de lege flessen (1997), Mirza (1998), Spijkerschrift (2000), De koffer (2001), Een tuin in zee (2001), Kélilé en Demné (2002), Portretten en een oude droom (2003), Karavaan (2003), Het huis van de moskee (2005), De droom van Dawoed (2006), Rode wijn en andere verhalen (2008), De Koran en De boodschapper (2008), Dit mooie land (2009).

Accord, Clark, De koningin van Paramaribo (1999), Met eigen ogen (2003, met Nina Jurna), Tussen Apoera en Oreala; een liefdesgeschiedenis in de regenwouden (2005), Shirley in Allochtonië (2005), Bingo! (2007), Malik en de geheimen van het regenwoud (2008).

Albdiouni, Naima, Voyeur (2009).

Al Galidi, Rodhan, [Rodaan], Dagboek van een ezel (2002), De fiets, de vrouw en de liefde (poëzie, 2002), Blanke Nederlanders doen dat wél (2004), Mijn opa, de president en de andere dieren (2004), Ik ben er nog (2006), De herfst van Zorro (poëzie, 2006), De laatste slaaf. Biografie van een terugkeer (poëzie, 2008), Dorstige rivier (2008, verschenen onder de auteursnaam Rodaan).

Al-Sawad, Mowaffk, Een middag wit als melk (poëzie, 2002), Stemmen onder de zon (2002).

Allas, Yasmine, Idil, een meisje (1998), De witte was (1999), De generaal met de zes vingers (2001), De blauwe kamer (2004), Ontheemd en toch thuis (2006).

Amatmoekrim, Karin, Het knipperleven (2004), Wanneer wij samen zijn (2006), Titus (2009).

Amiri, Mani, Dochter van Iran (2006).

Arion, Frank Martinus, o.a. Stemmen uit Afrika (poëzie, 1957), Dubbelspel (1973), Afscheid van de koningin (1975), Albert Helman, de eenzame jager (1977), Nobele wilden (1979), De laatste vrijheid (1995), De eeuwige hond (2001), Eén ding is droevig (2005), De deserteurs (2006), Drie romans (Afscheid van de koningin; Nobele wilden; De laatste vrijheid, 2006).

Atari, Samira, Verkeerd verbonden (2006).

B., Omar, Oesters of merguez (2006).

Baban, Op weg naar Ararat (poëzie, 2006).

Bahadori, Atti, [met Doris Elzinga], Onder dezelfde sterrenhemel (2006).

Bahara, Hassan, Een verhaal uit de stad Damsko (2006).

Baycili, Sevtap, De Markov keten (1998), De nachtmerrie van de allochtoon (1999), Donderpreken (2006).

Benmiloud, Hadjar, Ueberpuber (2008).

Benali, Abdelkader, Bruiloft aan zee (1996), De Ongelukkige (toneel, 1999), Berichten uit Maanzaad Stad (2001), Yasser (Jasser) (toneelmonoloog, 2001), De Argentijn (2002), De langverwachte (2002), Onrein, de vader, de zoon en de hond (2003), Gedichten voor

[p. 308]

de zomer (poëzie, 2003), Laat het morgen mooi weer zijn (2005), Marokko door Nederlandse ogen 1605-2005 (2005), Panacee (poëzie, 2006), Wie kan het paradijs weerstaan (briefwisseling met Michaël Zeeman, 2006), Berichten uit een belegerde stad (2006), Feldman en ik (2006), De eeuwigheidskunstenaar (2007), Marathonloper (2007), De stem van mijn moeder (2009), Het Museum van de Verloren Geliefden (2009).

Benzakour, Mohammed, Osama's grot, Allah, Holland & ik (2005), Stinkende heelmeesters (2008).

Beranová, Jana, Nu delen we een geheim (1992), Hommage aan Jan Palach (1994, bloemlezing), Kiskassend gedicht (poëzie, 1996), Tussen de rivieren (poëzie, 1999), Tussen aarde en hemel (poëzie, 2002), Tussentonen (poëzie, 2004).

Bezaz, Naima El, De weg naar het noorden (1995), Minnares van de duivel (2002), De verstotene (2006), Het gelukssyndroom (2008).

Bijjir, Najona, El weswes (2004), Fantasma (2008).

Bouali, Fadoua, Bevrijd door Allah. Waarom een moslimvrouw haar mannen niet hoeft te gehoorzamen (2006), Had ik maar Frans gestudeerd (2007), Terugkeer. Eenjaar in Marokko (2008).

Bouazza, Hafid, De voeten van Abdullah (1996), Momo (1998), Apollien (toneel, 1998), Schoon in elk oog is wat het bemint (poëziebloemlezing, 2000), Een beer in bontjas: autobiografische beschouwingen (2001), De slachting in Parijs (toneel, 2001), Salomon (2001), Rond voor rond of als een pikhouweel (essay, 2002), Othello (toneel, 2003), Het monster met de twee ruggen: een kameropera (libretto, 2003), Paravion (2003), Een beer in bontjas (herziene, uitgebreide versie, 2003), Het temmen van een feeks (toneel, 2005), Schoon in elk oog is wat het bemint (herziene, uitgebreide versie, 2005), De vierde gongslag (met CD) (Essays, 2006), Om wat er nog komen moet: pornografica (poëziebloemlezing, 2006), Spotvogel (2009).

Boudou, Khalid, Het schnitzelparadijs (2001), De president (2005), PizzaMaffia (2007).

Boumaâza, Bachir, Mijn egotrip (2002).

Cairo, Edgar, o.a. Adoebe lobi/Alles tegen alles (1977), Temekoe / Kopzorg (1979,1988), Nyumane / Uit mensennaam (1986).

Cándani, De rinkelband is gebroken (poëzie, 1990), Vanwaar je dacht te vertrekken sta je geplant (poëzie, 1993), Zal ik terugkeren als je bruid (poëzie, 1999), Zoetwaterlied (poëzie, 2000), Oude onbekenden (2001), Huis van as (2002), Geef mij het land dat in jou woont (poëzie, 2004). [De eerste bundels waren tweetalig: Sarnami - Nederlands].

Cigdem, Hülya, De importbruid (2008).

Dallali, Semira, Onbewoonbaar lichaam (2002).

Danish, David, Een goede dag om te sterven (2006), De zelfmoordacademie (2009).

Debrot, Cola, o.a. Mijn zuster de negerin (1935), Bewolkt bestaan (1948), De vervolgden (1982, postuum).

Ellian, Afshin, Verrijzenis van woorden (poëzie, 1997), Mensenherfst (poëzie, 2001), Brieven van een Pers (2005).

Eybers, Elisabeth, o.a. Versamelde gedigte (1990) [Afrikaans].

Fàbregas, Laia, Het meisje met de negen vingers (2008).

Fakhteh, Nasser, Iemand anders (1996).

Gür, Halil, Gekke Mustafa en andere verhalen (1984), Mijn dappere moeder (1986), Een kind vliegt door de nacht (1990), Mijn grote oma (1993), Wakker het vuur niet aan (poëzie, 1994), Een steen aan een draadje (1997), Ik danste met engelen (2001), Stampot voor iedereen (poëzie, 2007), De mooiste heimweeverhalen uit het Oosten (2009). [Oorspronkelijk in het Turks].

Haji, Said El, De dagen van Sjaitan (2000), Goddelijke duivel (2007).

Helman, Albert, o.a. Zuid-West-Zuid (1926), De stille plantage (1931), De laaiende stilte (1952), Verzamelde gedichten (1979), Het eind van de kaart (1980).

Henriquez, Denis, o.a. Zuidstraat (1992), Delft blues (1995), De zomer van Alejandro Bulos (1999).

Hirsi Ali, Ayaan, De zoontjesfabriek (2002), De maagdenkooi (2004), Mijn vrijheid (2006), Adan & Eva (2008, met Anna Gray).

Ibrahim, Freeyad, Hallo op de fiets (2004).

Isegawa, Moses, Abessijnse kronieken (1998), Slangenkuil (1999), Voorbedachte daden (2004), Wie niet horen wil (2007). [Oorspronkelijk in het Engels].

Jelec, Stipo, Als jij kon kruipen in mijn huid (2006), Broeders hoeder (bloemlezing, 2006).

Kamaledin, Hazim, De avondpop (toneel, 1993-1994), Blauw van as (toneel, 1994-1995), Foto's in de storm (toneel, 1995-1996), Gamma van stilte (toneel, 1997-1998), Pijnboom (toneel, 1999-2000), Het oog van de dadel (toneel, 1999-2000), Balling (toneel, 2001-2002), Kelner van hout (toneel, 2003-2004), El Sherife (toneel, 2003-2004), Oraal (toneel, 2008-2009). [Ook actief als regisseur, vertaler en bewerker].

Karima, [Karima Ouchan en Fenneke Reysoo], Nooit geschreven brief aan mijn vader (2001).

Karimi, Farah, Het geheim van het vuur (2005, samen met Chris Keulemans), Slagveld Afghanistan (2006).

Khaksar, Nasim, De kruidenier van Kharzavil (1991), Reis naar Tadzjikistan (1994), Weerhanen en zweepslagen (1998), Tussen twee deuren (1999). [Oorspronkelijk in het Perzisch].

Kishoendajal, Mala, Dame Blanche (2001).

Langarika, Kristina G., Evamar (2007).

Kör, Mustafa, De lammeren (2007).

Lakho, Hameeda, [met Magda van der Rijst], Verborgen tralies (2000), Gebroken cirkel (2002), Geheim geweld (2007).

Lamrabet, Rachida, Vrouwland (2007), Een kind van God (2008).

Laroui, Fouad, Vreemdeling: aangenaam (2001), Verbannen woorden (poëzie, 2002), Hollandse woorden (poëzie, 2004) [Publiceert ook in het Frans].

Lebacs, Diana, o.a. Sherry, het begin van een begin (1971), Suikerriet Rosy (1983), Boka Sarantonio (1985), Lichten boven Klein Bonaire (1990), De langste maand (1994), Caimins geheim (2001).

Leeuwen, Boeli van, o.a. De rots der struikeling (1959), Een vreemdeling op aarde (1962), De eerste Adam (1966), Schilden van leem (1985), Het teken van Jona (1988), De ruïne van een kathedraal (1996), De taal van de aarde (1997).

Marbe, Nausicaa, Mândraga (1999), Kader, Lulu, Moses en ik (2001), De Moldavische kokkin (2007).

Marhé, Usha, Dulari (2007).

Marugg, Tip, Weekendpelgrimage (1957), In de straten van Tepalka (1967), De morgen loeit weer aan (1988).

McLeod, Cynthia, o.a. Hoe duur was de suiker? (1987), Vaarwel Merodia! (1993), Ma Rochelle Passée Welkom in Eldorado (1995), Tweemaal Mariënburg (1997), De vrije negerin Elisabeth (2000),... die revolutie niet begrepen!... (2005).

[p. 309]

Mehendale, Sameer S., Heliosis (2003), Zuid, noordzuid, noord (2006).

Nalbantoglu, Papatya, Murat, kind van een gastarbeider (1976), Aysel en andere vrouwen. Turkse vrouwen in Nederland (1981), De krullen van Mine (1985), Wegens emancipatie gesloten (1990).

Nasr, Ramsey, 27 gedichten & geen lied (poëzie, 2000), Kapitein Zeiksnor & De Twee Culturen (2001), Twee libretto's (2002), Leven in hel (toneel, 2003-2004), onhandig bloesemend (poëzie, 2004), Van de vijand en de muzikant (poëzie, 2006), onze-lieve-vrouwe-zeppelin (poëzie, 2006), Een totale Entführung (toneel, 2006-2007), Homo safaricus (2009), Wonderbaarlijke maand (met Corrie van Binsbergen Band, 2009), Tussen lelie en waterstofbom (poëzie, 2009).

Nekuee, Shervin, De Perzische paradox (2006).

Novaire, Rashid, Reigers in Caïro (1999), Maïsroest (2003), Het lied van de rog (2007), Afkomst (2008), De voorsprong (2009).

Ombre, Ellen, o.a. Maalstroom (1992), Vrouwvreemd (1994), Wie goed bedoelt (1996), Valse verlangens (2000), Negerjood in moederland (2004).

Özer, Numan, Hatice (2008).

Palm, Jules de, o.a. Antiya (1981), Kinderen van de fraters (1986), Lekker warm, lekker bruin; vallen en opstaan in twee culturen (1990).

Panajotova, Maja, Verzwegen alibi (poëzie, 1983), Sofia blijft een mysterie (poëzie, 1988).

Rahim, Naji, Voor alle seizoenen (poëzie, 2005).

Ramdas, Anil, De strijd van de dansers. Biografische vertellingen uit Curaçao (1988, verkorte versie 1994), De papegaai, de stier en de klimmende bougainvillea (essays, 1992), In mijn vaders huis (1993, 1994), Het besluit van Mai (1994), De beroepsherinneraar en andere verhalen (essays en verhalen, 1996), Het geheugen van de stad. Levensverhalen van migrantenfamilies (2000), Zonder liefde valt best te leven (2004), Weg uit Babylon (2008), Paramaribo: de vrolijkste stad in de jungle (2009).

Roemer, Astrid, o.a. Sasa, mijn actuele zijn (1970, pseudoniem: Zamani), Neem mij terug Suriname (1974), De wereld heeft gezicht verloren (1975), De buiksluiter (toneel, 1981), Over de gekte van een vrouw (1982), Paramaribo! Paramaribo! (toneel, 1983), Nergens ergens (1983), En wat dan nog?! (poëzie, 1985), Noordzee Blues (1985), Een vrouw van een man (toneel, 1985), Levenslang gedicht (1987), Waarom zou je huilen mijn lieve, lieve... (1987), Wat heet anders (1987), De achtentwintigste dag (1988), De orde van de dag 1988), Het spoor van de jakhals (1988), Alles wat gelukkig maakt (1989), Oost West Holland Best (1989), Een naam voor de liefde (1990), Dichter bij mij schreeuw ik (1991), Niets wat pijn doet (1993), Gewaagd leven (1996), Lijken op liefde (1997), Was getekend (1998), Roemers drieling (2001), Rosa (2001), Zo lang ik leef ben ik niet dood (2004).

Sahar, Hans, Hoezo bloedmooi (1995), Zoveel liefde (1996), De heimwee-karavaan (2000), De gebroeders Boetkaboet (2009).

Sahli, Mohamed, [o.a. met Lydia Rood], Dagboek van een illegaal (2001), Zoon van een souk (2004), Blijf van me af! (2009).

Sana, Shakib, Zij, mijn moeder mijn land (2000).

Selim, Nahed, Brieven uit Egypte (2000), Zwijgen is verraad: openhartige verhalen over vrouwen en islam (2005), Allah houdt niet van vrouwen (2007), De Vrouwenmoskee (2009).

Selman, Ibrahim, Dans van een bevroren land (poëzie, 1998), Vrijheid is dood (poëzie, 2000), En de zee spleet in tweeën (2000), Ik dacht aan kokosnoot (2002), Tedere zielen (2006), Dapper hart gezocht (essays en poëzie, 2007).

Shakely, Jamil, De witte wolk (1993), Een vlinder aan het raam (1996), De droom van de nachtruiker (1998), Dansen met de maan (2003).

Sherif, Vamba, Het land van de vaders (1999), Het koninkrijk van Sebah (2003), Zwijgplicht (2007). [Oorspronkelijk in het Engels].

Stavinoha, Jan, Praagse Dixieland (1982), Adams uniform (1986), Interval (1987), Aroma (1988), Het nut van een paradijs (1991), Langs de eeuwigheid (1994), Zegenrijke jaren (1997), Hollandse rapsodie (2001).

Stitou, Mustafa, Mijn vormen (poëzie, 1994), Mijn gedichten (poëzie, 1999), Varkensroze aanzichten (poëzie, 2003).

Stoilova, Julia, Een knipoog van de koningin (2002).

Sukkar, Rada, De schatkamer van Babylonië. De honderdjarige geschiedenis van een Iraakse familie (2006).

Tahir, Naema, Een moslima ontsluiert (2005), Kostbaar bezit (2006), Groenkapje en de bekeerde wolf (2008), Eenzaam heden (2008).

Traidia, Karim, De sprekers van de waarheid (2000).

Ugresci, Dubravk, De sleutelroman ontsloten (1991), Steffie Steek in de klauwen van het leven (1991), Het leven is een sprookje (1992), Nationaliteit: geen (1993), De cultuur van leugens (1995), Museum van onvoorwaardelijke overgave (1997), Verboden te lezen (2001), Amsterdam, Amsterdam (2002), Ministerie van pijn (2005), Niemand thuis (2007). [Oorspronkelijk in het Kroatisch].

Unigwe, Chika, De feniks (2005), Fata Morgana (2008). [Publiceert ook in het Engels].

Uzala, Ayhan, Dagboek van een vermiste (2002). [Oorspronkelijk in het Turks].

Valiulina, Sana, Het kruis (2000), Vanuit nergens met liefde (2002), Didar & Faroek (2006).

Vianen, Bea, o.a. Strafhok (1971), Ik eet, ik eet tot ik niet meer kan (1972), Geen onderdelen (1979).

Vries, Annette de, Scheurbuik (2002).

Wang, Lulu, Het lelietheater (1997), Brief aan mijn lezers (1998), Het tedere kind (1999), Seringendroom (2001), Bedwelmd (2004), Heldere maan (2007).

Werners, Joanna, Droomhuid (1987), Zuigend moeras (1990), Vriendinnenvrouwen (1994), Amba, van het Surinaamse erf (1996), Schaamteloze warmte (2002), Sluimerende schaduwen (poëzie, 2007).

Yemni, Sadik, De roos van Amsterdam (1993), De ridders van Amsterdam (1994). [Publiceert hoofdzakelijk in het Turks].

Yerli, Nilgün, Turkse troel (2000), De garnalenpelster (2001), Acht jaargetijden (2002), Mezelf geworden (2004).

Zalica, Antonije, Gele sneeuw (2001).

Zarouali, Zohra, Amel (1989), Amel en Faisel (1993), Sanae (1996), Een doel voor ogen (2000).

Ziani, Ahmed, In steen zal ik schrijven (poëzie, 1983), Jubelzang voor de bruidegom (poëzie, 1997). [Tweetalig: Tamazight en Nederlands].

Colofon

Auteurs

Ramsey Nasr (1974) werd geboren in Rotterdam en vestigde zich vanaf 1992 in Antwerpen. Hij volgde een acteursopleiding, debuteerde in 2000 met 27 gedichten en geen lied. In 2005 werd hij stadsdichter van Antwerpen en mengde zich via opiniestukken in het publieke debat. Begin 2009 werd hij in Nederland verkozen tot Dichter des Vaderlands.

Henriette Louwerse is geboren tussen Den Haag en Rotterdam, heeft Engelse taal en letterkunde gestudeerd in Groningen, is gepromoveerd op het werk van Hafid Bouazza aan de University of Hull en woont al bijna 20 jaar in Engeland. Zij is docent Nederlandse taalverwerving en literatuur aan de University of Sheffield bij de vakgroep Germanic Studies en auteur van Homeless Entertainment. On Hafid Bouazza's Literary Writing, Peter Lang, 2007.

Johan Soenen (1935) studeerde Germaanse filologie aan de RUG en promoveerde in Aachen tot doctor in de Vergelijkende Literatuurwetenschap. Hij was hoogleraar Duits aan en directeur van het Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken te Antwerpen. Hij publiceerde uitgebreid over de vertaalproblematiek. In 2008 verscheen Een haard van verzet, honderd jaar Turkse roman 1900-2000 (Arnhem, Uitg. 3C).

Susan Mahmody (1982) studeerde neerlandistiek en skandinavistiek aan de Universiteit Wenen. Sinds 2006 werkt ze als assistente aan dezelfde universiteit waar ze haar dissertatie voorbereidt over transculturaliteit in de intertekstuele verwijzingen bij Kader Abdolah.

Liesbeth Minnaard is Universitair Docent Literatuurwetenschap aan de Universiteit Leiden. Zij houdt zich met name bezig met interculturaliteit in de literatuur, met postkoloniale literatuurtheorie en met literaire effecten van globalisering. Zij is de auteur van New Germans, New Dutch. Literary Interventions (Amsterdam University Press, 2008), een vergelijkende studie naar Duitse en Nederlandse migratieliteratuur.

Michiel van Kempen (1957) is de auteur van romans, verhalenbundels en essays. Hij is bijzonder hoogleraar West-Indische Letteren aan de Universiteit van Amsterdam. Onder zijn redactie verscheen een groot aantal bloemlezingen over de Surinaamse en Antilliaanse poëzie, en het tweedelige Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur (2003). Zijn laatste uitgaven zijn de roman Vluchtwegen (2006) en zijn inaugurele rede Welcome to the Caribbean, darling! (2007). In 2004 ontving hij de ANV-Visser Neerlandia-prijs.

Ronnie Severing, Wim Rutgers en Liesbeth Echteld zijn de auteurs van de literatuurgeschiedenis Kadans, een handboek (inclusief docentenhandleiding, DVD en CD-Rom) specifiek bestemd voor het voortgezet en hoger onderwijs op de Antillen. Het project werd uitgegeven door het FPI, de Stichting voor Taalplanning te Curaçao, in 2006.

Julien Vermeulen (1953) studeerde germanistiek (KUL) en afrikanistiek (UG). Zijn proefschrift en diverse monografieën handelen over de Nederlandse Congoliteratuur. Laat mij maar doen (2006) bevat tekstgenetische studies over de Vlaamse roman. Hij is docent KATHO Kortrijk en hoofdredacteur Kunsttijdschrift Vlaanderen.