|
| |
| |
| |
Cruciaal belang van talentvolle ontwerpers voor stedelijke dynamiek
Marc Dubois
Dit jaar is het honderd jaar geleden dat koning Leopold II overleed. Als er één koning is geweest met bouwambitie dan is het deze vorst. Hij wilde de jonge natie en haar hoofdstad een Europese uitstraling geven met beeldbepalende architectuur. Op de vraag met welk gebouw Brussel zich wist te profileren na 1958, na het Atomium, zal het antwoord bij velen achterwege blijven.
| |
Brussel, de stad van de gemiste kansen
De bouw van het Europese complex is één lang verhaal van opeenvolgende gemiste kansen. Zelfs politici of verkozen Europarlementsleden weten niet eens wie de ontwerper is van het grootste bouwwerk qua oppervlakte dat België realiseerde in de 20ste eeuw. De bedenker van dit opzichtige glaspaleis met uitpuilend marmergebruik is het bureau ‘Espace Leopold’. Ontworpen als congrescentrum werd het met veel politiek lobbywerk verhuurd aan de Europese instellingen met als strategie de Europese instellingen te verankeren in de stad. Van dit megacomplex zijn nauwelijks postkaarten te vinden wat een graadmeter is voor de geringe waardering. Misschien hadden de mensen een grotere waardering voor Europa en de Europese instellingen gekregen met een gebouw dat meer respect toonde voor een stedelijke cultuur.
In vergelijking met dit pretentieus glaspaleis had het Berlaymontgebouw uit de jaren '60, eveneens opgetrokken voor Europa, nog iets wonderlijks. Toen in het gebouw asbest werd ontdekt en het dringend een opknapbeurt moest krijgen, formuleerde de befaamde architect Jean Nouvel een inspirerend project dat echter werd afgewezen. De Regie der Gebouwen ging in zee met een Brusselse architect met een uitgesproken politieke band. Wederom een gemiste kans. Rem Koolhaas werd ingezet, formuleerde een nieuwe Europese vlag maar kwam nooit aan bouwen toe. Terwijl iedereen de mond vol
■ Brussel
Voorstel voor de Europawijk, ontwerp architect Christian de Portzamparc (Parijs), 2009
(foto: Europese Gemeenschap)
had van nood aan verbetering van de architectonische kwaliteiten werden steeds dezelfde commerciële Brusselse bureaus ingezet die de grijze middelmatigheid verder produceerden.
Voor de Europese wijk hield Brussel in 2009 een internationale wedstrijd. Het doel van dit stadsproject is om 400.000 m2 met kantoren, woningen en handelszaken toe te voegen. Zoals steeds komen er eerst extra kantoren, het meest winstgevende luik. De winnaar van de wedstrijd is de gekende Franse architect Christian de Portzamparc die het project verder moet uitwerken om te komen tot een nieuw stedenbouwkundig plan. De essentie van het nieuw op te maken BPA-plan is een verhoging van de toegelaten bouwhoogte. Men kan zich nu reeds de vraag stellen of deze wedstrijd met veel mediavertoon geen voorwendsel is om een project van Jaspers, Eyers & Partners een vrijgeleide te geven, een toren project met zestig verdiepingen dat in 2007 tijdens de vastgoedbeurs MIPEM in Cannes werd gepresenteerd. Portzamparc mag mooi prentjes maken, de commerciële bureaus staan al klaar om de klus te klaren.
Iedereen weet dat het inplanten van belangrijke culturele infrastructuren aan een nieuw te ontwikkelen stadsgebied de nodige impulsen kan geven. Het Hergémuseum opent dit jaar haar deuren in Louvain-la-Neuve en niet in Brussel, ongetwijfeld de grootste gemiste kans voor de Europese hoofdstad. Door te weinig slagkracht en ambitie kozen de initiatiefnemers voor een park in de enige nieuwe stad van België. Brussel kreeg in 2009 wel zijn Magritte-museum met een schitterende collectie, maar over de verbouwing van het interieur door de Regie der Gebouwen uit de jaren tachtig valt weinig te vertellen.
| |
| |
Door de inzet van voormalig minister Pascal Smet, bevoegd voor Mobiliteit en Openbare Werken, is er wel iets in beweging gekomen voor de stedelijke ruimte. Voor de heraanleg van het Flagey- en Rogierplein werden wedstrijden uitgeschreven om tot een beter eindresultaat te komen. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft de ambitie om zoals Vlaanderen een ‘Bouwmeester’ aan te stellen als kwaliteitsbewaking. De vraag is of zo'n persoon wel de nodige armslag zal en kan krijgen om een beleid uit te stippelen.
| |
Antwerpen met een grote ‘A’
In 2001 werd bovenop de Boerentoren een gigantische A geplaatst. Deze toren, voor de Boerenleenbank opgetrokken tussen 1929 en 1931, was de meest ambitieuze droom van de Scheldestad; vóór Brussel en andere Europese steden kreeg Antwerpen de hoogste woontoren van Europa. Daarmee werd niet enkel de ambitie van de jonge bank gevisualiseerd maar ook de positie van Antwerpen als wereldhaven.
Wat de Boerentoren was voor de 20ste eeuw, zo moet de ‘Lange Wapper’, een onderdeel van de Oosterweel-verbinding, de uitdrukking zijn van de ambities van Antwerpen in de 21ste eeuw. De keuze viel op een brugconstructie met onmiskenbaar architectonische kwaliteiten waaraan de beste Belgische ingenieurs hebben meegewerkt. Wat het referendum zal opleveren weet men pas in het najaar, een positief antwoord lijkt bijna uitgesloten. Het drama is dat de opdrachtgever, de BAM, koos voor een aansluiting te dicht bij het stadscentrum. De knoop rond het Sportpaleis zal vermoedelijk het gehele project fnuiken en men zal in ijltempo voor een tunneloplossing kiezen. Vervolgens zal er tijd ontbreken om te investeren in een kwalitatieve uitwerking van het alternatief. Men kan de BAM niet verwijten dat ze geen zorg heeft besteed aan de architectonische uitwerking en de landschappelijke integratie. Dit was niet het geval toen de Belgische Spoorwegen in Brasschaat de bovengrondse tunnel voor de hogesnelheidstrein bouwden ter hoogte van het Peersbos en parallel met de autosnelweg. In naam van natuurbescherming werd massaal beton gegoten, een lompe constructie die des te meer opvalt bij de reizigers tussen Antwerpen en de Nederlandse grens. Op dit traject ervaart de pendelaar nauwelijks het landschap wat in schril contrast staat met het gedeelte in Nederland. De ingenieurs van de spoorwegen hebben in Brasschaat werkelijk een ravage aangericht.
De restauratie en ingrijpende verbouwing van Antwerpen Centraal toont wel meer ambitie. Terecht wordt de transformatie van de stalen kathedraal geprezen. De ruimte rond de onderste spoorlijnen is genereus van volume en sluit qua sfeer en schaal aan bij de immense perronoverkoepeling. Ook de zijdelingse aansluiting van het station met het stadsweefsel wordt als zeer positief ervaren. Veel minder geslaagd is de nieuwe toegang langs het Kivietplein, laat staan de nieuwe kantoorgebouwen die er direct op aansluiten. Het is een gemiste kans omdat enkel één argument meespeelde, zoveel mogelijk marktconforme kantoren optrekken zonder veel respect voor de nieuwe stedelijke ruimte die wordt gegenereerd. Opnieuw een bewijs dat men te veel kijkt naar gebouwen en te weinig naar de ruimte die overblijft. De zone rond het Kivietplein wordt meer ervaren als restruimte dan als een kwalitatieve stedelijke omgeving. Dat het stadsbestuur een vrijgeleide gaf aan Alcatel om dit te bouwen is voor velen een blunder van formaat.
Antwerpen heeft grote ambities. De kaaien, de grens tussen stad en de Schelde krijgen een heraanleg waarmee een intensere band kan ontstaan. Ook de aanleg van een nieuw stadspark ‘Antwerpen Noord’ is meer dan een ingreep op buurtniveau. Het is een visie op de noodzaak van meer stedelijk groen en vooral van bijkomende infrastructuur voor recreatie. De wedstrijd voor het nieuwe havengebouw werd gewonnen door de befaamde architecte Zaha Hadid. Een spectaculair project in alle opzichten, ongetwijfeld
■ Antwerpen
Geslaagde verbouwing van het Centraal Station, ontwerp Eurostation, architect Jacques Vonke
Grote perronhal en perron spoor niveau -3
(foto: Filip Dujardin)
■ Antwerpen
MAS / Museum aan de Stroom, ontwerp Neutelings Riedijk Architecten. Het MAS gaat open in 2010.
(foto: Marc Dubois)
| |
| |
■ Antwerpen
Havenhuis, ontwerp Zaha Hadid
(foto: Zaha Hadid Architects)
■ Leuven
Ontwikkeling Stationsomgeving Links bushalte De Lijn, ontwerp Manuel de Solà-Morarales Plein: Manuel de Solà-Morarales, Atelier 33 en Studiebureau SWK
Kantoren, ontwerp Crepain Binst Architecten Op de achtergrond Provinciehuis, ontwerp Gonçalo Byrne Arquitectos Architectenvennootschap
ook qua overschrijding van het vooropgestelde budget. Het is een pertinente vraag of dergelijke spektakelarchitectuur in een periode van minder middelen en een grote nood aan duurzaamheid nog wel ethisch te verantwoorden is. Wordt ambitie hier niet te veel gelijk gesteld met een gebouw met een exuberante verschijning?
Eén van de belangrijkste accenten die minister van Cultuur Bert Anciaux de voorbije tien jaar legde, was op projecten rond cultureel erfgoed. Vanuit deze invalshoek werd beslist om het STAM-project in Gent en het MAS-project middelen te geven om zich te ontwikkelen als ‘stadsmusea’. Voor het ontwerp in Gent werd geen wedstrijd georganiseerd, Antwerpen opteerde voor een internationale competitie met als winnaar Neutelings-Riedijk Architecten en hun torenconcept. Het MAS gaat in april 2010 open, een project waarin de bevolking kennis zal kunnen maken met het rijke erfgoed van de Scheldestad. Ongetwijfeld zal Antwerpen met dit gebouw een nieuwe eyecatcher hebben, een opmerkelijk gebouw dat zeker internationale weerklank zal krijgen. Het wordt de blikvanger voor het Eilandje en een bijkomende stimulans in deze stedelijke ontwikkeling. Het MAS wordt zeker een toeristische topper, alleen al het indrukwekkend panoramisch uitzicht op Antwerpen en de bocht van de Schelde staan garant voor een grote publieksaanzuiging naar dit gebouw en naar dit stadsdeel.
| |
Leuven, station als nieuwe stadspoort
Leuven is de eerste stad in Vlaanderen die het belang en de potenties van de stationssite herontdekte. Het waren niet de Belgische Spoorwegen die de stimulans gaven, wel het Team Stadsontwerp onder leiding van Marcel Smets, de actuele Vlaamse Bouwmeester. Het is zijn verdienste geweest om de partners die betrokken waren bij dit complex stedelijk proces bij elkaar te brengen om tot kwalitatieve resultaten te komen. Dit resulteerde in een voortreffelijke parkeergarage en busstation. Met de bouw van het Provinciehuis Vlaams-Brabant en de perronoverkapping kreeg deze site extra impulsen. Ook het KBC-project naast het station bezit kwaliteiten. Spijtig dat het enige project dat de diensten van de Vlaamse overheid zal huisvesten, het VAC / Vlaams Administratief Centrum, onder de verwachtingen blijft. Na een interessant VAC-gebouw in Hasselt is het tweede al veel minder interessant. Toch een stap achteruit! In zijn geheel blijft het stationsgeheel een kwalitatieve stadspoort voor de stad.
Leuven zal zich ongetwijfeld in het Vlaams cultureel landschap profileren met het nieuw museum M ontworpen door Stéphane Beel en zijn equipe. Dit is ongetwijfeld een project van Europees belang dat op verschillende schaalniveaus een zeer complex binnengebied weet te dynamiseren. Het is een stedelijke verdichting zonder de essentiële kwaliteiten van de plek aan te tasten. Op 20 september ging het museum: een uitzonderlijke aanwinst voor Vlaanderen. Na het Raveel-museum bewijst Beel met M dat hij één van de toonaangevende architecten is in België.
| |
Gent, een moeilijk parcours
Terecht mag Gent zich één van de gezelligste steden in Vlaanderen en Europa noemen. Er werd veel geïnvesteerd om de stedelijke ruimte voor de bewoners en de toeristen aantrekkelijker te maken. De meest geslaagde interventie is de heraanleg van de Gras- en Korenlei. De historische haven werd jaren aangewend als parkeerzone. Met het aanbrengen van een tussenniveau tussen water en straat ontstond een aangename ontmoetingsplaats vooral voor jongeren en toeristen. Ook bij de heraanleg van de Korenmarkt en de omgeving rond het Belfort kiest Gent voor kwaliteit en goede ontwerpers, Robbrecht-Daem & Van Hee. Voor haar nieuw verlichtingsplan kreeg Gent zelfs een internationale Award. Ook de heraanleg van het Sint-Pietersplein met de ondergrondse parkeergarage, ontworpen door Abscis & VK Engineering is een hoogstaand project.
| |
| |
Op het vlak van architectuurprojecten zijn de resultaten vaak teleurstellend. Men moet geen architectuurcriticus zijn om de projecten aan het Zuid als gemiste kansen te bestempelen. Het commercieel centrum Zuidpoort en het aanpalend Adminstratief Centrum, beiden ontworpen door bureau Bontinck, zijn vaak de eerste constructies die de toeristen zien. Heeft men zich al eens afgevraagd waarom er van dit complex geen postkaarten te koop zijn? Veelzeggend is dat Gentenaars dit potsierlijk postmodern gebouw de naam gaven van ‘Ceaucescu’, verwijzend naar architectuur uit de ex-Oostbloklanden.
Om het gebied rond het Zuid een nieuwe impuls te geven, werd in de jaren '90 het ambitieuze project ‘Muziekforum’ gelanceerd en koos de jury in 2004 voor het monumentaal voorstel van Neutelings-Riedijk Architecten terwijl de vakpers meer waardering had voor het project van Toyo Ito en Andre Branzi. Na veel onduidelijkheid en twijfel verdween het project in de archiefdozen. Op dezelfde locatie wil men nog dit jaar starten met een internationale wedstrijd voor een nieuw mediacentrum / bibliotheek. In de pers verklaarde Frank Beke dat het een project moet worden met internationale allure. De vraag blijft wie men zal inviteren voor deze competitie en wat de budgetten zijn voor een dergelijk project. Het is een algemeen fenomeen, ook in het buitenland, dat men de lat steeds hoger wil leggen maar dat de bedragen die men wil uittrekken meestal ontoereikend zijn om die ambitie waar te maken.
Terwijl Antwerpen voor haar erfgoedmuseum MAS koos voor een wedstrijd, bleef in Gent alles binnenkamers. Een architect werkzaam binnen de stedelijke administratie kreeg de opdracht. Het stadsmuseum STAM met haar rijke collectie zal zeker de bezoeker aanspreken. De nieuwbouw daarentegen is niet overtuigend, de aansluiting met het historisch patrimonium is weinig subtiel. Nieuwbouw frontaal tegen het oude plaatsen kan wel een uitgangspunt zijn maar dient met meer compositorisch evenwicht te gebeuren.
■ Gent
Ontwikkeling Sint Pietersnieuwstraat / Universiteit Gent, ontwerp Beel De Geyter Architecten. Tegenaan Sint-Pieterskerk, Faculteit Economie, kant Vooruit grote aula die in september 2009 in gebruik wordt genomen.
(foto: maquette architecten & El Croquis)
Faculteit Economie, ontwerp Beel - De Geyter Architecten.
(foto's: Frederik Vercruysse / Archief VAi)
| |
| |
Nu lijkt het vooral op een vernieling van een historisch waardevolle site. Het STAM is een onderdeel van de reconversie van de Bijlokesite. Het interessantste project zijn de productiestudio's voor Les Ballets C de la B en LOD naar een ontwerp van Jan De Vylder en Trice Hofkens.
Het Sint-Pietersstation werd in de loop der jaren grondig en correct gerenoveerd. Enkel de opzichtige, overgedimensioneerde luifel is een valse toets die echter wel de goedkeuring kreeg van Dienst Monumentenzorg. Veel problematischer is de grote ontwikkeling aansluitend bij het station. De keuze om de Gentse ringweg te verbinden met een grote ondergrondse parking is de juiste keuze om een geheel stadsdeel te ontlasten. De architectuur van het nieuw busstation en de basisvolumes van de andere nieuwbouw worden bepaald door Eurostation NV. Opgericht om de gronden van de Spoorwegen te valoriseren werd deze NV vlug een studiebureau dat door haar positie andere bureaus uit de privésector de pas afsneed. Eurostation moet geen wedstrijden organiseren en het beleid van de Vlaamse Bouwmeester heeft geen impact op deze belangrijke stedelijke ontwikkeling. Dit is een goed voorbeeld hoe het federaal niveau een dominerende impact heeft op de stadsontwikkeling in Vlaamse steden, een bevoegdheid die in feite aan de regio's toekomt. Op de gepresenteerde maquette van de Gentse stationsbuurt staan nu doorschijnende volumes in plexiglas, wat het eindresultaat zal worden blijft een open vraag. Op het infobord staat enkel één architectennaam, een persoon ingehuurd door Eurostation. In geen enkel Europees land wordt een dergelijke stedelijke operatie toevertrouwd aan één architect.
Het bouwen van een nieuw voetbalstadion is een ambitieus project. De keuze van de ontwerper werd overgelaten aan een privé-investeerder, de stad mag geld inbrengen maar over de aanstelling van het ontwerpbureau stelde zij geen eisen. Terwijl in elk land het besef aanwezig is
■ Gent
Project Forum voor muziek, dans en beeldcultuur ‘De Krook’
Project Neutelings Riedijk Architecten (Rotterdam), winnaar
Project Toyo Ito & Associates (Tokyo) - Andrea Branzi (Milano)
(foto's: Marc Dubois)
■ Gent
Sint Pietersstation en omgeving, ontwerp Eurostation NV o.l.v. architect Jacques Vonke
(foto's: Eurostation NV, Brussel)
■ Gent
Productiestudio's voor Les Ballets C. de la B. en Lod, ontwerp Jan de Vylder en Trice Hofkens. Campagnebeeld ‘Dag van de Architectuur 2009’
(foto: Tim Dirven - VAi)
■ Gent
MG Tower aan ‘The Loop’ / Flanders Expo, ontwerp architectenbureau Jaspers-Eyers & Partners. Dit project verscheen in De Standaard 5 maart 2009. Deze 104 meters hoge toren moet het nieuwe stedelijke landmark worden van Gent!
(foto: © Jaspers-Eyers & Partners)
| |
| |
dat sportinfrastructuur een belangrijke element is in de imago-opbouw van een stad, wordt in Gent gekozen voor de ontwerper die ons het Zuidproject heeft bedacht.
Tot op heden is het hoogste gebouw in de Gentse skyline de Boekentoren van Henry van de Velde. Hierin komt verandering met een nieuwe toren met twintig bouwlagen opgetrokken naast de IKEA-vestiging. Deze MG Tower, ontworpen door bureau Jaspers-Eyers & Partners, is een gemiste kans. Men moet niet veel van torengebouwen kennen om deze ‘afschuiver’ als een zwakke compositorische creatie te catalogeren. De cruciale vraag is of Gent wel de economische draagkracht heeft om een geheel stationsgebied te dynamiseren en gelijktijdig torens te laten bouwen aan de periferie. In plaats van kantoorruimte te groeperen rond het Sint-Pietersstation gaf het stadsbestuur in ijltempo een vergunning. Tegen dit uiterst zwak project kwam geen weerstand, laat staan openlijk verzet vanuit politieke en academische milieus. Het onderwijs academiseert, maar enige weerstand tegen projecten die het imago van een stad ondermijnen, blijft achterwege. De stelling van burgemeester Daniël Termont betreffende deze nieuwe icoon van de Arteveldestad luidt: ‘Architectuur is kunst! En over kunst wordt natuurlijk gediscussieerd, maar over ‘Des goûts et des couleurs on ne discute pas....’. Geheel absurd is dat voor een terrein honderd meter verder een bouwvergunning werd geweigerd voor een veel lager kantoorgebouw van de CM, ontworpen door Patrick Lefebure. Twee maten en twee gewichten!
De laatste jaren toont de Gentse Universiteit zich een bouwheer met ambities. Het nieuwe faculteitsgebouw Economie naast de Sint-Pieterskerk, ontworpen door Beel en De Geyter Architecten, bezit een boeiende ruimtelijke configuratie. Dit interessant gebouw werd ook internationaal opgemerkt en werd in 2007 weerhouden voor de Mies van de Rohe Award, de officiële architectuuronderscheiding van de Europese Gemeenschap. De tweede nieuwbouwfase is gelegen langs de Sint-Pietersnieuwstraat, een complex met auditoria dat nog dit jaar in gebruik wordt genomen. Ook de renovatieplannen voor de Universiteitsbibliotheek en boekentoren naar een ontwerp van Robbrecht & Daem vormen een ambitieuze onderneming waarmee Gent eindelijk haar topmonument uit de 20ste eeuw in ere gaat herstellen. Ook de nieuwbouw van de Artevelde Hogeschool op de Kantienberg ontworpen door Crepain en Binst Architecten dient te worden vermeld.
| |
Brugge, stilte na 2002
Toen Brugge werd gekozen als Europese Culturele Hoofdstad 2002 werd de ambitie ook vertaald in vele restauraties, een nieuwe brug ontworpen door de Zwitser Conzett en de bouw van een nieuwe concertzaal. Iedereen is er ondertussen van overtuigd dat het Concertgebouw een unieke creatie is met twee zalen met een heerlijke akoestiek. Wie echter gehoopt had dat 2002 het begin zou zijn van een dynamisch beleid waarbij zowel zorg voor verleden als heden zich zou ontwikkelen, zal erg ontgoocheld zijn. Van het stedenbouwkundig project van Neutelings-Riedijk voor de stationsomgeving kwam enkel de westzijde tot ontwikkeling, niet door deze architecten maar door Eurostation NV. Het gehele verhaal van het nieuw voetbalstadion met daarnaast een banaal shoppingcentrum in een open groene zone aan de periferie heeft zeker niet bijgedragen tot een positief imago van Brugge.
Het paviljoen van Toyo Ito op de Burg was bijna gesloopt. In plaats van dit juweeltje van architectonische poëzie met liefde te bejegenen, werd elk onderhoud achterwege gelaten omdat het toch maar om een tijdelijke constructie ging. Gelukkig werd op vraag van de architectenvereniging Archipel dit fragiel bouwwerk terecht op de monumentenlijst geplaatst. Investeren in nieuw toekomstig patrimonium wordt als bijkomstig gezien, enkel een korte termijnvisie haalt de bovenhand. Toch valt de nieuwbouw van het Europacollege te vermelden ontworpen door Xaveer De Geyter. Met medeweten en goedkeuring van Dienst Monumentenzorg werd recent het eerste werk van Stéphane Beel gesloopt, het voormalig Spaarkrediet tegenover het stadstheater. Een project dat in de internationale vakpers werd aanzien als één van de meest kwalitatieve hedendaagse toevoegingen in Brugge. Opnieuw een gemiste kans.
| |
Oostende, een stad die ontwaakte
De ‘Koningin der Badsteden’ kwam zwaar gehavend uit de Tweede Wereldoorlog. Ongeveer alle publieke gebouwen waren vernield en moesten heropgebouwd worden: Kursaal, Stadhuis, Postgebouw, Feestpaleis, enzovoort. In de jaren '40-'50 had Oostende ambitie, de drie belangrijkste architecten van dat moment in België kregen een kans: Kursaal door Léon Stynen, het Postgebouw door Gaston Eysselinck en het nieuw stadhuis door Victor Bourgeois. Vanaf de jaren '60 werd alles uitverkocht aan de vastgoedsector, investeren in toekomstgerichte projecten bleef uit. Oostende verschrompelde tot een stad zonder visie en toekomst. Wat van bouwkundig erfgoed van voor 1940 overbleef werd onder de sloophamer gebracht.
De laatste tien jaar is er een ware ommekeer gebeurd, is er terug de politieke wil om te investeren in stedelijke projecten. Zoals in andere steden werd een nieuwe structuur opgezet om efficiënter te kunnen werken, het AGSO (Autonoom Gemeentebedrijf Stadsvernieuwing Oostende) werd opgericht om een dynamisch stadsvernieuwingsbeleid te voeren. Gecombineerd met de vzw ‘Oostende Werft’ werd een equipe ingezet die het stedelijke debat weet te dynamiseren.
In tien jaar tijd werd een heuse inhaalbeweging gemaakt: het Kursaal van architect Léon Stynen werd niet gesloopt maar op een voorbeeldige wijze gerenoveerd door het bureau Storme-Van Ranst. Het schitterend Postgebouw, al in 1981 beschermd als monument, wordt door de B-Architecten verbouwd tot een kunstencentrum
| |
| |
■ Oostende
Station en nieuwe perronoverkapping Samenwerkingsproject tussen NMBS Holding, Infrabel, De Lijn, Oostende en AGSO Een nieuwe infrastructuur waar trein en tram perfect op elkaar aansluiten.
(foto: Oostende Werft)
■ Oostende
Verbouwing voormalig Postgebouw (architect Gaston Eysselinck) tot cultuurhuis. Binnenplein met verbindingspasserelles, ontwerp B-Architecten
(foto: B-Architecten, Antwerpen)
■ Oostende
Transformatie van het voormalig ‘Militair Hospitaal’ tot woongebied. Een PPS project van AGSO, ontwerp Beel-Achtergael Architecten & Groep 3 Architectenburo.
(foto: Oostende Werft)
dat in 2011 haar deuren zal openen.
Het Feest- en Cultuurpaleis werd getransformeerd tot winkelcentrum en verhoogde het winkelaanbod van de binnenstad. Het minst geslaagd qua schaal is het Helmond-complex in de Van Iseghemlaan. Het combineren van een diversiteit aan functies is vaak de enige mogelijkheid om een project op te starten, zoals de nieuwe sportzaal Sea'rena, gecombineerd met commerciële ruimte en woningen, naar een ontwerp van Buro II. Het jaren verwaarloosde Militair Hospitaal werd verbouwd en uitgebreid om in totaal meer dan 200 woongelegenheden te bekomen. Begin 2009 werd aan de bevolking het Stationsproject gepresenteerd. Het station krijgt een nieuwe perronoverkapping voor zowel de treinen als de trams. Het monsterlijk actueel gebouw van De Lijn wordt gesloopt. Daardoor wordt het mogelijk een nieuwe groene zone aan te leggen om een aangename wandelzone te creëren naar de monumentale De Smet De Naeyerbrug en het reeds voorbeeldig gerenoveerde Maria Hendrikapark, naar een ontwerp van Denis Dujardin. In dit park bevindt zich een nieuwe elegante voetgangersbrug, ontworpen door 360 Architecten / Technum, een voorbeeldige constructie die werd weerhouden door het Jaarboek Architectuur Vlaanderen 06/07.
Er waait een andere wind in Oostende die ook op cultureel vlak positieve verschuivingen tot stand bracht. Door de samenvoeging van de collecties van het Stedelijk Museum en het PMMK, de collectie van de Provincie, ontstond het ‘Kunstmuseum aan Zee’.
| |
Kortrijk, een stad met ambities
Een keerpunt voor Kortrijk was 1990, de internationale wedstrijd voor Hoog-Kortrijk uitgeschreven door het stadbestuur in samenwerking met de intercommunale Leiedal. De keuze viel op de toen in België onbekende Bernardo Secchi en Paolo Viganò. Dit duo heeft sindsdien verschillende projecten in Vlaamse steden op hun palmares, onder andere in Mechelen en Antwerpen. Secchi & Viganò kregen in Kortrijk twee belangrijke opdrachten, de heraanleg van de Grote Markt en de nieuwe begraafplaats op Hoog-Kortrijk. Het concept van de nieuwe begraafplaats is grensverleggend en werd in Europese vakbladen beschreven als een intelligent omgaan met het landschap. Nabij dit kerkhof komt ook het nieuwe crematorium ontworpen door de Portugese architect Eduardo Souto de Moura met Sum Project. Het uitgangsidee is een integratie in het landschap. De sterkte van het project ligt niet in een opzichtige of pompeuze vormgeving, maar in een correcte inpassing in de omgeving met een gebaar van sereniteit. Met dit project zal Kortrijk een project realiseren op Europees niveau.
Nabij de begraafplaats ligt ook de KULeuven Campus Kortrijk. In 1992 won Stéphane Beel de wedstrijd voor het stedenbouwkundig concept. De eerste fase werd uitgevoerd in 1994 en de tweede fase wordt dit jaar in gebruik genomen. Het geheel is meer dan een gebouw, eindelijk wordt een verbinding gemaakt tussen de gebouwen uit de jaren '70 die verspreid werden ingeplant op het terrein.
Het beurscomplex Kortrijk XPO, gelegen tussen Hoog-Kortrijk en de E17, was dringend aan een opknapbeurt toe om haar positie voor toonaangevende beurzen in Vlaanderen en de Eurometropool te versterken. Om het reeds aangebracht Ramblaconcept in de Hallen van Kortrijk, ontwikkeld door Andrea Branzi en Christian Kieckens, te vervolledigen werd een nieuw masterplan uitgewerkt door het jonge bureau Office Kersten Geers - David Van Severen met het bureau Goddeeris, Joachim Declerck en Bas Smets. Rond het bestaande complex wordt een galerij gebouwd om de bezoekers bescherming en oriëntatie te geven. Een nieuw kantoorgebouw zal de hoofdtoegang accentueren en langs de Doorniksesteenweg komt een polyvalente zaal. Ook de omgevingsaanleg werd aangepakt om de chaotisch gegroeide configuratie te herpositioneren. Voor een hergroepering van de Kortrijkse ziekenhuizen werd een locatie gekozen
| |
| |
| |
Kortrijk
■ Kortrijk
EVOLIS / Bedrijventerrein Ontwerp Intercommunale Leiedal, landschapsarchitect Paul Deroose
(foto: Leiedal, Kortrijk)
■ Uitbreiding stadhuis / Administratief Centrum, ontwerp noA Architecten
(foto: Gerald Van Rafelghem / Stad Kortrijk)
■ Kortrijk
Nieuw kantoorgebouw Kortijk XPO, ontwerp Office Kersten Geers - David Van Severen & bureau Goddeeris
(foto: Marc Dubois)
Voetgangerstunnel Kortrijk-Weide, project Designregio Kortrijk vzw & Delta Light. Eerste tunnel in Vlaanderen met LED verlichting
(foto: Delta Light)
Transformatie droogloodsen Koramic tot kantoorgebouw, ontwerp LensoAss Architecten
(foto: Marc Dubois)
| |
| |
Ziekenhuis AZ Groeninge, ontwerp Baumschlager & Eberle en FDA Architecten
(foto: Marc Dubois)
Nieuwe bibliotheek & Muziekcentrum, ontwerp architectenbureau REX (New York)
(foto: Rex, New-York)
Project K, Shoppingcentrum en huisvesting, ontwerp Robbrecht & Daem Architecten, investeerder Foruminvest NV
(foto: tekeningen Robbrecht & Daem)
nabij de autosnelweg. Voor het ontwerp deed men een beroep op een Europees topbureau, Baumschlager & Eberle uit Oostenrijk. Hun curriculum is indrukwekkend en voor Kortrijk ontwikkelden zij een horizontaal hospitaalconcept omgeven door veel groen.
Eveneens gelegen nabij de autosnelweg is de site met de indrukwekkende droogloodsen van Pottelberg die al jaren zijn beschermd maar verwaarloosd. De groep rond de industrieel Christian Demoulin start binnenkort met een ambitieus renovatieproject als kantoorcomplex voor Wienerberger. Het project van architect Bart Lens is innoverend, gecombineerd met respect voor dit stuk industrieel erfgoed. Ongetwijfeld wordt dit project een belangrijk statement en zal deze site een plaats innemen op de architectuurkaart van Vlaanderen. Aan de andere zijde van de snelweg ontwikkelde Leiedal EVOLIS ‘Flanders Smartest Business Park’, een bedrijventerrein voor hoogwaardige en innoverende ondernemingen. De groen- | |
| |
aanleg gebeurde door Paul Deroose en ook op vlak van architectuur zijn er eisen naar kwaliteit. Zomaar een betonnen schuur bouwen kan niet. Het is het eerste bedrijventerrein in Vlaanderen waar men pas de definitieve vergunning kan bekomen na het voorleggen van een verantwoord industrieel gebouw.
De grootste uitdaging waar Kortrijk voorstond was de verbreding en de rechttrekking van de Leie. Gelukkig waren er in de jaren '60 en '70 te weinig geld en politieke wil om het project door te drukken. Het traag proces gaf de tijd om meer te doen dan verbreden en verdiepen, het project werd geplaatst binnen een ruimere stedelijke context. Samen met intercommunale Leiedal wordt zorg besteed aan de vormgeving van de nieuwe oevers en de bruggen. Voor de promenade langs de Leie werd een beroep gedaan op Jordi Ferrando uit Barcelona. Eindelijk ontdekken de Kortrijkzanen de oevers van hun Leie! De eerste geslaagde operatie was de bouw van de Groeningebrug en de aanleg van het Koning Albertpark, een ontwerp van Sum Project. Kortrijk is de enige stad in Vlaanderen die de kans kreeg zeven nieuwe bruggen te construeren, een opportuniteit die zij heeft benut. De elegante College-brug voor voetgangers en fietsers ontworpen door ingenieur Laurent Ney & Partners wordt dit jaar in gebruik genomen. Gelijktijdig begon de bouw van de Gerechtshofbrug, een ontwerp van de in 2000 overleden ingenieur René Greisch / BEG. Greisch en zijn bureau BEG uit Luik mag men rekenen tot de Europese top van burgerlijke bouwkunde. BEG leverde een belangrijke bijdrage aan de bouw van de befaamde viaduct van Millau, een indrukwekkende tuibrug. Ook voor Kortrijk koos hij voor het concept van een tuibrug, een hoge pyloon met spankabels. Dit type heeft het voordeel dat de dikte van het wegdek kan worden gereduceerd. Bovendien zal de slanke mast een landmark worden langs de Leie. Kortrijk krijgt een uitzonderlijke brug van een uitzonderlijke ingenieur. Greisch ontwierp de brug juist voor hij overleed.
De laatste brug over de Leie die al in gebruik is genomen, is de Westelijke Ringbrug. Tussen deze brug en deze van de spoorlijn Kortrijk-Brugge ligt een gebied dat Kortrijk gaat ontwikkelen als uitbreiding van de stedelijke ruimte. Voor het gebied Kortrijk-Weide ontwikkelde Stéphane Beel een masterplan. Aan de Leieoevers voorziet men woongelegenheden in relatie tot het water. Op Kortrijk-Weide staat ook een oude loods van de Belgische Spoorwegen, een industrieel gebouw met potenties. In 2008 werden de mogelijkheden van dit geheel getoond tijdens de expositie Futurotextiel. Een interieur zonder één enkele kolom heeft bijzondere mogelijkheden voor een nieuwe herbestemming. Op Kortrijk-Weide komt ook het nieuw politiekantoor naar een ontwerp van Xaveer De Geyter. Dit gebied wordt een belangrijke schakel tussen de onderwijscampus van HOWEST, gelegen aan de andere zijde van de spoorweg Kortrijk-Brugge en de binnenstad van Kortrijk.
Het grootste bouwproject sinds de laatste honderd jaar in Kortrijk, is het nieuw woon- en winkelcomplex ‘K’ in het historisch stadshart. Op amper twee jaar wordt meer dan 35.000 m2 nieuwbouw gerealiseerd naar een ontwerp van Robbrecht en Daem Architecten met als bouwheer de Groep Foruminvest. Dankzij de overtuigingskracht van burgemeester Stefaan De Clerck, een man met een grote interesse voor kunst en architectuur, koos de bouwheer voor een ontwerpbureau dat internationaal naam maakte. De architecten wisten dit groot bouwprogramma in te passen in het stedelijk weefsel waarbij met de grootste zorg het ritme van de straatwanden aansluit bij de bestaande bebouwing. Ook de detaillering van raamopeningen en raamomlijstingen sluit aan bij de schaal van de directe omgeving. Geen enkel winkelcentrum in Vlaanderen heeft een dergelijk niveau van architectonische kwaliteit bereikt. Kortrijk ging er prat op de eerste stad in Vlaanderen te zijn met autovrije winkelstraten, maar nadien werd nauwelijks nog geïnvesteerd in een upgrading van het winkelarsenaal. Dit ensemble wordt een troef voor Kortrijk en toont dat met enige ambitie ook in de sector van het vastgoed kwaliteit kan worden bekomen. Het winkelcomplex K opent de deuren in het voorjaar 2010.
Dat de keuze voor talentvolle ontwerpers van cruciaal belang is, weet Kortrijk maar al te goed. De stad gaf zelf het voorbeeld door haar stadhuis op een voorbeeldige wijze te laten verbouwen door noA Architecten. Het is meer dan een transformatie, met een aantal ingrepen werd het mogelijk om langs drie kanten het publieksgedeelte te betreden. Het stadhuis werd een stedelijke ruimte, letterlijk en figuurlijk. Dit en de andere aangehaalde projecten passen in de strategie van Kortrijk om zich als de designstad in Vlaanderen te positioneren. Creatie en innovatie zijn niet alleen een zaak van het ontwikkelen van initiatieven om bedrijven en ontwerpers te stimuleren, om nieuwe producten te ontwikkelen en te produceren. Een designstad moet ook grote aandacht besteden aan de zorg voor stedelijke ruimtes en de kans bieden om nieuwe, kwaliteitsvolle hedendaagse architectuur te laten ontstaan. Beiden zijn de visuele uitdrukking van ambitie en creativiteit.
Dankzij een toegenomen belangstelling voor architectuur, zowel bij het grote publiek als bij beleidsverantwoordelijken en gecombineerd met de inzet van de Vlaamse Bouwmeester zijn er in Vlaanderen een aantal kwalitatieve publieke gebouwen tot stand gekomen die uitdrukking zijn van ambities. Kleinere steden bouwen voortreffelijke nieuwe stadhuizen zoals Lommel (architect Jo Crepain) en Menen (noA Architecten). Ook stationsomgevingen in kleinere steden kregen een opknapbeurt, zoals het nieuwe stationsplein in Sint-Niklaas (Cepezed).
|
|
Auteursrechtelijk beschermd