Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 57

[p. 39]

Transit
Samenstelling Patrick Lateur

Kubla Khan.

or, a Vision in a Dream. A Fragment.

In Xanadu did Kubla Khan
A stately pleasure-dome decree:
Where Alph, the sacred river, ran
Through caverns measureless to man
Down to a sunless sea.
So twice five miles of fertile ground
With walls and towers were girdled round:
And there were gardens bright with sinuous rills,
Where blossomed many an incense-bearing tree;
And here were forests ancient as the hills,
Enfolding sunny spots of greenery.

But oh! that deep romantic chasm which slanted
Down the green hill athwart a cedarn cover!
A savage place! as holy and enchanted
As e'er beneath a waning moon was haunted
By woman wailing for her demon-lover!
And from this chasm, with ceaseless turmoil seething,
As if this earth in fast thick pants were breathing,
A mighty fountain momently was forced:
Amid whose swift half-intermitted burst
Huge fragments vaulted like rebounding hail,
Or chaffy grain beneath the thresher's flail:
And'mid these dancing rocks at once and ever
It flung up momently the sacred river.
Five miles meandering with a mazy motion
Through wood and dale the sacred river ran,
Then reached the caverns measureless to man,
And sank in tumult to a lifeless ocean:
And'mid this tumult Kubla heard from far
Ancestral voices prophesying war!

The shadow of the dome of pleasure
Floated midway on the waves;
Where was heard the mingled measure
From the fountain and the caves.
It was a miracle of rare device,
A sunny pleasure-dome with caves of ice!

A damsel with a dulcimer
In a vision once I saw:
It was an Abyssinian maid,
And on her dulcimer she played,

Kubla Khan.

of, Een visioen in een droom. Een fragment.

In Xanadu had Kublai Khan
een statig lustpaleis gepland:
waar Alph, de heilige rivier, vanuit
grotten door geen mens verkend
naar een zonloze zee ontkwam.
Zo stonden daar muren en torens rond
twee maal vijf mijlen vruchtbare grond,
waar prachtige tuinen vol bochtige beken
en bomen in bloei die wierookvaten leken
te zwaaien en wouden als de heuvels oud
groene laren omgordden vol zonnegoud.

Maar o! die diepe romantische kloof die door de
groene heuvel in een cederwoud boorde!
Wat een woeste plek! Ze was sacraal én betoverd
alsof je daar onder krimpende maan een vrouw over
haar demonische minnaar weeklagen hoorde!
En uit die kloof, met aanhoudend ziedend razen,
alsof de aarde haar jagende adem uit moest blazen,
spoot keer op keer een machtige fontein omhoog en
bij die snelle, half-onderbroken losbarsting vlogen
reuzenblokken op die weerkaatste hagelstenen leken
of wervelend kaf van koren onder de dorsvlegel
en in die dans van rotsblokken altijd maar weer
stuwde de heilige rivier zijn golven op en neer.
Vijf mijl lang meanderend in een warrige baan
heeft de heilige rivier door woud en dal gerend
en de grotten bereikt door geen mens verkend
voor hij met geraas neerzonk in een dode oceaan.
En middenin dat geraas hoorde Kublai ver weg
door voorvaderlijke stemmen oorlog aangezegd.

De schaduw van het lustpaleis
vlotte middenin van de golven
waar van grotten en fontein.
het gemurmel was te volgen.
Wat een wonder toch dat zonnig lustpaleis
een nooit gezien ontwerp met grotten van ijs!

Ooit zag ik in een visioen
een jonkvrouw met een virginaal.
Het was een Abessijnse schone
die aan de snaren mooie tonen

[p. 40]

 

Singing of Mount Abora.

 

Could I revive within me

 

Her symphony and song,

 

To such a deep delight't would win me,

 

That with music loud and long,

 

I would build that dome in air,

 

That sunny dome! those caves of ice!

 

And all who heard should see them there,

 

And all should cry, Beware! Beware!

 

His flashing eyes, his floating hair!

 

Weave a circle round him thrice,

 

And close your eyes with holy dread,

 

For he on honey-dew hath fed,

 

And drunk the milk of Paradise.

 

 

 

|SAMUEL TAYLOR COLERIDGE|

ontlokte over de Berg Abora.
Kon ik haar symfonie en lied
nu maar in mij laten weerklinken,
het zou me zo'n groot genot schenken
dat ik met lange en luide muziek
opbouwen zou dat luchtpaleis,
dat zonnige paleis! die grotten van ijs!
En alwie het zou horen zou hem daar
zien staan en roepen: Gevaar! Gevaar!
Zijn vlammende ogen, zijn waaiend haar!
Maak rondom hem driemaal een kring
En sla neer uw blik in heilige aanbidding.
Want hij nam honingdauw als spijs
en dronk de melk uit het Paradijs.

|VERTALING: WILLY SPILLEBEEN|

▮ Annotaties

Samuel Taylor Coleridge behoorde tot de Lake Poets. Uit de samenwerking van Coleridge en Wordsworth ontstonden ‘Lyrical ballads’ (1798), o.a. het beroemde The rime of the ancient mariner en het mysterieuze en visionaire Kubla Khan waarvan Coleridge beweerde dat het in een droom ten gevolge van een pijnstillend middel (‘an anodyne’) was ontstaan.

Kublai Khan (ook Kubla of Kubila), de 13de eeuwse stichter van de Yuan dynasty in China, was een kleinzoon van Djengis Khan en een broer van de vorige Grote Khan Möngke. De Italiaanse koopman en reiziger Marco Polo verbleef lange tijd bij Kublai Khan in Xanadu; de Frans-Vlaamse franciscaan Willem van Rubroeck twintig jaar eerder in 1253-1254 bij Möngke in de toenmalige hoofdstad Karakorum.

Xanadu (ook Zanadu, Shangdu of Shang-tu) was de zomerhoofdstad van Kublai Khan's Mongools Imperium. Ze lag in wat nu Binnen-Mongolië wordt genoemd, 275 km ten noorden van Beijing of Peking. Ze bestond uit de vierkanten buitenstad (2200m²), de binnenstad (1400 m²), en het paleis waar Kublai Khan's zomers verbleef. Het paleis, 550 m² groot, was 40% van de grootte van de Verboden Stad in Beijing.

Vandaag zijn alleen nog de aarden wallen en een rond bakstenen platform in het centrum van de binnenste omheining te zien. Xanadu staat sinds Coleridge bekend als een metafoor voor overvloed. Het gedicht is een voorbeeld van artistieke vrijheid (cfr. ook ‘Alph’ en ‘Abessynian’ en ‘Abora’). Het geheel heeft weinig te maken met het vroegere paleis van Kublai Khan en de huidige site.

Alph (Alpheus) is een magische rivier in West-Griekenland. Misschien alludeert Coleridge hier ook op ‘elf’ (sprookjesfiguur) of op ‘alpha’.

Virginaal: clavecimbel met snaren (de Engelse dulcimer: snaarinstrument dat wordt aangeslagen met twee lichte hamers en zowel in China als Europa voorkomt).

Abessijnse schone: uit Ethiopïe, Afrika.

Orson Welles zette de eerste vijf verzen op het scherm bij het begin van zijn film ‘Citizen Kane’: over een nieuwsbaron die stierf op een landgoed dat Xanadu heette.

▮ Coleridge's note, published with the poem

The following fragment is here published at the request of a poet of great and deserved celebrity [Lord Byron], and, as far as the Author's own opinions are concerned, rather as a psychological curiosity, than on the ground of any supposed poetic merits.

In the summer of the year 1797, the Author, then in ill health, had retired to a lonely farm-house between Porlock and Linton, on the Exmoor confines of Somerset and Devonshire. In consequence of a slight indisposition, an anodyne had been prescribed, from the effects of which he fell asleep in his chair at the moment that he was reading the following sentence, or words of the same substance, in Purchas's Pilgrimage: ‘Here the Khan Kubla commanded a palace to be built, and a stately garden thereunto. And thus ten miles of fertile ground were inclosed with a wall.’ The Author continued for about three hours in a profound sleep, at least of the external senses, during which time he has the most vivid confidence, that he could not have composed less than from two to three hundred lines; if that indeed can be called composition in which all the images rose up before him as things, with a parallel production of the correspondent expressions, without any sensation or consciousness of effort. On awakening he appeared to himself to have a distinct recollection of the whole, and taking his pen, ink, and paper, instantly and eagerly wrote down the lines that are here preserved. At this moment he was unfortunately called out by a person on business from Porlock, and detained by him above an hour, and on his return to his room, found, to his no small surprise and mortification, that though he still retained some vague and dim recollection of the general purport of the vision, yet, with the exception of some eight or ten scattered lines and images, all the rest had passed away like the images on the surface of a stream into which a stone has been cast, but, alas! without the after restoration of the latter!

▮ Noot van coleridge, gepubliceerd bij het gedicht

Wat hier gepubliceerd wordt gebeurt op verzoek van een groot en beroemd dichter [Lord Byron], en, voor zover het de eigen opvattingen van de Auteur betreft, veeleer als psychologische curiositeit, dan op grond van enige veronderstelde poëtische merite.

In de zomer van het jaar 1797 verbleef de auteur die toen ziek was, in een verlaten landhuis tussen Porlock en Linton, op de grenzen van Exmoor in Somerset en Devonshire. Omwille van een klein ongemak was hem een pijnstiller voorgeschreven. Daardoor viel hij in zijn stoel in slaap op het moment dat hij de volgende zin, of woorden van die strekking las in Purchas's Pilgrimage: ‘Hier beval de Khan Kubla een paleis te bouwen met een statige tuin er omheen. Zo werden tien mijlen vruchtbare grond door een muur omgeven.’ De auteur was ongeveer drie uur in een diepe slaap, althans wat de uitwendige zintuigen betrof, want ondertussen had hij de meest levendige voorstelling, waarbij hij niet minder dan twee- tot driehonderd regels componeerde, voor zover dat inderdaad compositie kan worden genoemd, waarin alle beelden bij hem opkwamen als dingen, met een parallelle aanbreng van de corresponderende uitdrukkingen, zonder enige gewaarwording of aanvoelen van inspanning. Bij het ontwaken bleek hij een welbepaalde herinnering van het geheel te hebben en hij nam zijn pen, inkt en papier en schreef meteen vol vuur de regels neer die hier zijn bewaard. Op dat moment werd hij jammer genoeg onverwacht naar buiten geroepen door een klusjesman uit Porlock die hem ongeveer een uur bezighield, en bij zijn terugkeer naar de kamer stelde hij tot zijn verwondering en onbehagen vast, hoewel hij nog steeds een vage en verengde herinnering van de algemene strekking van het visioen behield, dat met uitzondering van zo'n acht tot tien verspreide regels en beelden, alles weg was zoals de beelden op de oppervlakte van een waterloop waarin een steen wordt gegooid, helaas zonder dat de vorige beelden later worden hersteld.