Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 51

[p. 51]

Patrick Peire (^o1946)
Cultureel ambassadeur van Vlaanderen
Luc Lannoo

Aanloop tot een muzikale carrière

Patrick Peire is geboren in Brugge op 6 augustus 1946; hij deed zijn middelbare studie aan het Sint-Lodewijkscollege (Latijn-Wiskunde). Aan dat college houdt hij mooie herinneringen op muzikaal gebied over. Hij zong er in het knapenkoor o.l.v. Kan. Paul François (Kortrijk, 1907 - Brugge, 1991). Hij zong ook in het toen nog indrukwekkende kathedraalkoor meerstemmige missen voor de feestdagen van het kerkelijk jaar. Naar eigen zeggen maakte dit een geweldige indruk op hem. Tevens werd hij er lid van het in 1953 opgerichte ‘Ons Dorado’. Dit schoolkoor en instrumentaal Orffensemble werd opgericht door E.H. Paul Hanoulle (^o Kortrijk, 1925). Hij werd er blokfluitsolist en zou deelnemen aan de indrukwekkende reeks concertreizen, die hem o.a. tot bij Carl Orff (München, 1895-1982) brachten in het wereldvermaarde Mozarteum in Salzburg. Het bijwonen van de Mattheuspassion van Johann-Sebastian Bach (Eisenach, 1685 - Leipzig, 1750) in Hulst (NL) was wellicht de definitieve aanzet voor zijn muzikale carrière. Ondertussen studeerde hij, vanaf zijn poësisjaar (voorlaatste klas in het college), dwarsfluit aan het Brugse stedelijk muziekconservatorium (1ste prijs blokfluit, kamermuziek en muziekgeschiedenis). Dat was, in de gesloten jongenswereld van het Brugse college, niet evident. Het stedelijk conservatorium was immers een gemengde school en dat zag men toen in de katholieke colleges nog niet echt zitten. Tijdens het laatste jaar aan het college (retoricajaar) stichtte hij zijn eerste muziekensemble, het Brugse ‘Barokensemble Ter Duinen’ (1963).

Patrick Peire, dirigent

Een curriculum in dienst van de muziek

Patrick Peire volgde een hogere opleiding aan de muziekconservatoria van Gent en Brussel, en een academische opleiding aan de R.U. Gent. Aan de Koninklijke muziekconservatoria van Gent en Brussel behaalde hij prijzen voor harmonie (1970), dwarsfluit (1970, bij H. Van Boterdael), blokfluit (1974, bij S. Devos), kamermuziek (1971) en muziekgeschiedenis (1971). Aan de universiteit behaalde hij de graad van licentiaat in de psychologie (1968), met als specialisatie muziekpsychologie. Hij werd tevens licentiaat in de musicologie (1970). Hij kreeg een studiebeurs om te doctoreren in de psychologie. Daardoor kwam hij in contact met de Albertus Magnus Universiteit van Keulen (gedurende 5 semesters) en met Gunter Höller van de Keulse Musik Hochschule (blokfluit en traverso). Dat was het begin van een verdere specialisatie in oude muziek en historische

[p. 52]

Collegium Instrumentale Brugense & Capella Brugensis, in de Brugse Sint-Walburgakerk

uitvoeringspraktijk, zowel in Keulen als Den Haag. Van dan af trad hij geregeld op als solist in verschillende gerenommeerde kamermuziekensembles, zowel in binnen- als buitenland. Zo trad hij in 1970 op als traversosolo met het ensemble van Höller tijdens het Festival van Vlaanderen - Oude Muziek in Brugge.

De dirigent in Patrick Peire ontpopte zich vanaf 1971, toen hij naar aanleiding van dat Festivaloptreden, samen met enkele mecenassen, het Collegium Instrumentale Brugense oprichtte. Met dat ensemble verzorgt hij jaarlijks 35 à 40 concerten. Op hetzelfde ogenblik was hij als stichter reeds actief in het Telemann Barokensemble. Het werd de aanzet van een echt Brugs ensemble voor oude muziek dat internationale bekendheid zou verwerven. Bekende namen uit de beginperiode waren Wilfried Deroo, Willy Carron, Jacques Vandaele en Paul Dombrecht. Voor het vocale gedeelte stond het West-Vlaams Vokaal Ensemble, o.l.v. Geert Claeys, in. Kort daarop nam Patrick Peire ook de leiding van dit vocaal ensemble over. Dit ensemble werd in 1990 omgevormd tot een soepeler samengestelde groep, op maat van de uit te voeren composities. Dat ensemble kreeg de naam Capella Brugensis.

Van 1986 tot 1994 hanteerde Peire ook de dirigeerstok van het voormalig West-Vlaams Orkest. Herdoopt tot Nieuw Vlaams Symfonieorkest zou dat ensemble een belangrijke stilistische wijziging ondergaan naar een grotere professionaliteit. Onder zijn leiding gaf het orkest talrijke concerten in België, Nederland en Frankrijk, met een repertorium gaande vanaf de barok tot de hedendaagse muziek. In 1992 werd Peire ook gevraagd om met het Muntorkest (Brussel) de halve finales van de Koningin Elisabethwedstrijd voor zang te begeleiden. Al die activiteiten als dirigent hebben tot gevolg dat hij dikwijls uitgenodigd wordt als gastdirigent in België en het buitenland.

Ook op pedagogisch vlak zit deze muzikale duizendpoot niet stil. Begonnen als leraar aan het Brugse Stedelijk Muziekconservatorium, verlegde hij zijn activiteiten ook naar het Lemmensinstituut in Leuven (sinds 1972, blokfluit, dwarsfluit, kamermuziek, pedagogie, didactiek en muziekpsychologie) en het Koninklijk Muziekconservatorium in Gent (1981, Blokfluit). Daarnaast is hij ook een veelgevraagd gastdocent tijdens verschillende meestercursussen. Hij publiceerde ook in ‘het Vlaams muziektijdschrift’, ‘Gamma’, ‘Adem’ en ‘Vlaanderen’.

Met zijn muziekensembles gaf dirigent Peire reeds honderden concerten in binnenen buitenland. Voor die blijvende inzet ten bate van ons nationaal repertoire kreeg hij terecht de ‘Trofee Fuga 1998’, toegekend door de Unie van de Belgische componisten.

Muziek in een veranderende maatschappij

Zijn keuze voor de dwarsfluit en de traverso tijdens zijn studie aan het Gentse conservatorium betekende toen nog geen al te grote beperking inzake repertoire. Ook de eerste internationale wedstrijden in Brugge voor blokfluit en traverso omvatten nog een breed gamma aan muziek, tot en met de he-

[p. 53]

dendaagse. Dat blijft een rode draad doorheen het hele gesprek. De keuze van een instrument kan natuurlijk wel beperkend zijn voor de omvang van het repertoire, maar het is geen bedoelde beperking. Wel is het waar dat het herontdekken van oude instrumententypes als de traverso en de blokfluit samenviel met de zeer sterke opleving van de interesse voor oude muziek.

Een typisch kenmerk van Patrick Peires omgaan met oude muziek is zijn interesse voor de oude muziekhandschriften en de oude muziektraktaten. Het is van het allergrootste belang voor de uitvoerder van oude muziek dat hij zelf de originele tekst kan inkijken en transcriberen. Anders kan hij niet doordringen tot de kern van de oude tekst. En in een samenspraak met collega's kan hij proberen door te dringen tot hetgeen de componist eigenlijk wilde zeggen.

Dan stelt zich uiteraard ook de brandend actuele vraag: moet historische muziek ook op historische instrumenten uitgevoerd worden? Wanneer Patrick Peire hierover begint te spreken, dan valt het op dat hij dit op een gedreven, maar uiterst genuanceerde manier doet. Het beste vertrekpunt in deze soms hoog oplopende discussie is de vaststelling dat een instrument in de letterlijke betekenis van het woord een ‘instrumentum’, een werkmiddel is. Niet het instrument mag het uitgangspunt zijn, enkel de juiste lezing van de bron. En de juiste lezing hiervan is niet bij voorbaat gelukt door het gebruik van een historisch instrument. Dat houdt echter ook in dat muzikanten, die historische muziek willen spelen er best aan doen ook de manier van spelen op historische instrumenten te doorgronden. Dat kan de lezing van hun bron enkel verdiepen. De manier van spelen, ook op een modern instrument, moet vertrekken vanuit de kennis van de mogelijkheden van het historisch instrument.

Ook al vertrekt de interpretatie van een muziekwerk vanuit de lezing van het bronnenmateriaal en de kennis van het historisch instrument en zijn speelwijze, toch kan men niet ontkennen dat de hedendaagse uitvoering ervan gebeurt in een totaal veranderde context. Het moderne concert heeft niets meer te maken met de oude context. Tegenwoordig is een Bachconcert met opeenvolgend drie verschillende cantates van deze grootmeester eerder regel dan uitzondering. Nochtans hadden de cantates een louter praktische functie. Ze moesten de bijbeltekst en de exegese ervan verduidelijken voor de deelnemers aan een liturgische bijeenkomst en niet aan concertgangers. De moderne luisteraars zitten meestal in een concertzaal en niet in een oud kerkgebouw, met zijn totaal verschillende akoestische gegevenheid. Ook is de geluidsomgeving tegenwoordig totaal verschillend bij vroeger, ook al vindt het concert plaats in een historisch kerkgebouw. Zo moet men de moderne geluidsoverlast stellen tegenover de enorme stilte van de vroegere omgeving. M.a.w. het muziekgebeuren, ook voor de historische muziek vindt plaats in een totaal andere sociale en materiële context. Ook mag de invloed van de media niet onderschat worden. Wordt hier het historisch instrument als historisch fenomeen niet overbeklemtoond? In de loop van zijn geschiedenis is een historisch instrument qua klank geëvolueerd, o.a. door het verouderingsproces van de materialen. Strikt genomen zou dus enkel een moderne kopie van een historisch instrument een goede verwijzing zijn naar de originele klank. Maar ook hier zijn er beperkingen, omdat de moderne materialen op een moderne wijze aangemaakt worden, bv. het droogproces van de moderne houtsoorten.

Komt hierbij nog het gegeven van het programmeren van een concert. Concerten met muziek uit verschillende stijlperiodes komen meer voor dan een concert met muziek uit een en dezelfde muziekperiode. Bovendien werden dezelfde instrumenten totaal anders gebouwd naargelang het land van oorsprong, cf. het verschil tussen Italiaanse en Vlaamse klavecimbels, enz.

Patrick Peire wil hiermee geenszins gezegd hebben dat uitvoeringen op historische instrumenten niet nuttig, of zelfs niet nodig zijn. Wel dat dit altijd de keuze zal blijven van de uitvoerder. De muziek met haar eigen boodschap en haar eigen kenmerken moet centraal blijven staan, rekening houdend met de vele veranderingen die de componisten zelf aanbrachten aan hun composities, al naargelang de omgeving en de omstandigheden waarin ze hun muziek brachten. De uitvoerder moet die op de best mogelijke manier opnieuw tot leven brengen. Hij blijft zelf verantwoordelijk voor het ‘instrumentum’ dat hij hierbij gebruikt. Een kleine anekdote in dit verband: tijdens de 18de eeuw waren vrouwen toegelaten in de katholieke kerken, maar verboden in de Lutherse; en Harnencourt, de specialist van de barokke muziek, zal ook Mahler dirigeren met het fameuze Concertgebouworkest Amsterdam (sic transit...).

Discografie

A: Collegium Instrumentale Brugense & Capella Brugensis:

1: A. Vivaldi, Concerti con molti istromenti, Eufoda 1303; 2: Poulenc, Organconcerto, en Fauré, Requiem, R. Gailly International productions CD87 162; 3: J.S. Bach, Missae Breves, Eufoda 1319; 4: G.Ph. Telemann, Concerti a due, tre e quattro, Eufoda 1315; 5: W.A. Mozart, Solemn Vespers, Naxos 8.554158; 6: G.Fr. Händel, Deliro Amoroso, Italian Solo Cantatas, Eufoda 1297; 7: J.H. Fiocco, P.H. Bréhy, C.J. Van Helmont, Brussels Choirmasters, Eufoda 1133; 8: C.P.E. Bach, Concerti, R. Gailly International Productions CD 87 050; 9: G.F. Händel, A. Vivaldi, H. Purcell, B. Marcello, C.W. Gluck, Famous Arias, Recital Ewa Podles, Forlane UCD 16620; 10: Mozart in Antwerp, Variations by W.J. Kennis, Eufoda 1152; 11: W. De Fesch, J.H. Fiocco, Celebrations at Antwerp Cathedral, Eufoda 1173; 12: J.M. Haydn, In Festo Innocentium, Vox Temporis CD 92 006; 13: F. Devienne, F. Benda, F. Danzi, Flute Concertos from Mozart's Time, Eufoda 1172; 14: J.S. Bach, W.A. Mozart, S. Rachmaninov, Works for Three Pianos and Six Hands, R. Gailly International Productions CD 87 065; 15: C.W. Gluck, Orphée et Eurydice (version H. Berlioz 1859), Forlane UCD 16720/21; 16: W.A. Mozart, Masonic Music, Vox Temporis CD 92 013; 17: W.A. Mozart, Motets et Offertoires, Forlane UCD 16714; 18: J. Haydn, Symphonies, Vox Temporis CD 92 022; 19: P. Van Maldere, Symphoniae, Eufoda 1206; 20: G. Rossini, Tancredi, Naxos 8.660037-8; 21: J. Haydn, J.W. Hertel, G.Ph. Telemann, L. Mozart, J. Hummel, Trumpet concertos, Aurophon AU 34054 CD; 22: G.Ph. Telemann, Johannespassie, Eufoda 1224; 23: J.C. Bach, Symphonies, Eufoda 1237; 24: J.W. Hertel, Concertos, Eufoda 1231; 25: A. Vivaldi, Concerti voor Hobo, Eufoda 1254; 26: G.Ph. Telemann, Cantatas, Eufoda 1255; 27: F. Schubert, Stabat Mater, D 175, Mass D 324, Salve Regina D 676, Mass, D 167, R. Gailly International Productions CD 87 140; 28: J. Ryelandt, Sacred Choral Works, Vox Temporis CD 92 040; 29: J. Haydn, Symphonies 22-44-49, R. Gailly CD 92 022; 30: J. Kuhnau, G.A. Homilius, G.H. Stölzel, R.L. Benda, Uns ist ein Kind geboren, Euphoda 1272;

B: Nieuw Vlaams Symfonieorkest:

1: J. Ryelandt, Symphonies nrs 3 en 5; Suite for Orchestra, R. Gailly 87054; 2: 0. Respighi, La boutique fantasque - Rossiniana, B. Britten, Soirées musicales - Matinées musicales, R. Gailly 87062; 3: L. Devocht, P. Van Eechaute, R. Coryn, Works for Violin and Orchestra, R. Gailly 87063.