Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 51

[p. 26]

Jozef Benedictus Suvée (1743-1807)
Promotor van het neoclassicisme in Vlaanderen
Dominique Marechal

Een van de innemendste ‘Europese’ persoonlijkheden onder de Brugse kunstenaars van de tweede helft van de 18de eeuw en het begin van de 19de eeuw is toch wel deze van Jozef Benedictus Suvée die in Brugge werd geboren op 3 januari 1743 en onverwachts overleed in zijn kantoor in de Villa Medici in Rome op 9 februari 1807. Weliswaar nog steeds wat miskend als kunstschilder en tekenaar, verdiende hij nochtans - letterlijk! - zijn epitaaf in het Pantheon als pedagoog en als directeur van de Académie de France in Rome, in die tijd de belangrijkste kunstschool van Europa. Naast Andries Cornelis Lens (Antwerpen 1739-Brussel 1822) wordt Suvée beschouwd als een van de belangrijkste promotoren van het neoclassicisme in België. Maar vooraleer dit hoogtepunt in zijn loopbaan te bereiken, diende Jozef Suvée eerst een voor een Brugse kunstenaar niet alledaags parcours af te leggen.

Eerste studieverblijf in Parijs (1763-1772)

Na een eerste vorming aan de academie van zijn geboortestad waar hij enkele eerste prijzen behaalde, kreeg de twintigjarige Jozef Suvée in 1763 de kans zich in Parijs te vervolmaken. Het jaar daarop behaalde hij nogmaals een eerste prijs aan de Sint-Lucasacademie en werd hij in 1765 gesignaleerd in het atelier van Jean-Jacques Bachelier (1724-1806). Deze kunstenaar stelde hem in 1766 aan als leraar van een tekenschool die hij had opgericht en waar gratis tekenles werd gegeven.

Vanaf 1764 leerling aan de beroemde Académie royale de peinture et de sculpture, verkreeg Suvée er in 1765 reeds een eerste

Jozef Suvée, Zelfportret tijdens het schetsen van zijn proefstuk voor de Romeprijs, 1772.
Brugge, Groeningemuseum, olieverfschilderij, 63,5 × 53,5 cm (ovaal)
[Foto: Brussel, K.I.K.]

medaille. In 1767 werd hij toegelaten tot de schiftingsproeven van de zgn. ‘Prijs van Rome voor schilderkunst’ waarmee een prestigieuze en door elke Franse kunstenaar felbegeerde studiebeurs in Rome kon verkregen worden. Bij een eerste poging in 1768 werd hij meteen tweede geklasseerd. Hij waagde nogmaals zijn kans in 1769, zonder resultaat, maar haalde het in 1771 voor niemand minder dan Jacques-Louis David (Parijs 1748-Brussel 1825), het latere boegbeeld bij uitstek van het neoclassicisme. De jaloerse David vergaf het hem nooit, te meer daar Suvée als buitenlander in feite niet had mogen meedingen. Dankzij een leugentje i.v.m. zijn geboorteplaats - het Noord-Franse Armentières in plaats van Brugge - bereikte Suvée toch zijn doel. Het opgelegde thema van de wedstrijd was De strijd van Mars en Minerva. Vergeleken met het proefstuk van David (Parijs, Musée du Louvre), nog helemaal in het kielzog van Boucher, begrijpen we dat het schilderij van Suvée werd uitverkoren (Rijsel, Musée des Beaux-Arts).

Eerste studieverblijf te Rome (1772-1778)

Het verblijf van Suvée als pensionnaire van de Franse academie, toen nog gehuisvest in het Palazzo Mancini aan het Corso, duurde ongeveer zes jaar. Hij kreeg er de klassieke vorming van een academiestudent en meteen werd zijn geestdrift voor de antieken danig aangewakkerd.

Zijn reizen in de omgeving van de stad waren aanleiding tot het schetsen van talrijke landschaptekeningen met ruïnes (o.a. Brugge, Stedelijk Steinmetzkabinet). De belangrijkste compositie uit die eerste Romeinse periode, Erminie en de herders, (1776, Gent, Museum voor Schone Kunsten) is typisch voor het neoclassicisme van de eerste generatie. Voor de diverse familieleden van de eerste eigenaar (en opdrachtgever?), de kleurrijke kanunnik Louis-Emmanuel van Outryve, schilderde Suvée trouwens ook meer rake portretten, o.a. van zijn neef en naamgenoot Louis-Emmanuel van Outryve, Heer van Ydewalle. Laatstgenoemde was de eigenaar en verbouwer van het zgn. Arentshuis in Brugge - heden een museum.

Definitieve vestiging in Parijs (1778-1801)

Terug in Parijs in 1778 bouwde Jozef Suvée verder aan zijn loopbaan als kunstschilder en in 1780 werd hij door de Académie royale als lid opgenomen. Hij was toen 37 jaar oud. Slechts één andere Bruggeling, Jean-François Legillon (Brugge 1739-Parijs 1797), deed het hem in 1789 na. Na een aanloop als adjunct, volgt in 1792 een benoeming als leraar aan dezelfde academie. Ondertussen genoot Suvée van een apparte-

[p. 27]

Jozef Suvée, Erminie en de herders. In Rome geschilderd in 1776. Gent, Museum voor Schone Kunsten, olieverfschilderij, 325 × 295 cm
[Foto: Brussel, K.I.K.]

ment met atelier bij de porte de la colonnade in het Louvre dat hij tot 1801 bewoonde. Zijn groeiende bekendheid werd bevestigd door de publicatie van een karikatuur van zijn grote doek De verrijzenis van Christus (Brugge, St.-Walburgakerk) dat in 1783 op het Salon in Parijs te zien was. Op de spotprent, La machine aérostatique (in: Marlborough au Sallon, Parijs, 1783) werd Christus vervangen door een nieuwerwetse luchtballon, toentertijd een revolutionaire en gewaagde uitvinding! De twee belangrijkste schilderijen uit deze periode zijn toevallig beide nachttaferelen: een preromantische episode uit de Franse nationale geschiedenis De moord op generaal Coligny (1787, Dijon, Musée des Beaux-Arts) alsook Suvées meesterwerk De uitvinding van de tekenkunst, een staaltje neoclassicisme van het zuiverste gehalte (1791, Brugge, Groeningemuseum).

Op 20 november 1792 volgde dan de voor een Bruggeling toch wel ongehoorde aanstelling tot directeur van de Académie de France in Rome. De woedende David verklaarde: ‘Mijn voorspelling is werkelijkheid geworden. Wie benoemden ze? Wie? Raad eens... Suvée, de afschuwelijke aristocraat Suvée, dat stuk onbenul Suvée...’. Deze eervolle benoeming werd 5 dagen later na een interventie van dezelfde David prompt vernietigd. Tot overmaat van ramp werd Suvée tijdens de zomer 1794, op het einde van de Terreur, zelfs twee maanden lang in de beruchte gevangenis van St.-Lazare opgesloten. Een eerste herbevestiging van zijn ambt van directeur van de Franse academie in Rome in de herfst van 1795 mag als een rehabilitatie beschouwd worden. Die benoeming werd pas op 11 oktober 1801 door Napoleon Bonaparte bekrachtigd en luidde meteen een nieuwe fase in het leven van de Brugse kunstenaar in.

Maar eerst werd hij nog in 1797 aangesteld tot bestuurslid van het Musée Central des Arts in het Louvre. Dit betekende in feite dat hij één van de conservators werd van het grootste en beroemdste museum ter wereld.

Op het einde van een verblijf van 23 jaar in Parijs, telde Suvées oeuvrecatalogus een 70-tal schilderijen waaronder religieus werk, taferelen uit de nationale (Franse!) geschiedenis, antieke en mythologisch-literaire onderwerpen en, last but not least, psychologisch scherp geobserveerde portretten. Enkele van zijn werken dienden als karton voor wandtapijten. In diezelfde periode onderhield de Brugse academie uitstekende contacten met haar oud-leerling en ze kon steeds op hem rekenen voor de verdere vorming van haar beste studenten. Zo kwamen bv. J. Bernard Duvivier in 1783, Joseph Ducq in 1786, Joseph Odevaere in 1797 François Kinsoen in 1799 en Albert Gregorius in 1801, enz. in de Franse hoofdstad aan. Via zijn leerlingen oefende hij in zijn geboorteland onrechtstreeks invloed uit en introduceerde er aldus mede het neoclassicisme.

Directoraat in Rome (1801-1807)

Jozef Suvée liet er geen gras over groeien en met zijn pas ondertekende benoemingsakte op zak, vertrok hij ogenblikkelijk naar Rome. Van bij zijn aankomst op 24 november 1801, zette hij zich met volle overgave in om de vervallen Academie een nieuwe en waardige behuizing te verlenen. Die werd in de wondermooie site van de Villa Medici gevonden, op de heuvel van de Pincio. Er was niet alleen voldoende plaats voorhanden om de individuele kunstenaarsateliers in onder te brengen maar het paleis beschikte ook over een zalige en frisse tuin met adembenemend uitzicht op de stad. Als directeur ontpopte hij zich als een uitstekend en strijdlustig administrateur, dit blijkt alvast uit de enorme correspondentie die bewaard is gebleven. In zes jaar tijd verzet de plichtsbewuste Suvée een gigantisch werk niettegenstaande de toch wel zeer moeilijke omstandigheden. Zo richtte hij een voortreffelijke bibliotheek op die tot op vandaag nog steeds zeer nuttig blijkt te zijn en bouwde hij een indrukwekkende educatieve verzameling op van afgietsels van antieke beelden. Voortaan offerde hij zijn persoonlijke ambities als kunstschilder op en liet hij het penseel en palet definitief liggen om zich met hart en ziel voor de ontplooiing en de vorming van zijn pensionnaires in te zetten. Ingres verwoordde kernachtig de nieuwe kansen die door Suvée werden geboden ‘Ik zal in een klein huisje wonen, achteraan in de tuin, waar ik alleen zal zijn en dus vrijer, waar ik een mooier uitzicht heb en - onschatbaar - een mooi atelier aan de noordkant. Dat huis dat op een hermitage lijkt, steekt hoog boven Rome uit en morgen neem ik er mijn intrek. Mijnheer Suvée heeft hier zeer veel welwillendheid getoond’. Dankzij Suvée was de Académie de France uit een bijna fatale crisis geraakt en opnieuw uitgegroeid tot kweekplaats voor de belangrijkste Franse artiesten. In 1804 werd hij voor zijn inzet met de Légion d'honneur beloond.

Bij het plotse overlijden van Jozef Suvée in 1807 typeerde kardinaal Fesch, de oom van Napoleon, hem als ‘de goede en gevoelige Mijnheer Suvée’. Op zijn beurt vertolkte Ingres nogmaals ieders indruk: ‘We verliezen een goed directeur, en de samenleving een deugdzaam man’. Dankbare Brugse leerlingen en vrienden waaronder J. Ducq, J. Odevaere, J. de Meulemeester en J. Calloigne zorgden voor een apotheose en onthulden in het Romeinse Pantheon een buste ter nagedachtenis van de man die zij beschouwden als ‘hun tweede vader’.