Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 50

[p. 273]

De Cultuurbibliotheek in Brugge
Walter de Smaele

‘Ik hou van een project dat nooit eindigt, en een bibliotheek is dat.’ - David Hicks

Het woord cultuur heeft een eigen gevoelswaarde. Het roept literatuur en plastische kunsten op. De naam Cultuurbibliotheek verwijst in eerste instantie naar deze domeinen. Het woord mediatheek wordt bewust vermeden omdat het boek gekoesterd wordt. De Cultuurbibliotheek is een privé-bibliotheek in de betekenis dat er van overheidswege geen subsidies ontvangen worden, maar het is wel een bibliotheek die, op vaste uren, voor iedereen openstaat. Bij deze eerste benadering moet al direct vermeld worden dat het om een studiebibliotheek gaat. Er is dus geen plaats voor bv. romans of stripverhalen die louter ontspanning bieden.

Drie loten aan één stam

Kanunnik Robrecht Stock (1904-2000) is de stichter van de Cultuurbibliotheek. Als leraar in de colleges van Moeskroen, Roeselare en Brugge had hij ondervonden dat er weinig geïnvesteerd werd in studiemateriaal en toen hij in 1955 hoofdinspecteur werd van het secundair onderwijs in het bisdom Brugge, achtte hij het zijn plicht daar zelf iets aan te doen. Op 9 februari 1957 verschenen in het Staatsblad, de statuten van de vzw die tot doel heeft ‘...de nodige hulp te bieden, bij meer gevorderde studiën en opzoekingen van algemene en regionale aard, inzonderheid door het inrichten en openstellen van een centrale bibliotheek met uitleendienst, voor het publiek toegankelijk, en bevattende wetenschappelijke en letterkundige werken, dienstig voor deze studiën en opzoekingen.’ De stichtende leden die achter deze ietwat krampachtige tekst stonden, waren: K. Berquin, A. Carron, A. Decoene, A. Demedts, J. Dinneweth, J. Dochy, G. Eneman, J. Ghesquière, J. Kesteloot, R. Stock, J. Storme, V. Vangheluwe en A. Viaene. In de

Kanunnik Robrecht Stock (1904-2000) in de leeszaal van de Cultuurbibliotheek (1994).
[Foto: Brugge, Jan Vernieuwe]

doelstelling vallen de woorden ‘meer gevorderde studiën’ ongetwijfeld op. Kanunnik Stock had een onbeperkt vertrouwen in studie en hij was ervan overtuigd dat dit een waarborg is voor de verheffing van het Vlaamse volk. Hij heeft zich daarvoor ingezet met alles wat hij ter beschikking had: een knap verstand, organisatietalent, krediet en gezag als hoofdinspecteur, en een behoorlijk familiebezit. Veertig jaar lang kocht hij boeken aan en wanneer men vroeg wat hij wilde kopen, antwoordde hij steevast: alles wat interessant is en van blijvende waarde.

Op 28 december 1980 werd de bibliotheek overgebracht naar het Sint-Lodewijkscollege. Die gastheer werd meteen de tweede partner van de bibliotheek. Van de oude collegebibliotheek waren enkel nog wat restanten over en de toenmalige directeur Gaby Buyse begreep het belang van de bibliotheek voor het onderwijs. De infrastructuur die het college inbracht was - en is - aanzienlijk. In de loop van de jaren kocht het college ook boeken aan die deel gingen uitmaken van het geheel.

Steeds bezorgd om degelijk studiemateriaal te kunnen aankopen, stichtte kanunnik Stock in 1991 (Staatsblad van 7 november) de Vereniging Stock-Laureyns voor boek en kultuur vzw, om de bibliotheek te ondersteunen. Daarmee was de structuur van de Cultuurbibliotheek, zoals ze thans functioneert, volledig: 3 partners die samen de bibliotheek sturen: de vzw Cultuurbibliotheek met als voorzitter Jozef Vindevoghel, het Sint-Lode-wijkscollege met directeur Koen Seynaeve en de vzw Stock-Laureyns onder het voorzitter-

[p. 274]

schap van Luc Martens. De Cultuurbibliotheek vormt één geheel om de doelstellingen van de drie partners samen waar te maken: studiemateriaal aanbieden aan een publiek gaande van scholieren tot universitair gevormden.

Een eigen profiel

Een bibliotheek kan natuurlijk niet alles wat interessant is, blijven aankopen. In de loop van de jaren tekende zich steeds duidelijker een profiel af. De vzw Cultuurbibliotheek was het eerst klaar met een beleidsvisie. Op 7 juni 1995 werden de doelstellingen geconcretiseerd. Er werden drie krachtlijnen uitgestippeld:

1.	De bibliotheek wil het werk van de leerkrachten in het secundair onderwijs en in leraarsopleiding ondersteunen.
2.	De bibliotheek is een studiecentrum. Scholieren kunnen er werken hetzij in klasverband hetzij individueel. Ook voor sommige HOBU-studenten en universitairen kan de bibliotheek goede diensten bewijzen. Meer algemeen is de Cultuurbibliotheek een instrument voor zelfstudie. Wie een hoger diploma heeft, is een potentiële gebruiker van de bibliotheek.
3.	Bovendien - op een moment dat bibliotheken gevaar lopen louter informatiecentra te worden - is het niet onbelangrijk dat de liefde voor het boek gecultiveerd kan worden.

Enige specialisatie dringt zich dus op. Voortbouwend op de verworven fondsen en met het oog op lacunes in de regio Brugge, worden 5 domeinen speciaal verzorgd:

1.	Antieke culturen inzonderheid Hellas en Rome, zowel wat klassieke talen (tekstuitgaven en vertalingen) betreft, als kunst en geschiedenis. Dit item mag gerust de belangrijkste specialiteit van de bibliotheek genoemd worden.
2.	De geschiedenis van de 19de en 20ste eeuw: de geschiedenis van Europa en de interculturele betrekkingen, met aandacht voor de missiegeschiedenis.
3.	Kunstgeschiedenis. Kunsttijdschriften uit de 19de eeuw worden opgespoord.
4.	Cartografie. Gezien het voorhanden zijnde fonds wordt dit domein, ofschoon zeer selectief, toch goed verzorgd.
5.	Nederlandse taal- en letterkunde. We beschikken over oude woordenboeken en oude drukken over Nederlandse taalkunde. Dat blijven we volgen. De letterkunde van de 19de eeuw, sociologisch niet onbelangrijk, is goed voorzien.

Naast deze domeinen heeft de bibliotheek heel wat te bieden i.v.m. de hulpwetenschappen van de geschiedenis, de geschiedenis van Vlaanderen, Frans- Vlaanderen, de Vlaamse Beweging, kerkgeschiedenis, aardrijkskunde, folklore, de geschiedenis van de wetenschappen, godsdiensten en filosofie.

In functie van de derde doelstelling hebben we oog voor esthetisch verzorgde uitgaven, typografie en de geschiedenis van het boek. Edmond Demans mooie uitgaven van Emile Verhaeren bv. zullen we blijven koesteren. We ontsieren het uiterlijk van onze boeken ook niet door klevertjes of plakband.

Een band met het onderwijs

Het zal niemand verwonderen dat het Sint-Lodewijkscollege uiteraard meer gericht is op direct bruikbaar materiaal voor scholieren en leerkrachten. Ten gerieve van de scholieren werd daarom het fonds Scholierenbibliotheek opgericht. De werken van dit fonds zijn voor hen geschikt en kunnen ook door hen ontleend worden. Natuurlijk zijn scholieren van alle scholen welkom in de bibliotheek.

We zijn uiteraard gelukkig met de beslissing van de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst om in de Cultuurbibliotheek (en in de KULAK) een Didactische Bibliotheek op te richten met vakdidactiek voor het ASO. Vier jaar geleden gesticht, heeft dat fonds nu 700 titels, verdeeld over 19 vakken. Het vak Nederlands is best voorzien met 215 titels. In de bibliotheek is de catalogus op pc te raadplegen en aan de leerkrachten die het wensen, wordt een lijst gestuurd met de titels van hun vak. Er liggen bovendien heel wat lopende tijdschriften voor Nederlands, godsdienst, geschiedenis, Frans, klassieke talen, wetenschappen en wiskunde ter inzage.

In functie van het onderwijs hebben we 5 didactische brochures uitgegeven over Nederlands, Latijn, Guido Gezelle, plastische kunsten en de aanwinsten i.v.m. vakdidactiek.

De Vereniging Stock-Laureyns ziet het als haar speciale opdracht te zorgen voor grote naslagwerken die in de leeszaal ter beschikking staan: The Cambridge History of China, Lexikon des Mittelalters, Der neue Pauly, The New Grove Dictionary of Music and Musicians...

Kanunnik Stock heeft het altijd betreurd dat boeken uit privé-bibliotheken, die vaak met zorg bijeengebracht werden en een uniek geheel vormden, na de dood van de verzamelaar weer verspreid werden. Van de bibliotheek van A. Viaene kon, met de steun van de Raadkamer Antoon Viaene, een interessant stuk gekocht worden. De bibliotheek van kanunnik Stock werd natuurlijk integraal in de Cultuurbibliotheek opgenomen en de lijst van schenkers groeit gestaag: R. De Keesemaecker, J. van Iseghem, A. De Vloo, J. Sissau, R. Lesage, J. Demeester, G. Van Hee, L. Vanden Bussche, A. Vanhoutte...

Een project dat nooit eindigt...

Cultuurprojecten mogen met eeuwen gemeten worden. Het Sint-Lodewijkscollege dat nu al meer dan 160 jaar werkt aan opvoeding en onderwijs, bouwt een nieuwe bibliotheek die haar deuren moet openen in 2005. In deze nieuwe locatie zal de Cultuurbibliotheek klaar staan voor nieuwe uitdagingen.

Met 130 andere bibliotheken gebruiken we het BIDOC-systeem en zijn we trouwe medewerkers in een BIDOC-gebruikersgroep van het onderwijs. De automatisering en het gebruik van internet (www.cultuurbibliotheek.be) bieden steeds meer mogelijkheden om informatie in te winnen en om de rijkdom van de eigen bibliotheek te ontginnen. Het boek biedt echter meer dan informatie. Het boek is een medium dat concentratie bevordert. Het prikkelt bovendien de nieuwsgierigheid en kan een esthetisch genot bieden door de grafische vormgeving, het papier, de gepaste typografie en de band.

In het onderwijs is zelfwerkzaamheid aan de orde. De Cultuurbibliotheek wil in het onderwijs van de toekomst functioneren. Schoolse opleiding is noodzakelijk maar voor de bibliotheek te beperkt. Enerzijds wil ze een studiecentrum zijn, liever dan een ‘studielandschap’ gericht op leren voor een baan. Anderzijds wil ze zich beperken en de bibliotheek herwaarderen naast de mediatheek.

De regio Brugge is rijk aan bibliothe-

[p. 275]

ken met oude drukken. De Vlaamse Gemeenschap vindt het terecht belangrijk dat dit rijke bezit beschreven wordt en bereikbaar wordt voor wetenschappers. We werken al enkele jaren aan een wetenschappelijke beschrijving van onze ‘pretiosa’. De eerste resultaten liggen voor.

Een bibliotheek die het modieuze woord ‘cultuur’ in haar naam geschreven heeft, is het aan zichzelf verplicht aandacht te schenken aan de veelheid van culturen in de wereld. Het thema van de interculturele betrekkingen wint voortdurend aan belang. We willen materiaal aanreiken om Nederland beter te leren kennen. Europa en de uitbreiding naar het Oosten interesseren ons. Kennis van vreemde culturen kan een rijkdom betekenen en het is daarom logisch dat we steeds meer belangstelling aan de dag leggen voor het Verre Oosten. Het humanisme krijgt een wereldwijde dimensie.

De leeszaal van de Cultuurbibliotheek in Brugge
[Foto. Brugge, Hugo Maertens]

Frontispice van De groote Nieuwe Vermeerderde Zee-atlas ofte Water-werelt. Joh van Keulen, Amsterdam, 1680