Willem Bilderdijk (1756-1831), verbitterd balling, aartsromanticus en bevlogen dichter...
In 1906 toonde het Stedelijk Museum in Amsterdam een grote hoeveelheid documenten, brieven, schilderijen en tekeningen, die betrekking had op een van de meest markante dichters uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis: Willem Bilderdijk (1756-1831). Het materiaal was met grote zorg maar vooral met veel moeite bijeengebracht uit tal van openbare en particuliere collecties. Het tentoonstellen van Bilderdijks gedrukte werken had echter geen enkele moeite gekost; het was vanaf het moment van verschijnen in relatief grote aantallen beschikbaar. De vele handschriften, brieven en andere in hoofdzaak persoonlijke documenten waren na het overlijden van de dichter vooral bij een kleine groep verzamelaars terechtgekomen, die ze in de jaren tussen 1832 en 1860 met regelmaat op veilingen hadden verworven. Daaronder bevonden zich manuscripten van gedichten en prozawerken over de meest uiteenlopende onderwerpen die Bilderdijk in zijn ongekende veelzijdigheid zo kenmerkten. Johannes Immerzeel, die vele dichtbundels van Bilderdijk had uitgegeven, handelde zelfs in Bilderdijkhandschriften.
De tentoonstelling vormde een unieke gelegenheid het bijeengebrachte materiaal voortaan een permanente huisvesting te bieden. Het was vooral de verdienste van het selecte gezelschap bestaande uit A.W.G. van Riemsdijk, de neerlandici G. Kalf en J.F.M. Sterck, en de laatste nog in leven zijnde kleinzoon van de dichter M.W.L.S. Bilderdijk, dat in 1907 de eerste aanzet gaf tot de oprichting van de Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’. Het voornaamste doel van de vereniging, zo vermeldden de statuten, bestond uit ‘het oprichten, openbaar tentoonstellen, onderhouden en aanvullen van een verzameling handschriften, boeken, portretten, prenten, documenten en persoonlijke herinneringen, mr. Willem Bilderdijk, zijn werk en zijn tijd betreffende’.
Willem Bilderdijk, op 7 september 1756 in Amsterdam geboren, had een veelbewogen leven gekend. Na een ongeluk aan zijn linkervoet op jonge leeftijd, was hij gedwongen geweest meer dan tien jaar binnenskamers, met een gemelijke moeder en een strenge vader door te brengen, afgezonderd van zijn leeftijdsgenoten, altijd lezend,
Willem Bilderdijk (1756-1831)
altijd lerend.
Ga naar eindnoot1 Hier ontwikkelde hij zich tot een enigszins wereldvreemde geleerde met een later spreekwoordelijk geworden encyclopedische kennis. Na een studie rechten in Leiden vestigde hij zich als advocaat in Den Haag. Zijn orangistische denkbeelden leidden in de woelige patriottentijd tot een gedwongen ballingschap in Duitsland en Engeland, waarbij hij zijn vrouw en kind in Nederland achterliet. In Londen ontmoette hij zijn latere tweede vrouw, de dichteres Katharina Wilhelmina Schweikhardt
Ga naar eindnoot2 met wie hij tot haar dood in 1830 ongehuwd samenleefde. Toen in 1806 zijn ballingschap eindigde, ondervonden Bilderdijks opvattingen nog steeds weerstand. Zijn hypochondrische natuur, die door armoede en persoonlijk leed tijdens zijn ballingschap alleen nog maar was versterkt, zijn antirevolutionaire denkbeelden en zijn afschuw van openbare ambten leverden hem tal van conflicten met zijn tijdgenoten op. Zijn poëzie werd desalniettemin alom gewaardeerd. Toen de dichter in december 1831 naar zijn graf in de Sint-Bavokerk in Haarlem werd gedragen, werd hij slechts door een handjevol trouwe vrienden uitgeleide gedaan.
Bilderdijks ongekend grote literaire nalatenschap verbaasde en verbaast nog steeds zowel vriend als vijand. Naast zijn gedichten, waarvan tussen 1856 en 1859 een vijftiendelige editie verscheen, schreef Bilderdijk talrijke werken op de meest uiteenlopende gebieden als botanie, rechtswetenschap, godsdienst, perspectief, geschiedenis, architectuur en natuurwetenschappen. Ook was hij een begenadigd tekenaar.
In het museum, gevestigd in een van de kamers van de Vrije Universiteit in Amsterdam, zijn - naast een complete verzameling van zijn werken - tekeningen, portretten, brieven, documenten en persoonlijke bezittingen van de dichter te bewonderen, die zowel de belangstellende als de onderzoeker een indruk geven van de verbitterde balling, aartsromanticus en bevlogen dichter die Bilderdijk was. De jaarlijkse lezingen, meestal in de decembermaand, belichten steeds een ander facet van diens enorme veelzijdigheid. Onder
Auteursrechtelijk beschermd