Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 46

[p. 362]

Wouter Degraeve
Overleven naast het podium

Om hun belangen te verdedigen ten overstaan van de overheid, de muziekindustrie en Sabam, richtten enkele artiesten in 1992 de vereniging voor zangers en muzikanten op. Onder impuls van Johan Verminnen profileert Zamu zich vandaag als een steunpunt van de lichte muziek in Vlaanderen.
Vanuit de Ancienne Belgique wil ze de artistieke activiteiten van haar leden stimuleren en juridisch en maatschappelijk onderbouwen.

Artiesten leggen hun ei in bijzondere werkomstandigheden. Een onregelmatig inkomen, contracten van korte duur, inkomsten van diverse aard, verschillende opdrachtgevers, vele tussenpersonen, onvoorspelbaarheid van succes... Er zit inderdaad meer achter een liedje dan men denkt. Om hun belangen te verdedigen ten overstaan van de overheid, de muziekindustrie en Sabam, richtten enkele artiesten in 1992 de vereniging voor zangers en muzikanten op. Onder impuls van Johan Verminnen profileert Zamu zich vandaag als een steunpunt van de lichte muziek in Vlaanderen. Vanuit de Ancienne Belgique wil ze de artistieke activiteiten van haar leden stimuleren en juridisch en maatschappelijk onderbouwen.

Steunpunt

Ondanks de individuele ingesteldheid van vele muzikanten, slaagt Zamu er jaarlijks in haar ledenaantal uit te breiden. Iedere dag contacteren artiesten het Zamukantoor, op zoek naar informatie over uiteenlopende aspecten van de muziekwereld. Ze worden nu eenmaal geconfronteerd met vragen die verder reiken dan het creatieve aspect van muziek maken: hoe vinden we een goede manager, wie doet wat bij een platenfirma, hoe moet het met mijn boekhouding, wat met auteursrechten, muziekuitgevers, enz. Zamu probeert op elke vraag een duidelijk antwoord te formuleren, zodat de zangers en muzikanten zich

Bluesrevelatie El Fish werd na een stomend optreden op de Zamu Awards beloond met een platencontract.

beter gewapend in de muziekjungle kunnen wagen.

De meer dan vierhonderd Zamuleden hebben recht op gratis juridisch en fiscaal advies. Het overgrote deel van de juridische vragen betreft het screenen van platencontracten. Een platendeal bemachtigen blijft de ultieme droom voor vele groepen. Jammer genoeg komt het nog vaak voor dat groepen quasi blindelings een contract ondertekenen. Bepaalde factoren werken overhaaste beslissingen in de hand: de lange zoektocht naar een geïnteresseerde firma, de druk die deze vervolgens uitoefent, de specifieke terminologie in het contract en de haast eindeloze reeks clausules waaruit weinigen wegwijs raken. Dikwijls beseft men pas achteraf de draagwijdte van een overeenkomst. In plaats van een carrière te lanceren, kan een platendeal ze ook volledig stagneren. Om dat te voorkomen biedt Zamu de gelegenheid om advies in te winnen bij gespecialiseerde juristen. Ook voor het doornemen van uitgavencontracten, licentie- en distributieovereenkomsten doen Zamuleden een beroep op hun diensten.

De fiscale vragen draaien meestal rond de onduidelijke sociale positie van de podiumkunstenaars. Velen zijn op zoek naar de ideale manier om zich op een legale wijze te organiseren en artistiek te overleven.

Inspelend op deze en andere problemen organiseert Zamu infosessies over uiteenlopende thema's, waar zowel de beginnende als de meer ervaren muzikanten aan hun trekken komen. Twee uitgaven vullen deze informatiefunctie aan: de tweemaandelijkse Zamukrant en de Zamugids, een juridische publicatie die in eenvoudige taal uitleg geeft bij onderwerpen zoals platenen managementscontracten.

Zamu organiseert ook projecten ter promotie van de lichte muziek. De jaarlijkse Zamu Awards bekronen de meest verdienstelijke figuren en organisaties uit de Vlaamse muziekwereld. Een poll bij de muziekindustrie duidt de winnaars aan. Zowel tijdens de uitreiking van de Awards als op de Zamu-Showcases krijgt jong talent de kans om zich te bewijzen tegenover een publiek van journalisten, managers en platenbonzen.

Sociaal statuut

Zamu verenigt artiesten uit verschillende genres van de lichte muziek (rock, pop, chanson, jazz, dance...) onder één dak. Gesteund door haar achterban verdedigt ze de rechten van de muzikanten en de positie van de lichte muziek. Ten opzichte van de muziekindustrie en Sabam leidde dit al tot gunstige resultaten. Zamu is uitgegroeid tot een gerespecteerde gesprekspartner.

Maar één van de belangrijkste doelstellingen van de vereniging is nog niet vervuld: het bekomen van een volwaardig sociaal statuut voor de onafhankelijk werkende podiumartiest. Al bijna dertig jaar heerst hierover grote onduidelijkheid en nog steeds blijkt de overheid niet in staat om dit probleem op te lossen. Nochtans gaat Zamu geen inspanning uit de weg om het debat levendig te houden. Van bij haar oprichting buigt de vereniging zich over de onvolmaaktheden van het huidige statuut.

Sedert 1969 vallen de podiumkunstenaars per Koninklijk Besluit onder het toepassingsgebied van de sociale zekerheid van werknemers. Zonder uitzondering, want een inschrijving als zelfstandige is voor een artiest sinds 1987 verboden. Dit impliceert dat elke occasionele organisator als werkgever optreedt. In de praktijk echter is de toepassing van het werknemerstatuut dode letter gebleven. Niet alleen omwille van de administratieve rompslomp, de onwil of onwetendheid van de organisatoren en de meerkost, maar ook omdat de toekenningsvoorwaarden voor sommige uitkeringen niet aangepast zijn aan de onregelmatige artiestencarrières.

Na grondige studie van deze problematiek stelde Zamu een praktisch werkbaar voorstel op dat in grote lijnen overeenstemt met het Nederlands model. Volgende krachtlijnen staan centraal:

(1)	Behoud van het KB van 1969: de podiumartiesten zijn in principe werknemer voor de sociale zekerheid.
(2)	Mogelijkheid tot zelfstandigheidsverklaring als uitzondering op de algemene regel. Door de aard, de omvang en

[p. 363]

	de organisatie van hun activiteiten zijn sommige artiesten op sociaal-economisch vlak te vergelijken met een bedrijfsleider.
(3)	Mogelijkheid tot inhoudingsplichtigeverklaring voor erkende boekingskantoren en managers die als tussenpersoon instaan voor het innen en afdragen van de sociale lasten.
(4)	Mogelijke tussenkomst van een vzw die als fictieve werkgever optreedt voor die freelance artiesten op wie (2) en (3) niet van toepassing zijn.
(5)	Beperking van de patronale lasten.
(6)	Oprichting van een gespecialiseerde en representatieve adviesraad waarin gewerkt wordt aan een inventaris van de bestaande problemen. Deze raad moet interpretatieproblemen met betrekking tot de bestaande wetgeving oplossen en nieuwe voorstellen formuleren tot aanpassing van de sociale wetgeving.

In het door Zamu voorgestelde model kan iedere artiest een pasklare regeling vinden voor zijn specifieke situatie. Enkele jaren geleden groeide ook in de politieke wereld de wil om het probleem aan te pakken. Meerdere wetsvoorstellen werden ingediend, waarbij men rekening hield met de mening van belangenverenigingen. Zo stuurde Zamu het wetsvoorstel Vermassen-Vandenbossche bij. Een oplossing was in de maak, zo leek het, maar tot op vandaag komen de verschillende politieke fracties niet tot een éénsluidend standpunt. Ook de oprichting van een ‘subcommissie sociaal statuut van de kunstenaars’ brengt geen soelaas. Op vraag van deze subcommissie onderzocht de Nationale Arbeidsraad de in de kamer aanhangige wetsvoorstellen. Werkgevers- en werknemersorganisaties konden echter geen overeenkomst bereiken. Na dit teleurstellend advies van de

Dani Klein ontvangt de Award voor ‘het beste exportproduct’ uit handen van Jan Hautekiet, samen met Johan Verminnen, de stuwende kracht achter Zamu.

NAR besloot de subcommissie elke activiteit stop te zetten in afwachting van een nieuw voorstel. Ondertussen blijft de chaotische situatie aanslepen. Een pijnlijke constatie, zeker als je ziet dat in de ons omringende landen deze materie reeds lang geregeld is. Hoelang moeten onze muzikanten nog wachten op sociale en fiscale duidelijkheid?

Muziekbeleid

Ook wat het culturele beleid betreft, hoopt Zamu dat de overheid zich in de nabije toekomst zal inspannen om de bestaanszekerheid van het lichte lied te vrijwaren. Het Vlaams muziekbeleid richt zich voornamelijk op de zogenaamde ernstige muziek, terwijl de sector van het lichte lied verondersteld wordt zelfbedruipend te zijn.

Het actieve popbeleid van de provincie Limburg wijst de goede richting aan. Limburg benadert de populaire muziek alvast als een waardevolle cultuurvorm. Diverse maatregelen verhogen de podiumkansen voor groepen, lokale initiatieven zoals de opbouw van repetitielokalen genieten ondersteuning en de provincie promoot de begeleiding en vorming van rockmuzikanten.

In Nederland kan de lichte muziek op veel meer respect rekenen dan bij ons. De acties in het belang van hen die betrokken zijn bij het maken, uitvoeren en verspreiden van lichte muziek staan in fel contrast met wat Vlaanderen voor die sector onderneemt. Voor stevig ondersteunende verenigingen zoals Stichting Popmuziek Nederland (SPN) is hier geen plaats. Terwijl Zamu jaarlijks met moeite een schamele 600.000 frank ter beschikking krijgt, kan SPN rekenen op een jaarsubsidie van maar liefst 48 miljoen frank. Per provincie bestaan dan nog eens onafhankelijk functionerende Popstichtingen die aparte provinciesubsidies genieten. Nederland ontwikkelt een constructief beleid betreffende de lichte muziek. Men erkent het cultureel belang van deze muziek en heeft voldoende oog voor de promotie ervan, waarmee een deel van de Nederlandse identiteit verspreid wordt.

Zamu pleit niet voor een identieke organisatie en werking in Vlaanderen. Maar met nog maar een deel van de steun die men in Nederland verleent, zouden onze muzikanten weer een eind verder staan. Als dan ook statutair nog een regeling kan getroffen worden...

For Anne

With Annie gone,
Whose eyes to compare
With the morning sun?

Not that I did compare,
But I do compare
Now that she's gone.

Leonard cohen
(Uit The Spice-box of Earth, 1961)

Voor Anne

Nu Annie weg is,
Wiens ogen vergelijk ik
met de morgenzon?

Niet dat ik ooit vergeleek,
Maar nu doe ik het wel
Nu ze weg is.

Vertaling: Dirk Rommens