Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 45

[p. 297]

Luc Decorte
Selectieve bibliografie ‘van’ en ‘over’ Willem Elsschot (Antwerpen, ^o7 mei 1882 - † 31 mei 1960):

I. Bibliografie ‘van’^*:

A. Romans:

Villa des Roses (Bussum, C.A.J. van Dishoeck, 1913; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1995^19 - met een nawoord van Boris Rousseeuw). ● Opgedragen aan Anna Christina van der Tak. ● Vertaald in het Russisch (1972), het Indonesisch (1977), het Tsjechisch (1977), het Engels (1992). ● In 1968 bracht Walter van der Kamp van deze roman voor de AVRO een tv-bewerking in twee delen (uitzending door de BRT, in één geheel, op 28 maart 1969). ● In 1989 zonden de BRT en de KRO, in drie afleveringen, een Belgisch-Nederlandse tv-film van Marc Lybaert uit met een ingrijpender dramatisering van Jozef van Hoeck. (Met o.m. Machteld Ramoudt, Eddy Brugman, Denise de Weerdt, Ward de Ravet, Emmy Leemans, Dora van der Groen, Jo de Meyere.)

Een ontgoocheling (Antwerpen, Lectura s.v., 1921). ● [Opgedragen aan Pol de Mont.] ● Vertaald in het Italiaans (1981).

De verlossing (Bussum, C.A.J. van Dishoeck, 1921). ● [Opgedragen aan René Leclercq.] ● Walter van der Kamp maakte van De verlossing een t.v.-bewerking.

Lijmen (Antwerpen, L.J. Janssens & Zonen, 1924; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1994). ● De opdracht luidt: ‘Aan Jeanette Joséphine Schuerwegen, mijne vrouw’. ● Vertaald in het Engels (1965), het Russisch (1965, 1972), het Pools (1973), het Bulgaars, het Tsjechisch (1977). ● Lijmen en Het been werden, nóg met toestemming van W. Elsschot, door Manuel van Loggem in 1961 omgewerkt tot een toneelstuk in drie bedrijven, cf. de schooluitgave in de reeks ‘Moderne Nederlandse Auteurs’ van uitgeverij De Sikkel (Antwerpen, 1968^2, 87 + 11 blz.). ● In december 1970 bezorgde de AVRO-regisseur Walter van der Kamp een tv-bewerking van Lijmen/Het been. in een 5-delige serie (Met o.m. Bob de Lange, Ton Lensink, Magda Janssens, Jules Croiset.) Een jaar later zond de BRT 4 van de 5 afleveringen uit (de 5de was door de NOS uitgeveegd). ● In 1988 zond BRT1-radio3 een hoorspelbewerking van de romans Lijmen/Het been door Walter van den Broeck uit.

Kaas (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1933; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1994^27 - met een recensie van Menno ter Braak). ● Opgedragen aan Jan Greshoff. ● Vertaald in het Tsjechisch (1936), het Pools (1936, 1977), het Maleis (1948), het Duits (1952), het Russisch (1972, 1987), het Hongaars (1987), het Italiaans (1992), het Servo-Kroatisch (1995), het Esperanto (1996). ● Op 24 oktober 1968 werd door de NCRV een vrij controversiële tv-serie naar Kaas op het scherm gebracht, in een bewerking en in een regie van Gerard Rekers (uitzending door de BRT op 12 november 1968). ● Bij 't Klein Raamteater presenteerde Herman Verbeeck in het voorjaar van 1989 zijn voorzichtig ingekorte theatermonoloog naar Kaas van W. Elsschot in een regie van Wim Meuwissen.

Tsjip (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1934; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1991^16). ● De opdracht luidt: ‘Aan mijn kleinzoon Jan Maniewski’. ● Vertaald in het Duits (1936), het Pools (1936), het Tsjechisch (1936), het Deens (1937). ● Theater Paljas bracht op 23 april 1991, in een regie van Erik Burke, de première van een toneelbewerking van Tsjip. Vertolking: Alex Wilequet.

Pensioen (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1937). ● Opgedragen aan Jeannetta Jozefina Scheurwegen.

Het been (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1938; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1994 - met de inleiding bij de eerste druk van Het been door Menno ter Braak en een recensie van Simon Vestdijk). ● Opgedragen aan Menno ter Braak. ● Vertaald in het Engels (1965), het Russisch (1965), het Pools (1973), het Tsjechisch (1977).

De leeuwentemmer (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1940; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1991^14). ● Opgedragen aan A.J.W. Kaas.

Het tankschip (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1942). ● Opgedragen aan Herman Molitor. ● Vertaald in het Tsjechisch (1977), het Russisch (1977).

Het dwaallicht (Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1946; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1995^20). ● Opgedragen aan Paul en Jan Veen. ● Vertaald in het Engels (1965), het Russisch (1972), het Pools (1973), het Italiaans (1975, 1992), het Tsjechisch (1977), het Frans (1992). ● De roman verwierf grote bekendheid doordat vanaf 1950 de Vlaamse voordrachtskunstenaar Joost Noydens de tekst herhaaldelijk voordroeg én door de verfilming ervan in 1973 door Frans Buyens met in de hoofdrollen Romain Deconinck en Eva Kant. ● In 1979 maakte Hans de Groot een toneelbewerking van Het dwaallicht.

* Cf. De Bibliografie van het ‘Verzameld werk’ in Willem Elsschot: Zwijgen kan niet verbeterd worden. Ongebundelde teksten. Samengesteld door A. Kets-Vree, m.m.v. Gerd de Ley. Amsterdam, Loeb & Van der Velden/Borsbeek, Baart, 1979, blz. 157-161.

B. Gedichten:

Verzen van vroeger (Haarlem, Joh. Enschedé en Zonen, 1934; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1969¹⁰). Uitgebreid herdrukt onder de titel Verzen (Brussel, Uitgeversmaatschappij A. Manteau, 1943).

C. Verzameld werk:

Verzameld werk (Amsterdam, P.N. van Kampen, 1957, 1963⁶; Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1976, 1992¹⁴).

D. Aforismen en citaten:

De wijze gaat liefst onopgemerkt voorbij. (Inleiding: Simon Carmiggelt. Samenstelling: Jef van Elst en Gerd de Ley). Brugge, Orion/Den Haag, Scheltens & Giltay, 1975, 62 blz.

E. Ongebundeld werk (poezie en proza):

Zwijgen kan niet verbeterd worden. Ongebundelde teksten. Samengesteld door A. Kets-Vree, m.m.v. Gerd de Ley. Amsterdam-Borsbeek, Loeb & Van der Velden-Baart, 1979, 176 blz.

F. Brieven:

Als een onweder bij zomerdag. De briefwisseling tussen Louis Paul Boon en Willem Elsschot. Bezorgd door Jos Muyres en Vic van de Reijt. Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1989, 112 blz.

Brieven. Verzameld en toegelicht door Vic van de Reijt met medewerking van Lidewijde Paris. Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1993, 1237 blz.

II. Bibliografie ‘over’:

A. Algemeen:

a)	biografieën: - Anthierens J., Het ridderspoor. Amsterdam, Meulenhoff/Leuven, Kritak, 206 blz. - Carmiggelt S., Notities over Willem Elsschot. Amsterdam, Peter Loeb, 1976, 56 blz. - Carmiggelt S., Ontmoetingen met Willem Elsschot. Met brieven en een nagelaten manuscript van Willem Elsschot.

Willem Elsschot (1882-1960).
(Foto: W. De Ridder - Uit de verzameling van Maurice Lecluyse, Bellegem)

[p. 298]

Kaft van de Tsjechische uitgave (1977) van ‘Villa des Roses’ (1913). (Uit de verzameling van Maurice Lecluyse, Bellegem)

	Amsterdam, De Arbeiderspers, 1985, 168 blz. (Open-Domein: 10). - De Ridder I., Willem Elsschot, mijn vader. Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1994, 143 blz. - Surmont J., Willem Elsschot tussen droom en daad. Baarn, Tirion, 1994, 271 blz.
b)	monografieën: - Buyens F., Willem Elsschot, een inleiding tot zijn werk. Antwerpen, De Nevelvlek, 1951. - Buyens F., Willem Elsschot, een burgerlijk geweten. 's-Gravenhage, Bzztôh, 1978, 64 blz. - Kooger H., Elsschot. Lelystad, Stichting IVIO, 1982, 20 blz. (AO: 1916). - Lauwaert G., Villa Elsschot. Omtrent Kaas en andere onthullingen rond Willem Elsschot en zijn werk. Amsterdam, Bas Lubberhuizen, 1991, 95 blz. - Rousseeuw B., Van hier tot Peking. Over Willem Elsschot. Antwerpen, Dedalus, 1983, 38 blz. - Rousseeuw B., Twee heren. Over E. du Perron en Willem Elsschot. Antwerpen, Dedalus, 1986, 123 blz. - Smits F., Willem Elsschot. Zijn leven, zijn werk en zijn betekenis als prozaschrijver en dichter. Utrecht, HES Publishers, (1942, 1952^2), 1976, 153 blz. - Somers M., Willem Elsschot en het Wereldtijdschrift. Antwerpen, A.M.V.C., 1983, 99 blz. - Stuiveling G., Willem Elsschot. Brussel, A. Manteau n.v., 1960, 48 blz. (Monografieën over Vlaamse Letterkunde: 16). (Ook opgenomen in: Stuiveling G., Willens en wetens. Twaalf essays. Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1967, blz. 220-243.) - Van Vlierden B.-F., Willem Elsschot. Met een appendix door Marc Somers. Antwerpen, Manteau, (1960, 1977) 1984, 91 blz.
c)	naslagwerken: - Andries M. in Kamers voor lezers. Vijftig Nederlandstalige auteurs uit Vlaanderen en Nederland. Deurne-Antwerpen, MIM, 1985, blz. 157-161. - Baers J. in Lectuur-Repertorium, 1 (A-G). Antwerpen, Algemeen Secretariaat voor Katholieke Boekerijen, 1952, blz. 834. - Bakker S. e.a. in Nieuwe literatuurgeschiedenis. Overzicht van de Europese letteren van Homerus tot heden. Deel III: Van 1900 tot heden. Amsterdam, Meulenhoff-Icarus, 1994, blz. 1086-1087. - Brackmann C. en Friesendorp M. in Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur. Utrecht-Antwerpen, Kosmos-Z & K Uitgevers, 1996, blz. 107-108. - Brouwers J. in Zachtjes knetteren de letteren. Een eeuw Nederlandse literatuurgeschiedenis in anekdoten. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1975, 1983^2, blz. 82-85. - Calis P. in Onze literatuur vanaf 1916. Meulenhoff Educatief, 1988, blz. 46-47. - De Vooys C.G.N. en Stuiveling G. in Schets van de Nederlandse letterkunde. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1980^32, blz. 207-208. - De Vree P. in Hedendaagsche Vlaamsche romanciers en novellisten. Korte essays en kritieken. Mechelen, Uitgave Eenhoorn, 1936, blz. 32-38. (Eerder verschenen in Nieuw Vlaanderen. Algemeen weekblad, 8 juni 1935, nr. 23, blz. 4-5.) - Dijkstra B.A. en A.J. Schut in Boeken uit onze eeuw. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1972^3, blz. 103-107. - Dinaux C.J.E. in Vlaamse schrijvers. Gegist bestek, II. Amsterdam-Antwerpen, Contact, 1964^2, blz. 56-63. (Ook opgenomen in Herzien bestek. Amsterdam, Contact, 1974, blz. 133-139.) - Dupuis M. in Rutten M. en Weisgerber J.: Van Arm Vlaanderen tot De voorstad groeit. De opbloei van de Vlaamse Literatuur van Teirlinck-Stijns tot L.P. Boon (1888-1946). Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1988, blz. 449-452. - Eeckhout J. in Literaire profielen, VIII. Antwerpen, Standaard-Boekhandel, 1939, blz. 5-24. - Gijsen M. in De literatuur in Zuid-Nederland sedert 1830. (Antwerpen), Standaard-Boekhandel, z.d., 1945^3, blz. 79, 92-95, 99. - Hardy P. en De Win X. in Lectuur-Repertorium 1952-1966, 1 (A-G). Antwerpen, Algemeen Secretariaat voor Katholieke Boekerijen, 1968, blz. 654-655. - Huygens G.W. in Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur, III. Haarlem, De Haan/Antwerpen, De Standaard, 1980, blz. 116-117. - Janssen Em. in Diagnose. Gestalten en stilte. Brugge-Brussel, De Kinkhoren, 1945, blz. 176-183. - Kemp B. in De Vlaamse letteren tussen gisteren en morgen (1930-1960). Hasselt, Heideland, 1963 (Vlaamse pockets: 76), blz. 46-47. - Knuvelder G.P.M. in Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde. Den Bosch, Malmberg, 1976^5, IV, blz. 583-589. - Kuypers J. en De Ronde Th. in Beknopte geschiedenis van de Nederlandse letterkunde. Antwerpen, De Sikkel, 1967^10, blz. 243-244. - Lissens R.F. in Rien que l'homme. Aspects du roman flamand contemporain. Bruxelles, Les Ecrits, 1944, blz. 109-125. - Lissens R.F. in De Vlaamse letterkunde van 1780 tot heden. Brussel-Amsterdam, Elsevier, 1953, 1967^4, blz. 201-203. - Lissens R.F. e.a. in Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde. Auteurs, anonieme werken, periodieken. Amsterdam-Brussel, Elsevier, 1986, blz. 131. - Missinne L. in Kritisch lexicon van de moderne Nederlandstalige literatuur, augustus-november 1994, 17 + 4 blz. - Ranke B., Willem Elsschot, of de verholen menschelijkheid in Proefvluchten boven den Parnassus. Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1941, blz. 114-124. - Rens L. in Acht eeuwen Nederlandse letteren. Van Van Veldeke tot vandaag. Antwerpen-Utrecht, De Nederlandsche Boekhandel, 1971, blz. 122, 131. - Ter Laan K., Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid. 's-Gravenhage-Djakarta, G.B. Van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij, 1952, blz. 141. - Van Aken P. in Letterwijs, letterwijzer. Een overzicht van de Nederlandse literatuur. Brussel-Amsterdam, Manteau, 1978, blz. 129-131. - Van Aken P. in Culturele geschiedenis van Vlaanderen. Deel 9: Literatuur^**. De twintigste eeuw. Deurne, Uitgeverij Baart, 1983, blz. 52-55. - Van Bork G.J. en Verkruijsse P.J. in De Nederlandse en Vlaamse auteurs. Van middeleeuwen tot heden met inbegrip van de Friese auteurs. Weesp, De Haan, 1985, blz. 191-192. - Van Cauwelaert A. in De romancier en zijn jeugd. Antwerpen, Standaard-Boekhandel, 1944, blz. 48-49. - Van Ham J. en Verkerk J.C. in Facetten en figuren. Inleiding tot de Nederlandse letterkunde. 's-Gravenhage-Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1966^2, blz. 184-188. - Van Vlierden B.F. in Van In 't Wonderjaar tot De Verwondering. Een poëtica van de Vlaamse roman. Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1969, blz. 109-114. - Veerman J.W. in Uitgelezen, 2. Reakties op boeken. 's-Gravenhage, N.B.L.C., 1983, blz. 22-30, 128-129. - Vermeylen A. in De Vlaamse letteren van Gezelle tot heden. Hasselt, Heideland, 1963 (Vlaamse pockets: 75), blz. 145-147. - Vervliet R. in Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1. Tielt-Utrecht, Lannoo, 1973, blz. 483-484. - Vervliet R. in Twintig eeuwen Vlaanderen. Deel 14: Vlaamse figuren, 2. Hasselt, Heideland-Orbis, 1976, blz. 165-168.
d)	opstellen (beschouwingen, essays, feestreden): - Anbeek T., Elsschot en het bedrog in Literatuur, 1991, VIII, blz. 160-165. - Brouwers J., Uren bij het theelicht. De Elsschotkunde van Karel van het Reve in Het vliegenboek. Kladboek 3. Autobiografische en andere opstellen over schrijvers, uitgevers, de dood, oorlog, syndromen, etc. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1991, blz. 201-228. (Eerder verschenen in Bokelf, 1987, blz. 12-37). - Brouwers J., Willem Elsschot als standbeeld en als omelet in Feuilletons. Zutendaal, Uitgeverij Noli me tangere, 1996, blz. 60-62. - Carmiggelt S., Willem Elsschot en de censuur in Met de neus in de boeken. Een Mooi kado zoals het eigenlijk had moeten zijn. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1983, blz. 196-200. (Eerder verschenen in Mooi kado. Een boekje over boeken. Amsterdam, C.P.N..B./Antwerpen, V.B.V.B., 1979, blz. 83-86.) - Den Uyl B., De kroegen van Elsschot zijn ook al weg in Vreemde verschijnselen. Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1978, blz. 15-30. - De Vree P., Willem Elsschot's gestalten in Groot-Nederland, 1937, XXXV, II, julinr., blz. 40-46. - Dubois P.H., Tussen droom en daad. Bij de zeventigste verjaardag van Willem Elsschot in Het Boek van Nu, 1951-52, V, blz. 153-155. - Dubois P.H., Een groot schrijver naar menselijke maat: Willem Elsschot in De Vlaamse Gids, 1982, LXVI, nr. 3, blz. 47-52. - Dupuis M., 21 januari 1933: Jan Greshoff en Menno ter Braak op bezoek bij Willem Elsschot. De relaties tussen Noord- en Zuidnederlandse literatuur tijdens het interbellum in M.A. Schenkeveld-van der Dussen e.a.: Nederlandse literatuur, een geschiedenis. Groningen, Martinus Nijhoff, 1993, blz. 648-653. - Elsschot W.: Feestreden uitgesproken ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag door Frans Smits, Albert Westerlinck, Raymond Herreman en Martinus Nijhoff (...) op Zondag 11 mei 1952. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, z.j., 29 blz. - Fens K., Kaas contra fromage in De eigenzinnigheid van de literatuur. Opstellen en kritieken. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1964^2, blz. 72-76. - Greshoff J., Praten over Willem Elsschot in Groot-Nederland. Letterkundig maandschrift voor den Nederlandsche stam, 1932, XXX, II, blz. 241-253. - Greshoff J., In Elsschot's laboratorium in Groot-Nederland, 1937, XXXV, II, julinr., blz. 47-53. - Greshoff J., Alfons de Ridder alias Willem Elsschot. Bij zijn 75ste verjaardag op 7 mei a.s. in De Gids, 1957, CXX, nr. 4, blz. 227-230. - Hermans W.F., De Elsschot-artikels. Antwerpen, Het Kanon, 1983, 8 blz. (Het Kanon: II, nr. 6). - Jacqmain M., Twee zusterzielen: Willem Elsschot en Italo Svevo in De Vlaamse Gids, 1979, LXIII, nr. 4, blz. 56-64. - Kets-Vree A.M., Over Willem Elsschot. Beschouwingen en interviews. 's-Gravenhage, Bzztôh, 1982, 293 blz. - Lampo H., Willem Elsschot, of van miskenning tot onaantastbare waarde in ● De ring van Möbius. Brussel-Den Haag, Manteau, 1967, blz. 21-36. ● Dialogen met mijn Olivetti. Brussel-Amsterdam, Else-

** Een ‘Lijst van interviews met Willem Elsschot’ publiceerde Vic van de Reijt in Een Oog in 't Zeil, december 1983, I, nr. 2, blz.

[p. 299]

	vier Manteau, 1980, blz. 22-40. (Eerder verschenen in Nieuw Vlaams Tijdchrift, 1960-61, XIV, blz. 316-331.) - Schepens J., Willem Elsschot in de Vlaamsche letterkunde in Groot-Nederland, 1937, XXXV, II, julinr., blz. 21-31. - Spillebeen W., De ontmoeting in Dietsche Warande en Belfort, 1982, CXXVII, blz. 725-731. (Cf. De varkensput. Antwerpen, Manteau, 1985, blz. 45-63.) - Stuiveling G., Reinaert redivivus in Uren zuid. Drie dozijn ontmoetingen over de grens. Hasselt, Heideland, 1960 (Vlaamse pockets: 29), blz. 38-44. - Ter Braak M., Willem Elsschot en de idee in Groot-Nederland, 1937, XXXV, II, julinr., blz. 15-20. - T'sjoen Y, Nuchtere dronkaards. Over Richard Minne en Willem Elsschot in Ons Erfdeel, 1993, XXXVI, blz. 379-389. - Van Aart J.C., De receptie van Willem Elsschots verzameld proza in Voortgang, 1982, III, nr. 3, blz. 3-26. - Van Damme J., Willem Elsschot in het Russisch in Kritisch Akkoord 1974 samengesteld door Wim Hazeu e.a. Brussel-Den Haag, Manteau, 1974, blz. 83-86. - Van de Reijt V., Interviews met Willem Elsschot. ‘Als je door de muze gebeten wordt, vloeit het zo wel uit de pen’ in Het Oog in 't Zeil, december 1983, I, nr. 1, blz. 1-6. - Van de Reijt V., Bustrip naar Elsschot. Een reisverslag. Utrecht-Bunnik, Sjaalmanpers, 1985, 12 blz. (Sjaalmancahiers: 8). - Van de Reijt V., 19 Stellingen over Willem Elsschot in De Brakke Hond, maart 1993, X, nr. 37, blz. 66-69. - Van het Reve K., De miskenning van Elsschot in Een dag uit het leven van de reuzenkoeskoes. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1979, blz. 97-102. (Eerder verschenen in Bzzlletin, 1977, nr. 45, blz. 10-11.) - Van het Reve K., In het voetspoor van Alfons de Ridder in Afscheid van Leiden. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1984, blz. 101-108. - Van Meensel J., Willem Elsschot: zijn plaats in de Nederlandse letterkunde in Creare, 1988, XVII, nr. 1, blz. 36-40. - Van Molle P.H., Willem Elsschot bij zijn zeventigste verjaardag in Band. Algemeen tijdschrift, 1952, XI, blz. 286-290. - Van Vlierden E, Het cynisme van Willem Elsschot in Streven, 1956-57, X, 2, blz. 1050-1055. - Vestdijk S., De wortelstok der Forumpoëzie in Groot-Nederland, 1937, XXXV, II, julinr., blz. 32-39. - Westerlinck A., Het cynisme bij W. Elsschot in Luister naar die stem. Studiën en critieken. Brugge, De Kinkhoren, (1942), blz. 209-238. - Westerlinck A., Over Willem Elsschot, de schrijver, en Alfons de Ridder, mijn vriend in Alleen en van geen mens gestoord. Verzamelde opstellen. Leuven, Davidsfonds, 1964, blz. 179-202.
e)	‘literaire portretten’: - Baur F. e.a. in De Nederlandse letterkunde in honderd schrijvers. Den Haag, Daamen n.v./Antwerpen, De Sikkel, 1953^2, blz. 147, nr. 258. - Bernlef J. in Ga jij de klas maar uit! Informatie over de Nederlandse literatuur na 1945. Groningen, Wolters-Noordhoff, 1970, blz. 25-27. - De Jong E. en Groot J., De echte Laarmans en Boorman in Schrijversportretten uit de Haagse Post. Amsterdam, Elsevier, 1974, blz. 47-68. (Eerder verschenen in Haagse Post, 9 december 1970.) - De Visscher L. in Toortsen. Melle, (1961), nr. 5, blz. 13-16. - Durnez G., Willem Elsschot. Het zat hem vreselijk dwars dat ze een oude kreupele vent doodschoten inVlaamse schrijvers. Vijfentwintig portretten. Antwerpen-Amsterdam, Manteau, 1982, blz. 15-21. - Francken F, Denkend aan Willem Elsschot in Snoecks 70. Literair jaarboek voor Zuid en Noord. Gent, 1969, XLVI, blz. 114-121. - Jonckheere K. in In een anekdote betrapt. Duizend jaar schrijvers uit Noord en Zuid. Tielt-Utrecht, Lannoo, 1971, blz. 107-109. - Jonckheere K., Willem Elsschot: De geloogde romanticus in Toon mij hoe je schrijft. 50 auteurs grafologisch ontleed. Tielt-Utrecht, Lannoo, 1972, blz. 65-68. - Kuypers J. en De Ronde Th. in Onze litteratuur in beeld. Antwerpen, De Sikkel/Groningen, n.v. P. Noordhoff, 1934, hfst. X, nr. 18. - Lodewick H.J.M.F. e.a. in Ik probeer mijn pen... Atlas

Kaft van de Engelse uitgave (1965) van drie werken van W. Elsschot: Soft Soap (Lijmen), The Leg (Het been) en Will-o'-the-Wisp (Het dwaallicht). (Uit de verzameling van Maurice Lecluyse, Bellegem)

	van de Nederlandse letterkunde. Amsterdam, Bert Bakker, 1979, blz. 143-14. - Van Acker K. in Vlaamsche temperamenten. Antwerpen, Standaard-Boekhandel, 1944, blz. 80-85. - Van Meensel J., Willem Elsschot (1882-1960). Entre rêve et réalité in Septentrion, 1986, XV, nr. 1, blz. 32-41. - X., Kijk, Willem Elsschot. De schrijver in beeld. Amsterdam, Em. Querido's Uitgeverij, 1970, 77 blz.
f)	interviews met de auteur Willem Elsschot^**: - Buyens F. in Voorpost, tijdschrift voor kunst en cultuur, 1949, I, nrs. 6-7. - (De Haes J.) in Literama-Magazine, mei 1983, XVIII, nr. 1, blz. - Dubois P.H. in De Muiderkring. Periodiek voor leden van de boekenclub, april 1949, I, nr. 3. (Verkort opgenomen in: Het Vaderland, 27 september 1952). - Johan (= Anthierens J.) in De Periscoop. Literair en artistiek maandblad, 1958-59, IX, nr. 6, blz. 1, 17. - Langen F. in Haagse Post, 24 december 1977, extranr., blz. 28 in Over Willem Elsschot. Beschouwingen en interviews. Redactie Annemarie Kets-Vree. 's-Gravenhage, Bzztôh, 1982, blz. 21-23. - Stuiveling G. in Bzzlletin, april 1977, nr. 45, blz. 25-26 (= Tekst van een VARA-radio-interview, opgenomen op 24 april 1957 te Rotterdam). - Top K. in Sirene. Halfmaandelijksch blad voor kunst en letteren, 15 oktober 1941, II, nr. 20. - Van den Bergh P. in Nieuw-Vlaanderen. Algemeen weekblad, 12 september 1942, VIII, nr. 33. - Van den Berghe J. in De Post, 17 oktober 1982, nr. 1754, blz. 23-31; 24 oktober 1982, nr. 1755, blz. 15-18, 94-95. - Vinkenoog S. in Haagse Post, 27 april 1957. (Ook opgenomen in Simon Vinkenoog: Uit de doeken. (Signalementen) 1957-1960. Baarn, z.j., blz. 57-62).
	interviews over de auteur Willem Elsschot: - Bibeb, Walter de Ridder: Ik heb mijn vader nooit uitbundig horen lachen in Bibeb & Vip's. Amsterdam, Polak & Van Gennep, 1965, blz. 63-70. - Bibeb, Lieven Walschap en Adèle Kellner-de Ridder: ‘Hij was totaal vrij, die man’, over de laatste jaren van Willem

Kaft van de Zuidafrikaanse uitgave (1969) van ‘Kaas’ (1933). (Uit de verzameling van Maurice Lecluyse, Bellegem)

	Elsschot in Veertien vrouwen. Interviews. Amsterdam, Van Gennep, 1974, 1980^3, blz. 51-62. (Eerder verschenen in Vrij Nederland, 5 december 1970.) - Coeck J., Het verhaal van twee Ida's in De Morgen-De Bijsluiter, 20 januari 1996, blz. 21. - Heylen I., Walter de Ridder, zoon van Willem Elsschot: ‘Vader schreef tegen zijn goesting’ in Panorama-De Post, 15 november?, nr. 47, blz. 76-81. - Mortier G., Humo sprak met Walter ‘Elsschot’ de Ridder in Humo, 25 mei 1967, nr. 1394, blz. 21-32. - 's-Gravesande G.H., Ary Delen over Willem Elsschot en zichzelf in Sprekende schrijvers. Gesprekken met Nederlandse en Vlaamse schrijvers.'s-Gravenhage, Bzztôh, 1979, blz.137-154. - Spierdijk J., De werkelijkheid -beleefd en verbeeld- bij Willem Elsschot in Andermans roem. Amsterdam, Tiebosch Uitgeversmaatschappij, 1979, blz. 57-63. - Surmont J., ‘Alles wat mijn vader heeft geschreven is echt gebeurd’: een gesprek met Walter de Ridder, oudste zoon van Willem Elsschot in Gierik, 1991-92, IX, nr. 2, blz. 17-23. - Weynants L., In gesprek met Walter de Ridder in Bzzlletin, april 1977, nr. 45, blz. 28-30.
g)	in memoriams Willem Elsschot: - Braet M. in Kruispunt, 1960, II, nr. 6, blz. 7. - Closset F. in Tijdschrift voor Levende Talen, 1960, XXVI, blz. 331-334. - Craeybeckx L., In memoriam Willem Elsschot. Toespraak (...) bij de begrafenis (...) op 4 juni 1960. Antwerpen, De Nederlan(d)sche Boekhandel, z.d., 12 blz. - Dillen K. in Dietsland-Europa, 1960, V, nr. 5, blz. 3-11. - Smits F. in Mededelingen van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen, maart 1961, nr. 40, blz. 41-43. - Stuiveling G. in Het Boek van Nu, 1959-60, XIII, blz. 181-182. - Teirlinck H. in De Vlaamse Gids, 1960, XLIV, blz. 401-405. (Ook opgenomen in Hij is reeds aan de overzijde. Necrologieën van schrijvers. Samengesteld en ingeleid door Jeroen Brouwers. Amsterdam-Brussel, Thomas Rap, 1986, blz. 54-59.) - Van Vlierden F. in Streven, 1959-60, XIII, 2, blz. 986-987. - Westerlinck A. in Dietsche Warande en Belfort, 1960, CV, blz. 443-448.

** Een ‘Lijst van interviews met Willem Elsschot’ publiceerde Vic van de Reijt in Een Oog in 't Zeil, december 1983, I, nr. 2, blz.

[p. 300]

	- Cf. ook Nieuw Vlaams Tijdschrift, 1960-61, XIV, blz. 310-337 (met teksten van H. Speliers, K. Jonckheere, H. Lampo, R. Minne, P. van Aken en H. van Tichelen).
h)	themanummers Willem Elsschot: - Cf. Groot-Nederland. Letterkundig maandschrift, 1937, XXXV, II, julinr., blz. 15-110. - Cf. Bzzlletin, 1976-77, II, nr. 45, 70 blz. (Samenstelling: Phil Muysson). - Cf. Aarts' letterkundige almanak voor het Willem Elsschotjaar 1982 (Onder redactie van Dick Welsink en Willy Tibergien). Amsterdam, C.J. Aarts, 1981, blz. 34-78. - Cf. De Nieuwe/Boeken, 6 mei 1982, nr. 70, blz. 1-13. - Cf. Literama, mei 1983, XVIII, nr. 1, blz. 25-36.

B. Bijzonder:
essays, inleidingen, opstellen en recensies i.v.m. Elsschots verzen:

i.v.m. Verzen van vroeger (1934): - Bittremieux C., Bij een strofe van Elsschot in Kritisch akkoord 1969, samengesteld door E. van Itterbeek e.a. Brussel-Den Haag, A. Manteau, 1969, blz. 83-92. - Bordewijk F., Willem Elsschot als prozaïst en poëet in Kritisch proza. Bijeengebracht door Dirk Kroon. 's-Gravenhage, Bzztôh, 1982, blz. 42-43. - Brouwers J., Borms en de symbolen. Bij een gedicht van Willem Elsschot in Feuilletons. Zutendaal, Uitgeverij Noli me tangere, 1996, blz. 61-71. - Buckinx P.G., De vrouw in de poëzie van Van Langendonck en Elsschot in Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1977, blz. 7-12. - Carlier L., Willem Elsschot als dichter in De Vlaamse Gids, 1962, XLVI, blz. 497-505. - Daele J.E., Willem Elsschot als dichter in Yang, 1963-64, I, nr. 4, blz. 42-44. - Gielen J.J. en Gielen J.G.W. in Belangrijke letterkundige werken. Deel 3: De nieuwe tijd. Purmerend, Muusses, 1965^11, blz. 160-161. - Gijsen M., Willem Elsschot: Verzen van vroeger in Peripatetisch onderricht. Kroniek der poëzie. Eerste bundel. Hasselt, Heideland, 1962 (Vlaamse pockets: 52), blz. 92-97. (Ook opgenomen in Verzameld werk, VI, 1977, blz. 117-123.) - Janssens M., Willem Elsschot als dichter in De maat van drie. Essays over literatuur. Leuven, Davidsfonds, 1984, blz. 156-175. (Eerder in: Dietsche Warande en Belfort, 1982, CXXVII, blz. 734-751.) - Kemp B., ‘Spijt’ met klem in Dietsche Warande en Belfort, 1970, CXV, blz. 221-223. - Kuipers R., Gerezen wit in Het Oog in 't Zeil, 1986-87, IV, nr. 4, blz. 28-30. - Van Elst J, Als een stervend paard. Enkele bedenkingen over de moederfiguur bij Elsschot in Dietsche Warande en Belfort, 1976, CXXI, blz. 282-287. - Van Wilderode A., De dubbelfluit, 2. Antwerpen, Standaard Educatieve Uitgeverij, 1987^2, blz. 158-161. - Versteeg T.J.M., De thema's van Elsschots poëzie in De Nieuwe Taalgids, 1957, LVII, blz. 97-103. - Westerlinck A., Nogmaals Willem Elsschot in Dietsche Warande en Belfort, 1983, CXXVIII, blz. 57-59.

essays, inleidingen, opstellen en recensies i.v.m. Elsschots proza: i.v.m. Villa des Roses (1913): - Aarts C.J. en Van der Meulen N., 1913 Villa des Roses Willem Elsschot in Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar. Amsterdam, De Bijenkorf, 1986. - Alstein, Elsschot en de recensenten anno 1913 in Iowa City, Iowa en andere confrontaties. Antwerpen-Bussum, Standaard Uitgeverij, 1983, blz. 126-132. (Eerder verschenen in De Nieuwe/Boeken, 6 mei 1982, nr. 70, blz. 2-3.) - Goedemé G. in Lexicon van literaire werken, juni 1989, 12 + ii blz. - Kloos W. in Letterkundige inzichten en vergezichten, VII. Amsterdam, L.J. Veen, z.d., blz. 131-140. - Rubinstein R., Echo's van vroeger in Wat vliegt de tijd! Een keuze uit de ongebundelde columns. Samengesteld door Tilly Hermans, m.m.v. Jaap Goudsblom. Amsterdam, Meulenhoff, 1992, blz. 133-137. (Eerder verschenen in Vrij Nederland, 22 april 1978.) - Van Eijk I. en Wester R., Villa des Roses: Louise Gréteur in Honderd helden uit de Nederlandse literatuur. Amsterdam, De Bijenkorf, 1985^3, blz. 126-127.

i.v.m. Een ontgoocheling (1921): - Greshoff J., Inleiding in Willem Elsschot: Een ontgoocheling. Amsterdam, 1934^2. - Kets-Vree A.M., Woord voor woord. Theorie en praktijk van de historisch-kritische uitgave van een prozatekst, gedemonstreerd aan Een ontgoocheling. Utrecht, HES, 1983, 387 blz. - Mielen E., Een kleine lantaarn met een groot licht in Bzzlletin, april 1977, nr. 45, blz. 62-66. - Radstake J., ‘Den beker huilend omhoog geheven’. Over ‘Een ontgoocheling’ van Willem Elsschot in Bzzlletin, 1984-85, XIII, nr. 120, blz. 20-24. - Revis M., Ongeneeslijke levensliefde in De Stem, 1935, XV, blz. 202-204. - Van Duinkerken A. in Vlamingen. Een bundel opstellen over het letterkundig leven in Vlaanderen. Hasselt, Heideland, 1960 (Vlaamse pockets: 23), blz. 63-67. - Van Itterbeek E., Het petje van Kareltje de Keizer. Een sociologische benadering van Elsschots ‘Een ontgoocheling’ in Kreatief, 1976, X, nr. 5, blz. 33-36. - Vercammen J. in De Tijdstroom, 1933-34, IV, blz. 510-512.

i.v.m. De verlossing (1921): - Nijhoff M. in De veelkantige criticus. Ingeleid door Jan Engelman. Hasselt, Heideland, 1965 (Vlaamse pockets: 160), blz.15-16. - Van der Kerk K.J. en Poolland H.A. in Literama. Vaassen, Van Walraven, 1973^14, blz. 247-251.

i.v.m. Lijmen (1924)-Het been (1938): - Aarts C.J. en Van der Meulen N., 1924 Lijmen Willem Elsschot in Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar. Amsterdam, De Bijenkorf, 1986. - Apeldoorn C. in Studiesteun. Den Haag, Van Goor Zonen, 1963, blz. 156-161. - Betlem D., Het losse been van Willem Elsschot in Het Oog in 't Zeil, 1990-91, VIII, nr. 1, blz. 1-18.

- Gillet L., L'exorcisme par l'écriture. Une approche des sources du roman Lijmen de W. Elsschot. Liège, Université de Liège (Section de philologie germanique), 1985, 24 blz. - Goedemé G. in Lexicon van literaire werken, januari 1989, 10 + ii blz. - Kets-Vree A. en De Krom J.J., Lijmen-Het been of Lijmen en Het been? Een onderzoek naar de samenhang in Elsschots Lijmen-Het been in De Nieuwe Taalgids, 1981, LXXIV, blz. 499-509. - Marks-Van Lakerveld G., Over ‘Lijmen-Het been’ van Willem Elsschot. Amsterdam, Wetenschappelijke Uitgeverij, 1977, 174 blz. (Synthese). - Samsom B., Boormans ware aard. Oude duivelmotieven in Lijmen/Het been in Boormans ware aard. Een keuze uit het werk van -. Alphen aan den Rijn, Samsom, 1989, blz. 13-20. (Eerder verschenen in Tirade, 1976, XX, nr. 218, blz. 517-524.) - Van der Kerk K.J. en Poolland H.A. in Literette. Letterkundig studieboek voor MAVO en ander voortgezet onderwijs. Apeldoorn, Van Walraven, z.d.^8, blz. 131-137. - Van Eijk I. en Wester R., Lijmen - Het Been: Frans Laarmans in Honderd helden uit de Nederlandse literatuur. Amsterdam, De Bijenkorf, 1985^3, blz. 123-125.

i.v.m. Kaas (1933): - Aarts C.J. en Van der Meulen N., 1933 Kaas Willem Elsschot in Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar. Amsterdam, De Bijenkorf, 1986. - Coster D., Over den verkoop van kaas in Menschen, tijden, boeken. Amsterdam, Querido, 1942, 1943^2, blz. 82-88. - Croes J. e.a. in De ideale bibliotheek. 100 boeken die iedereen gelezen moet hebben. Amsterdam, De Bijenkorf, 1990, blz. 20-24. - De Schryver F., ‘Kaas’ van Willem Elsschot in Nova et Vetera, 1976-77, LIV, blz. 180-190. - Gerritsma C. in Panorama van de Nederlandse letterkunde. Beknopte besprekingen van 75 Nederlandstalige literaire werken. Apeldoorn, Uitgeverij Auctor, 1993, blz. 78-80. - Gielen J.J. en Gielen J.G.W. in Belangrijke letterkundige

[p. 301]

werken. Deel 3: De nieuwe tijd. Purmerend, Muusses, 1965^11, blz. 191-195. - Gijsen M. in Verzameld werk, V. Amsterdam, Meulenhoff Nederland/'s-Gravenhage-Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1977, blz. 845-848. (Eerder verschenen in De Boekenkast, 1933-34, I, nr. 9, blz. 137-138.) - Goedemé G. in Lexicon van literaire werken, februari 1991, 13 + ii blz. - Janssens F.J.B. in Willem Elsschot: Kaas. Antwerpen, Ontwikkeling, 1971^11, blz. 7-8, 69-80 + 8 blz. (Bibliotheek van Vlaamse letteren). - Toussaint van Boelaere F.V. in Litterair scheepsjournaal, Brussel, Onze Tijd, 1939, blz. 256-259. - Van Delden J., Willem Elsschot: Kaas. Apeldoorn, Van Walraven, 1983, 37 blz. (Memoreeks).

- Van Faassen S., De wordingsgeschiedenis van Kaas. Willem Elsschot aan Jan Greshoff 1933 in Bzzlletin, april 1977, nr. 45, blz. 50-53. - Van Vlierden B., De ‘Carrière’ van Frans Laarmans in Jeugd en Cultuur, 1961-62, VII, blz. 116-123.

i.v.m. Tsjip (1934)-De leeuwentemmer (1940): - Gijsen M. in Verzameld werk, VI. Amsterdam, Meulenhoff Nederland/'s-Gravenhage-Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1977, blz. 605-611. - Libert M. in Schrijvers aan zee. Inleiding Emiel Smissaert. (Wijnegem), Het Gulden Vlies vzw, 1989, blz. 8. - Revis M., Ongeneeslijke levensliefde in De Stem, 1935, XV, blz. 202-204. - Roelants M., Het meesterwerk van Willem Elsschot: Tsjip in Schrijvers, wat is er van den mensch? Brussel, Manteau, 1942, blz. 91-93.

i.v.m. Pensioen (1937): - Gijsen M. in Verzameld werk, V. Amsterdam, Meulenhoff Nederland/'s-Gravenhage-Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1977, blz. 896-901. (Eerder verschenen in Contact. Maandschrift voor boekenvrienden, 1937, III, nr. 7, blz. 1-4.)

i.v.m. Het tankschip (1942):

i.v.m. Het dwaallicht (1946): - Boon L.P. in Geniaal...maar met te korte beentjes. Essays en polemieken. Verzameld en van een nawoord voorzien door Herwig Leus. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1969, blz. 54-56. - Bordewijk E, Willem Elsschot als prozaïst en poëet in Kritisch proza. Bijeengebracht door Dirk Kroon. 's-Gravenhage, Bzztôh, 1982, blz. 42-43. - De Ruiter R. en Bekkering H., Laarmans en de religie. Enkele opmerkingen n.a.v. Elsschots Dwaallicht in De Nieuwe Taalgids, 1979, LXXII, blz. 222-230. - Fens K., Het verhaal van de publieke man in De gevestigde chaos. Opstellen en kritieken. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1966, 1972, blz. 59-67. (Eerder verschenen in Merlyn, 1965, III, nr. 1, blz. 29-37.) - Herreman R. in Boekuiltjes. Over het letterkundig leven in Vlaanderen van 1944 tot 1948. Een keuze samengesteld en ingeleid door Bert Ranke. Hasselt, Heideland, 1960 (Vlaamse pockets: 11), blz. 138-140. - Holsbergen J.W., Dwaallicht of stallantarentje in Bzzlletin, april 1977, nr. 45, blz. 57. - Janssens M., Vader gaat op stap in Tachtig jaar na Tachtig. De evolutie van het personage in de Nederlandse verhaalkunst van Couperus tot Michiels. Leiden, A.W. Sijthoff, 1969, blz. 61-71. - Van Wilderode A., De dubbelfluit, 2. Antwerpen, Standaard Educatieve Uitgeverij, 1987, blz. 161-166. - Vermeulen E., Willem Elsschot: Het dwaallicht. Apeldoorn, Van Walraven, 1986, 40 blz. (Memoreeks). - Vervliet R., Het dwaallicht achterna. Een poging tot synthetisch interpreteren in Studia Germanica Gandensia, XV. Gent, R.U., 1974, blz. 21-111.(Zelfstandig verschenen, mét bibliografie en persoonsnamenregister, onder de titel: Het Dwaallicht achterna. Theorie en model voor een synthetische interpretatie van het literaire werk. Gent, Story-Scientia, 1977, 100 blz.) - Vervliet R. in Lexicon van literaire werken, april 1989, 8 + ii blz. - Weisgerber J., Willem Elsschot: Het dwaallicht (1946) in Aspecten van de Vlaamse roman 1927-1960. Met een nawoord 1972. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1973^3, blz. 92-105. - Cf. Film en Televisie, mei-juni 1973, nrs. 192-193, blz. 1-8 (n.a.v. de verfilming van Het dwaallicht door Frans Buyens).

i.v.m. Verzameld werk (1957): - Dubois P.H. in Het Boek van Nu, 1956-57, X, blz. 191-192.

Beknopte biografie van Willem Elsschot (Antwerpen, ^o 7 mei 1882 - Antwerpen, † 31 mei 1960):

-	Alfons de Ridder is op 7 mei 1882 in Antwerpen geboren als achtste en voorlaatste kind uit het huwelijk van Christiaan de Ridder, bakker aan de de Keyserlei, en Adela van Elst († 1926).
-	Van 1888 tot 1894 volgt hij lager onderwijs aan de Antwerpse Gemeenteschool in de Van Maerlantstraat.
-	Voortgezet onderwijs - van 1894 tot 1899 - aan het Koninklijk Atheneum: omstreeks z'n 16de jaar wordt hij, op grond van baldadig gedrag, van school verwijderd. Na een periode van niets doen wordt hij loopjongenbediende bij een graanhandel, enkele maanden later is hij bij een scheepsagentuur werkzaam.
-	In 1901 laat hij zich als leerling-student aan het Hoger Handelsgesticht inschrijven; op 29 augustus van hetzelfde jaar wordt hij vader van een zoon, Walter. In 1908 behaalt hij, met lof, het diploma van licentiaat in de handels-, consulaire en koloniale wetenschappen.
-	Na enkele jobs van korte duur in z'n geboortestad te hebben uitgeoefend vestigt De Ridder zich in Parijs, waar hij in dienst treedt bij de zakenman Alfredo H. Bustos, inspecteur van het Ministerio de Obras Publicas de la Republica Argentina. In een familiepension in de Rue d'Armaillé neemt hij z'n intrek.
-	In 1908 aanvaardt hij een betrekking als chef-correspondent bij de Werf Gusto in Schiedam. Hij huwt met Jeannette Joséphine - Fine - Scheurwegen (1882-1960), de moeder van zijn zoon Walter. Uit dit huwelijk worden nog 5 kinderen geboren: Adèle (^o 1909), Willem (^o 1911), Anna (^o 1912), Jan (^o 1917) en Ida (^o 1918).
-	In 1910 begint hij, op aandringen van een kantoorcollega, Anna Christina van der Tak, met het opschrijven van z'n belevenissen in het Parijse pension de famille: het manuscript krijgt de titel Villa des Roses en wordt op 1 september 1910 voltooid.
-	In 1911 neemt of krijgt De Ridder ontslag bij de Werf Gusto; hij werkt nog enkele maanden als boekhoudercorrespondent bij een soortgelijke onderneming in Delfshaven en keert dan naar België terug. Hij vestigt zich in Brussel en wordt boekhouder bij een gelatinefabriek.
-	Na een jaar zegt hij deze betrekking op en richt, met Jules Valenpint (Boorman) en René Leclercq (van ‘Alvoorder’), de Revue Continentale Illustrée op.
-	In 1913 verschijnt bij C.A.J. van Dishoeck in Bussum het boek Villa des Roses onder het pseudoniem Willem Elsschot.
-	Bij het uitbreken van W.O. I eindigt de samenwerking met Valenpint en het bestaan van de Revue. De Ridder vlucht net op tijd van Brussel naar Antwerpen. Hij wordt secretaris van het Provinciaal Oogstbureel.
-	Onmiddellijk na de wapenstilstand wordt hij correspondent voor Antwerpen van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Samen met Léonce Leclercq, broer van René, richt hij een reclamebureau op. Omstreeks die tijd betrekt hij het pand Lemméstraat 21, ‘dat van de reclame komt’ (in 1931 maakt hij een einde aan het compagnonschap met Leclercq en begint voor eigen rekening een reclamebureau).
-	1933 blijkt, achteraf, een nieuwe periode van creativiteit in zijn schrijverscarrière in te luiden: publiceerde hij tot nog toe om de tien jaar een belangrijk werk (1913, Villa des Roses; 1924, Lijmen), voortaan volgen in een vlot ritme: 1933, Kaas; 1934, Tsjip; 1937, Pensioen; 1938, Het been; 1940, De leeuwentemmer; 1942, Het tankschip. Ten slotte volgt het tijdens de bezetting geschreven verhaal Het dwaallicht in 1946.
-	Officiële erkenning zet de kroon op het werk: tweemaal de Prijs der Vlaamse Provinciën, de Driejaarlijkse Staatsprijs voor het proza in 1948 én - postuum - in 1960 en de Constantijn Huygensprijs in 1951.
-	In 1942 zetelt hij voor de eerste en enige keer in een literaire jury, die voor de Leo J. Krijnprijs, ingesteld door de weduwe van een jeugdvriend-uitgever: de prijs gaat, vooral dankzij Willem Elsschot, naar de debutant Louis Paul Boon voor z'n roman De voorstad groeit.
-	In 1949 wordt hij lid van de redactie van het Nieuw Vlaams Tijdschrift.
-	Zijn Verzameld werk (1957), één boekdeel, - het mooiste geschenk voor z'n 75 jaar - betekende mede het einde van Elsschots loopbaan als schrijver. In enkele steden van ons land leest hij voor uit eigen werk.
-	Hij overlijdt, 78 jaar oud, schielijk in Antwerpen op 31 mei 1960, kort nadat hij een brief aan Simon Carmiggelt had gepost. De volgende dag sterft zijn vrouw. Ze worden samen onder grote belangstelling bijgezet op het Antwerpse Schoonselhof.

L.D.