Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 43

[p. 211]

Mozaïek van Antwerpse Musea

Antwerpen

Stedelijke Musea

-	Algemene toegangsprijs: 75 fr.
-	Combinatieticket: 150 fr.
-	Jaarabonnement: 300 fr.
-	Een toegangsprijs van 30 fr. wordt gevraagd aan: jongeren van 12 tot 18 jaar, groepen van minstens 20 personen, houders van een CJP- of een +3 pas, werklozen en studenten.
-	Gratis toegang: kinderen tot 12 jaar, scholen en inwoners van de stad Antwerpen.

N.B.: Enkel de toegang tot het Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst ‘Middelheim’ blijft gratis als er geen biënnales plaatshebben.

NATIONAAL SCHEEPVAARTMUSEUM ‘STEEN’

Steenplein 1

tel. [phone]

Scheepvaartgeschiedenis, scheepsmodellen enz. Nieuwe Scheldezaal: stad en stroom door de eeuwen heen. Buiten: industrieel-archeologisch materiaal en echte schepen. Zeemanskroeg (cafetaria).

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

RUBENSHUIS

Wapper 9-11

tel. [phone]

Woon- en werkhuis van P.P. Rubens, 17de-eeuwse patriciërswoning met historische tuin. Werken van Rubens en zijn tijdgenoten.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

MUSEUM PLANTIN-MORETUS

Vrijdagmarkt 22

tel. [phone]

Patriciërswoning met oude drukplaats van Plantin en Moretus, aansluitend Prentenkabinet.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

MUSEUM VLEESHUIS

Vleeshouwersstraat 38-40

tel. [phone]

Toegepaste sierkunsten, oude muziekinstrumenten, Egyptische collectie met sarcofaag met mummie, lapidarium.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

BROUWERSHUIS

Adriaan Brouwerstraat 20

tel. [phone]

Vergaderzaal der brouwers, authentieke 17de-eeuwse kamer. Industriële archeologie. Opgericht ca. 1553 ter bevoorrading van de plaatselijke brouwerijen met zuiver water.

Uitsluitend geopend op aanvraag.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

VOLKSKUNDEMUSEUM

Gildekamersstraat 2-6

tel. [phone]

Overzicht van Antwerpse en Vlaamse folklore en volkskunde.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

MUSEUM RIDDER SMIDT VAN GELDER

Belgiëlei 91

tel. [phone]

Patriciërswoning in 18de-eeuwse stijl met verzameling antiek en porselein. Prachtige tuin.

Gesloten als gevolg van brand, heropening mogelijk in de loop van 1995.

MUSEUM MAYER VAN DEN BERGH

Lange Gasthuisstraat 19

tel. [phone]

Reconstructie van een oude Antwerpse patriciërswoning, antiekverzameling en belangrijke schilderwerken, o.a. Dulle Griet en Twaalf Spreuken van P. Breughel I.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 16.45 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

ARCHIEF EN MUSEUM VOOR HET VLAAMSE CUL-TUURLEVEN

Minderbroedersstraat 22

tel. [phone]

Permanente tentoonstelling over 200 jaar cultuurleven in Vlaanderen. Wisselende gelegenheidstentoonstellingen.

Geopend van dinsdag t/m zaterdag van 10 tot 17 u.

Gesloten op zondag en maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

ETNOGRAFISCH MUSEUM

Suikerrui 19

tel. [phone]

Verzamelingen over niet-Europese volkeren: hun cultuur, levensgewoonten, gebruiks- en kunstvoorwerpen. Toegankelijk voor invaliden.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

[p. 212]

OPENLUCHTMUSEUM VOOR BEELDHOUWKUNST

Middelheimlaan 61

tel. [phone]

Park met permanente tentoonstelling van moderne beeldhouwkunst van Rodin tot heden. Op onpare jaren vindt de Biënnale plaats. Toegankelijk voor invaliden.

Toegang gratis, behalve tijdens de Biënnales.

Dagelijks geopend:

van 1/10 tot 31/3: van 10 tot 17 u.

april en september: van 10 tot 19 u.

mei en augustus: van 10 tot 20 u.

In juni en juli van 10 tot 21 u.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november en 25 en 26 december.

Het park is dan wel open, maar de verkoopstand en het paviljoen zijn dan gesloten.

ZUSTERKE BEGIJN

De begijnhoven, met hun oude popperige huisjes en hun intieme, wereldvreemde sfeer van rust en sereniteit en de statige pracht en architectonische schoonheid van de abdijen hebben altijd een grote aantrekkingskracht uitgeoefend op de toerist.

Begijnhoven zijn typisch Vlaams. Hoewel ze vroeger bijna over heel Noordwest-Europa verspreid lagen, zijn er nu praktisch uitsluitend behouden gebleven in Vlaanderen.

In onze abdijen vind je heel wat kunstschatten, terwijl er vaak ook concerten en andere feestelijkheden worden georganiseerd.

De provincie Antwerpen is een streek die nog zeer rijk is aan abdijen en begijnhoven. Ze zijn een aangewezen doel voor een ééndaagse uitstap, ook veelal wegens hun uitzonderlijke ligging en rustige sfeer. Volgende begijnhoven zijn vrij toegankelijk: Antwerpen, Lier, Hoogstraten, Turnhout, Herentals en Mechelen. Ook (gedeelten) van de abdijen van Westerlo (Tongerlo), Mol (Postel), Bornem, Averbode (op de grens met de provincie Brabant en Limburg) en van de priorij van Corsendonk te Oud-Turnhout, kunnen worden bezocht. De trappistinnenabdij van Nazareth te Brecht is slechts op aanvraag voor groepen toegankelijk. De abdij van Westmalle, links van de baan Antwerpen-Turnhout, wordt bewoond door de trappisten, doorgaans evenzeer gekend om hun bier als om hun orde. Een lekkere trappist of tripel kan verbruikt worden in de verschillende herbergen in de nabijheid. De abdij en de brouwerij van Westmalle kunnen niet worden bezocht!

Ook in de omgeving van de norbertijnerabdij van Mol-Postel en Tongerlo smaakt een trappist op zijn best. De kaasmakerijen van Postel en Westmalle produceren daarenboven een uitstekende trappistenkaas. (TFPA)

POLITIEMUSEUM OUDAAN

Oudaan 5

tel. [phone]
toestel 444

Ontstaan en ontwikkeling van de Antwerpse politie sedert 1860. Toegankelijk voor invaliden.

Toegang gratis.

Enkel toegankelijk na afspraak (van 9 tot 12 en van 13.30 tot 16 u., max. 20 pers.).

Andere musea

KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN

Leopold de Waelplein

tel. [phone]

Vlaamse schilderkunst van de 15de eeuw tot de 20ste eeuw, ook werken van buitenlandse meesters. Toegankelijk voor invaliden.

Toegang: 100 fr., kinderen -12 jaar: gratis.

Groepen vanaf 20 personen: 80 fr./pers., scholen: 50 fr./leerling.

Speciale tarieven tijdens tentoonstellingen.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag en 25 december.

MAAGDENHUIS

Lange Gasthuisstraat 33

tel. [phone]

Het Maagdenhuis is gelegen in een historisch en architectonisch belangrijke straat. Het maakt deel uit van het Sint-Elisabethgasthuis, oudste en eerste gasthuis van Antwerpen, waarvan de kapel uit de 15de eeuw nog te bezichtigen is.

In 1353 richtte Hendrik Zuderman in dit pand, dat hij van het

Maagdenhuis: van een anoniem schilder uit de 16de eeuw dit Portret van Benoit Piret, vader van het vondelingenhuis.
(Foto: A.C.L.)

[p. 213]

Maagdenhuis: houten Clara, 17de eeuw, anoniem kunstenaar. Symbool voor het Maagdenhuis. (Foto: A.C.L.)

Sint-Elisabethgasthuis kocht, een ‘vrouwenhuis’ in voor behoeftige en rondtrekkende vrouwen. In 1553 opende de rijke koopman Jan van der Meere in de achterbouw een school voor ‘jonge schaermele maegdekens’. In 1634 werd het aanpalende huis van Gilbert van Schoonbeke in het complex betrokken en verbouwd. Het pand kreeg zijn huidig uitzicht met kruisvensters in een gevel van zand- en baksteen. Aan de buitengevel zijn duidelijk twee bouwperiodes herkenbaar. De kapel en de inrijpoort dateren uit 1564 en de rest van het gebouw, samen met de binnenplaats, uit 1634. In 1882 verhuisden de meisjes naar een nieuw meisjesweeshuis.

In de loop van de eeuwen schonken niet zelden weldoeners aan het weeshuis schilderijen en andere kunstvoorwerpen die nog steeds deel uit maken van de verzameling.

Als museum zijn de binnenplaats, de benedenverdieping en de kapel te bezoeken.

Pronkstukken zijn o.a. een Antwerpse renaissancekast uit de 16de eeuw; een schilderij van Rubens, Christus aanroepen ten gunste van de arme huisgezinnen (1615), en een aantal papkommen met Onze-Lieve-Vrouwen, mannen- of vrouwenbustes, gepolychromeerd, in zeer zeldzaam Antwerps plateel uit het midden van de 16de eeuw, de voorloper van het Delfts porselein.

Een van de bekendste beeldhouwwerken in eikehout is ongetwijfeld de Houten Clara van een anoniem Antwerps meester. Dit beeld sierde oorspronkelijk de hoofdpijler van de trap in de voorbouw. Het beeld verwierf bekendheid door een novelle van Hendrik Conscience die in het Maagdenhuis gesitueerd is. In de Van der Meerezaal hangen schilderijen van Jacob Jordaens (De kruisafneming) en een jeugdwerk van Antoon Van Dyck (De heilige Hieronymus).

Een eikehouten Antwerpse renaissancekast behoort tot de mooiste meubelstukken van het museum. Qua structuur wijkt ze niet af van de gotische kast, maar wel door de decoratie met medaillons waarin bustes in hoog reliëf zijn gesculpteerd. De kast bevindt zich in de 16de-eeuwse kamer.

Zoals het Museum Vleeshuis beschikt ook het Maagdenhuis over een verzameling papkommen in Antwerps plateel. Deze kommen met hun drielobbige oortjes werden dagelijks door de weesmeisjes gebruikt. Ze zijn te situeren tussen 1553 en 1587. In het begin van de 16de eeuw ontwikkelden de pottenbakkers een nieuwe techniek die ze ontleend hadden van Italiaanse immigranten. Deze techniek bestond in het aanbrengen van glazuur op basis van tin, waardoor een witte glanzende laag werd verkregen die een ideale achtergrond vormde voor polychrome versieringen. Elke kom is in het midden versierd met een mannen- of vrouwenbuste of een buste van Onze-Lieve-Vrouw. De lijnvoering is steeds blauw, terwijl het inkleuren zich beperkt tot vijf heldere tinten, nl. blauw, groen, oranje, paars en (overwegend) geel. De eigen Antwerpse inbreng blijkt uit de afbeelding van de Vlaams-Spaanse klederdracht die in de tweede helft van de 16de eeuw modieus was.

Een van de belangrijke documenten van het museum is de notariële akte van de verkiezing van Karel V tot Rooms koning in 1519. Het perkament met vijf zegels is afkomstig uit het Sint-Elisabetharchief. Het Maagdenhuis is eigendom van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn / Antwerpen. (u.v.)

Toegang: 75 fr., kinderen -12 jaar: gratis.

Groepen vanaf 15 personen: 35 fr./pers.

Geopend op werkdagen behalve dinsdag, van 10 tot 17 u., op zaterdag en zondag van 13 tot 17 u.

Gesloten op dinsdag, op wettelijke feestdagen, op 2 januari, 11 juli en 26 december.

ROCKOXHUIS

Keizerstraat 12

tel. [phone]

Het eerbiedwaardige Rockoxhuis aan de Keizerstraat 12 in Antwerpen, roept bij velen herinneringen op.

In 1949 kocht de v.z.w. Artiestenfonds het Rockoxhuis aan. Onder impuls van Benoit Roose werd het ingericht als museum met bierkelder; later werden de panden 6 en 8 aangekocht. In maart 1970 besliste de v.z.w. tot verkoop van het pand. De nieuwe eigenaars hadden het inzicht er een appartementsgebouw op te richten. Door tussenkomst van de Kredietbank

[p. 214]

Rockoxhuis: De Kredietbank renoveerde prachtig Rockox' woning aan de Keizerstraat. Gezicht op het binnenplein.

kon het patrimonium worden gered.

Het Rockoxhuis was in de eerste helft van de 17de eeuw de woning van Nicolaas Rockox (1560-1640), burgemeester van Antwerpen. Hij stamde uit een gegoede burgerfamilie. Zijn grootvader had zich als jurist toegang verschaft tot de ambtsadel waaruit bij voorkeur de stadsbestuurders werden gekozen. Nicolaas Rockox de Jongere studeerde op zijn beurt rechten in Leuven, Parijs en Douai. Hij zou in de eerste helft van de 17de eeuw een belangrijke rol spelen in het openbare leven van de stad, vooral als schepen en burgemeester met negen ambtstermijnen van 1603 tot 1625. De politieke, artistieke en sociale invloed van Rockox liet zich vooral gelden in de periode tussen de Val van Antwerpen (1585) die de sluiting van de Schelde tot gevolg had en de Vrede van Munster (1648) die de definitieve scheiding van Noord en Zuid bezegelde.

Nicolaas Rockox is de geschiedenis ingegaan als een groot Antwerps burgemeester. Hij speelde een belangrijke rol in het politieke en sociale leven van zijn stad ‘in beroerlycke tijden’. Bovendien maakte hij zich uitzonderlijk verdienstelijk als mecenas, ‘vriend ende patroon’ van Rubens, humanist en weldoener, oudheidkundige en numismaat.

Als burgemeester of als privé-verzamelaar gaf Rockox aan zijn vriend Rubens belangrijke opdrachten. Als vrienden, beiden gedreven door het elan van de contrareformatie, hebben ze bijgedragen tot de metamorfose van Antwerpen van halfvoltooide gotische naar schitterende barokstad. Rockox was een groot humanist. Onder zijn vrienden telde hij o.a. de

Rockoxhuis: Tot de collectie van het Rockoxhuis behoort dit werk van P.P. Rubens Maria in Aanbidding voor het Jezuskind.

drukkers Jan en Balthasar Moretus, de geograaf-cartograaf Abraham Ortelius, de filoloog-stadspensionaris Gaspar Gevarius, de rechtsgeleerden Hugo Grotius en Joannes Woverius en de taalgeleerde Justus Lipsius.

In navolging van Rockox, die een deel van zijn woning, De Gulden Rinck, inrichtte als privé-museum, hebben de Stichting Nicolaas Rockox en de Kredietbank een boeiende verzameling samengesteld. Deze bestaat uit schilderijen van 16de-en 17de-eeuwse Vlaamse kunstenaars, meubelen, tapijten en allerhande kunstvoorwerpen. Tot de kunstverzameling in het Rockoxhuis behoren verder nog werken van o.m. Pieter Paul Rubens, Quinten Metsys, Antoon Van Dyck, Jacob Jordaens, David II Teniers, Frans Snijders en Pieter II Bruegel (Spreekwoorden). Deze schilders waren allen in de kunstcollectie van Nicolaas Rockox vertegenwoordigd. Het Rockoxhuis integreerde zich, wat betreft zijn functie als particulier museum, in de samenhang van de Antwerpse oudheidkundige musea als Rubenshuis, Museum Plantin Moretus, Maagdenhuis.

Het Rockoxhuis en het belendende Snijdershuis staan beide langs het traject van de ‘Rubenswandeling’ van de dienst voor toerisme van de stad Antwerpen. (u.v.)

Toegang gratis.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

[p. 215]

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 november en 25 en 26 december.

PROVINCIAAL MUSEUM VOOR FOTOGRAFIE

Waalsekaai 47

tel. [phone]

Overzicht van de geschiedenis van de fotografie, rijke collectie toestellen en foto's. Ook stereofotografie, film, video en holografie worden behandeld. Wisselende tentoonstellingen. Foto-ateliers voor jongeren en volwassenen. Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang gratis.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag.

Gesloten op 1 en 2 januari en 25 en 26 december.

PROVINCIAAL DIAMANTMUSEUM

Lange Herentalsestraat 31-33

tel. [phone]

Ondergebracht in een nieuw gebouw, in het hart van de Antwerpse diamantwijk. Overzicht van de geschiedenis en de bewerking van het diamant. Schatkamer met oude en hedendaagse juwelen. Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang gratis.

Bij grote tentoonstellingen: toegang: 50 fr., kinderen-16 jaar: gratis.

Dagelijks geopend van 10 tot 17 u.

Gesloten op 25 en 26 december en 1 en 2 januari.

PROVINCIAAL MUSEUM STERCKSHOF - ZILVERCENTRUM

Cornelissenlaan

tel. [phone]

Geopend: dagelijks, behalve maandag van 10 tot 17.30 u. Als een wettelijke feestdag op een maandag valt is het museum open.

Altijd gesloten op 1 en 2 januari en 25 en 26 december.

Toegang gratis.

PROVINCIAAL VEILIGHEIDSINSTITUUT

Jezusstraat 28-30

tel. [phone]

Tentoonstelling omtrent arbeidsveiligheid en de veiligheid in en rond de woning. Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang gratis voor individuele bezoekers.

Geopend van maandag t/m vrijdag van 10 tot 16u.

MUSEUM VAN HEDENDAAGSE KUNST ANTWERPEN (MUHKA)

Leuvenstraat 32

tel. [phone]

Collectie hedendaagse kunst vanaf 1970. Internationale tentoonstellingen van hedendaagse kunst. Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang: 200 fr.

CJP, 60+, werkzoekenden, gehandicapten en groepen: 50 fr.

Kinderen tot 12 jaar: gratis.

Groepen vanaf 10 personen: 100 fr./pers.

Geopend van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 u.

Gesloten op maandag, 1 januari, van 31/1 t/m 18/2, op 1 mei, 15 augustus en 25 december.

Opgelet: tussen twee tentoonstellingsperiodes is het museum telkens twee weken gesloten!

MUSEUM HET WIEL

Hopland 17

tel. [phone]

Alles in verband met het wiel, stoommachines, curiosa op wielen enz.

Toegang: 150 fr.

Kinderen van 6 tot 14 jaar en gehandicapten: 75 fr.

Groepen: 120 fr./pers.

Geopend op zaterdag van 10 tot 17.30 u. en op zondag van 10 tot 15 u.

Op weekdagen uitsluitend geopend na afspraak.

Gesloten in kerst- en nieuwjaarsperiode.

MUSEUM VOOR AMATEURTONEEL EN VAN DE REDERIJKERIJ

Durletstraat 4-6

tel. [phone]
236.11.60

Toneelmuseum van het K.V.T. Archief en folklore van het toneelleven vanaf het einde van de 19de eeuw, voornamelijk in verband met de eigen toneelkring.

Toegang: 10 fr.

Geopend elke woensdag en vrijdag van 14 tot 17 u. en na afspraak.

Gesloten op feestdagen en in juli en augustus.

NATUURHISTORISCH MUSEUM ZOO ANTWERPEN

Kon. Astridplein 26

tel. [phone]

Met museum A. Ost en K. Verlat (dierenschilders) en natuurhistorisch museum met o.m. een collectie opgezette vogels en planetarium.

Toegang: 390 fr.

Kinderen (3-11 jaar): 240 fr.

Groepen (min. 15 pers.): 330 fr.

Kinderen (3-11 jaar): 185 fr.

Scholen en jeugdgroepen (t/m 17 jaar), gehandicapten en 60+: 185 fr.

Dagelijks toegankelijk van 9 tot 18.30 u. (zomer); van 9 tot 17 u. (winter)

Geen sluitingsdag.

MUSEUM VOOR KERKELIJKE KUNST (ST.-CAROLUSKERK)

H. Conscienceplein 12

tel. [phone]

Oude kant, schilderijen, heiligenverering.

Toegang: 25 fr.

Geopend elke woensdag om 14 u. en 15 u., van 1/5 t/m 30/9 ook op vrijdag om 17 u. (= geleid bezoek).

Groepen dienen hun bezoek 10 dagen vooraf aan te vragen bij E.H. Huybrechts, Conscienceplein 6.

[p. 216]

MUSEUM DE PELGROM

Pelgrimstraat 15

tel. [phone]

16de-eeuws pand dat heringericht werd als poorterswoning uit die periode.

Toegang: 100 fr. (consumptie inbegrepen). Kinderen tot 12 jaar: gratis.

Geopend op zater-, zon- en feestdagen van 11.30 tot 19.00 u. of na afspraak.

Gesloten op Kerstmis en Nieuwjaar.

DAGBLADMUSEUM ABRAHAM VERHOEVEN

Lombardenvest 6

tel. [phone]
na 19 u.: tel. [phone]

In het huis aan de Lombardenvest 6 in Antwerpen, waar Abraham Verhoeven woonde en er in 1605 het eerste ‘nieuwsblad der wereld drukte en uitgaf’, is het dagbladmuseum ondergebracht dat zijn naam kreeg.

Dagbladmuseum gevestigd aan de Lombardenvest in Antwerpen in het imposante Abraham Verhoevenhuis uit 1605, waar zich de waardevolle collectie bevindt van de geschiedenis van de krant. Conservator Georges Blommaert uitgedost in zijn dagbladjas.

Abraham Verhoeven werd omstreeks 1575 geboren. De juiste datum is niet terug te vinden, omdat zijn ouders de protestantse godsdienst aankleefden. Zijn geboorte is dus niet in de officiële doopregisters opgetekend.

De jonge Abraham ging in de leer bij Antoine Spierinck de Oude, graveerder van houtsneden, drukker en prentenhandelaar. In 1604 werd Abraham lid van de Sint-Lucasgilde als ‘Cunstdrucker’ en een jaar later ontving hij van de hertogen Albrecht en Isabella het privilegie om een nieuwsblad te drukken. Hij vestigde zich in het huis aan de Lombaerde Veste dat als uithangbord ‘De Gulde Sonne’ droeg.

Zijn nieuwsblad vermeldde ‘T’ Hantwerpen bij Abraham Verhoeven op de Lombaerde Veste, in de gulde Sonne’.

In 1605 drukte en verkocht hij de eerste krant ter wereld onder de benaming ‘Nieuwe Tydinghen’. Het verscheen onregelmatig en van tijd tot tijd in het Frans en het Latijn. Hij behandelde actuele onderwerpen als: de dertigjarige oorlog, de moeilijke betrekkingen tussen de protestanten van verschillende strekkingen in Holland, de belangrijkste evenementen aan het Franse, Spaanse en Engelse hof, de politieke problemen in Italië, de begrafenisplechtigheid van aartshertog Albrecht te Brussel, enz. Vanaf 1621 vermeldde Verhoeven de periodiciteit van zijn edities. In 1622 verschenen van zijn Nieuwe Tydinghen 179 nummers! In 1629 veranderde hij de naam in ‘Wekelycke Tydinghen’.

Abraham Verhoeven stierf na een bewogen leven op 13 oktober 1652.

Op initiatief van Georges Blommaert werd Abraham Verhoeven uit de vergetelheid gehaald. Hij richtte in 1987 het Dagbladmuseum op, noemde het pand het Abraham Verhoevenhuis en vestigde er de Abraham Verhoeven Stichting.

In 1988 kocht conservator Blommaert twee woningen die grenzen aan de eerste en gelegen zijn aan de Kammenstraat 21 en 23. Als bij toeval bleken die vroeger aan Christoffel Plantin te hebben toebehoord.

Dit interessante privé-museum is niet alleen het bezoeken waard, het is tevens opzoekings- en ontmoetingscentrum voor journalisten uit heel de wereld. Tot de collectie behoort een groot aantal documenten over Abraham Verhoeven. Het museum is opgedeeld in vier secties: de geschiedenis van het schrift, de oorsprong van de drukkunst, de geschiedenis van de krant en Abraham Verhoeven. Het museum beschikt over kranten uit 126 landen die ongeveer 50.000 items bevatten. 4.000 ervan zijn meer dan 200 jaar oud. Meer dan 1.500 boeken over kranten en uitgevers kunnen worden geraadpleegd.

Jaarlijks organiseert conservator Georges Blommaert een of verschillende thematische tentoonstellingen, al dan niet gebonden aan de actualiteit. (u.v.)

Toegang: 100 fr. (geleid bezoek en frisdrank inbegrepen).

Kinderen tot 10 jaar: 50 fr.

Geopend op vrijdag, zaterdag en zondag van 11 tot 17 u.

Groepen van min. 30 personen na afspraak.

Gesloten op Kerstmis en Nieuwjaar.

[p. 217]

RIJN- EN BINNENVAARTMUSEUM VAN ANTWERPEN

Bonapartedok - Kaai 10

tel. [phone].15

Ondergebracht in een binnenschip: scheepsmaquetten, oude prenten en foto's, scheepsalaam en gebruiksvoorwerpen van de binnenvaart.

Toegang: vrije gift.

Geopend van 1 mei t/m 30 september op woensdag van 10 tot 18 u. en op zaterdag van 10 tot 13 u. en na afspraak.

Gesloten van 1 oktober t/m 30 april.

ST.-JACOBSKERK, MUSEUM VOOR OUDE KERKELIJKE KUNST

Lange Nieuwstraat 73

tel. [phone]

Liturgische gewaden en heilige vaten, schilderijen van Rubens, Van Dijck, Jordaens, Breughel. Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang: 50 fr., kinderen -12 jaar gratis, groepen vanaf 20 personen: 30 fr.

Geopend van 1 april t/m 31 oktober van maandag t/m zaterdag van 14 tot 17 u.

Bezoekmogelijkheid aan de schatkamer op Pinkstermaandag en op 15 augustus van 14 tot 18 u.

Gesloten op zon- en feestdagen en van 1 november tot 31 maart. Geen bezoek tijdens de erediensten.

ARCHIEF EN MUSEUM DOUANE EN ACCIJNZEN ANTWERPEN

Kattendijkdok - Oostkaai 22 -.

tel. [phone]

1ste verdieping

Voorwerpen en geschriften betreffende de geschiedenis van douane en accijnzen. Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang: gratis.

Geopend op woensdag van 14 u. tot 16 u. en na afspraak.

Gesloten op wettelijke feestdagen.

HUYSE 't WAESLAND

Lange Lozanastraat 125

tel. [phone]

Kleine privé-collectie oude interieurs, religieuze voorwerpen, houten beelden, tin, klederdrachten.

Toegang voor groepen tot 10 personen: 100 fr./persoon.

Geopend voor groepen (max. 10 personen) na afspraak.

MINI ANTWERPEN

Hangar 15 - Scheldekaai

tel. [phone]

In opbouw: het Antwerpse stadscentrum in miniatuur (schaal 1/87). Klank- en lichtspel historisch Antwerpen. Galerij met belangrijke gebouwen uit het Antwerpse. Maquettebouwers aan het werk! Toegankelijk voor mindervaliden.

Toegang: 160 fr., kinderen 5-12 jaar, mindervaliden en 60+: 130 fr.

Groepen (min. 20 personen); 120 fr.

Scholen: 80 fr./leerling.

Educatieve rondleiding voor groepen (met atelierbezoek): 240 fr./persoon, scholen: 150 fr./persoon.

Dagelijks geopend van 13 tot 18 u., vaste sessies met klanken lichtspel.

Gesloten op 1 januari en 25 december.

ANTWERPS MUSEUM EN ARCHIEF DEN CRANS

Raapstraat 6-8

tel. [phone]

Museum van de schuttersgilde Den Crans, met historische kledij, gildewapens, dokumenten. Ondergebracht in het Suyckerhuis, een historisch pand waar het weefatelier van de NV Borsa is ondergebracht (te bezoeken na afspraak - tel. [phone]).

Toegang: 1.500 fr. voor een groep vanaf 20 personen.

(Voordracht, diashow en wapendemonstratie met een kruisboog inbegrepen.)

Toegang Suyckerhuys: 50 fr., groepen: 30 fr./persoon.

Uitsluitend geopend voor groepen na afspraak.

Het Suyckerhuys zelf kan worden bezocht van maandag t/m zaterdag van 8 tot 12 en van 13 tot 17 u.

EUGEEN VAN MIEGHEM MUSEUM

Korte Riddersstraat 2

tel. [phone]

80 schilderijen van E. Van Mieghem (1875-1930) over het leven in de Antwerpse haven rond de eeuwwisseling.

Toegang: 150 fr.; jeugd - 16jaar: gratis; 60+: 120 fr.; groepen vanaf 10 personen: 100 fr./persoon.

Geopend op zondag van 14 tot 18 u.

Gesloten van maandag t/m zaterdag.

ANTWERPS SPEELGOEDMUSEUM

Hoogstraat 34

tel. [phone]

Poppen, poppenhuizen, winkeltjes en keukentjes, kinderboeken, prenten en allerlei speelgoed.

Toegang: 100 fr.; jeugd -15 jaar: 50 fr.; groepen vanaf 10 personen: 80 fr./persoon.

Geopend van donderdag t/m zondag van 13 tot 17 u. Van Pasen t/m 31 augustus ook open op maandag en woensdag.

Gesloten op dinsdag.

MUSEUM VAN ANESTESIE VERANTARE

Louizastraat 8

tel. [phone]

Oude anestesie- en reanimatieapparatuur uit diverse landen, gaande van masker- en druppelmethode (chloroform en ether) van eind vorige eeuw tot na W.O. II.

Toegang: 150 fr.; kinderen -12 jaar: gratis; groepen vanaf 10 personen: 50 fr./persoon.

Uitsluitend toegankelijk na afspraak.

Beerse

MUSEUM JAN VAERTEN

Peerdekensstraat 8

tel. [phone]

± 35 werken van kunstschilder Jan Vaerten (1909-1980) en wisselende tentoonstellingen.

[p. 218]

Geopend op dinsdag en zondag van 10 tot 18 u.

Gesloten op feestdagen en de ganse maand juli.

Toegang: gratis.

Groepen vanaf 10 personen kunnen er na afspraak ook op andere dagen terecht.

Boom

BOOMS STEENBAKKERIJMUSEUM

Noeveren 196

tel. [phone]

Industrieel-archeologisch complex van woon- en werkplaatsen typisch voor de Rupelstreek: prachtige ringoven waar het alaam is ondergebracht, een ambachtelijke steenbakkerij in werking met paap- en klampovens en droogloodsen.

Van 15 maart t/m 15 oktober organiseert EMABB op zondag om 14 u. rondleidingen voor individuele bezoekers. Prijs: 100 fr., kinderen (7-12 jaar) en 60+: 70 fr. (gids inbegrepen). Voor groepen altijd toegankelijk na schriftelijke of telefonische afspraak. Rondleidingen voor groepen en scholen (1.000 fr./gids per 25 bezoekers). Prijs: 50 fr./persoon, groepen 60+ en scholen: 35 fr./persoon.

Brecht

KEMPISCH MUSEUM

Mudaeusstraat 2

tel. [phone]

Prehistorie, volkskunde, landelijke bedrijvigheid en humanisme in de Kempen.

Geopend van Paasmaandag tot eind oktober elke derde zondag van de maand van 14 tot 17 u. Ook open op afspraak (F. Verellen, tel. [phone]).

Toegang: 50 fr.; kinderen -12 jaar: gratis; groepen vanaf 20 personen: 50 fr./persoon, gids inbegrepen.

Gelijkvloers: Toegankelijk voor mindervaliden.

Edegem

ANTWERPS TRAM- EN AUTOBUSMUSEUM

Fort V. Toegankelijk voor mindervaliden.

Op 7 maart 1962 werd de Vereniging voor het Trammuseum (Vetramu) opgericht met als doel het opstarten van een museum, het documenteren van de geschiedenis van de tram- en buurtspoorwegen, het bijeenbrengen van personen die belangstelling hebben voor het onderwerp.

Door een uitzonderlijke samenloop van omstandigheden kon Vetramu een museum uitbouwen in de omgeving van Antwerpen. Op 1 oktober 1981 keurde de gemeenteraad van Edegem een overeenkomt ter zake goed. De vereniging kreeg de beschikking over exporuimte in het recreatiedomein Fort V in Edegem. Door de regionalisering werd een nieuwe vereniging Atam (Antwerps Tram- en Autobusmuseum) opgericht. Zij beheert en exploiteert het museum en is verantwoordelijk

Antwerps Tram- en Autobusmuseum: een paar ‘voorbeelden’ van de talrijk tentoongestelde tramvoertuigen en autocars uit vervlogen tijden. (Foto: E. Keutgens)

voor promotie en uitbreiding. Ze voorziet in de stalling en het gewoon onderhoud van het rollend materieel en tentoonstellingsmateriaal.

De verzameling van het Antwerps Tram- en Autobusmuseum bestaat uit meer dan dertig oude en prachtig gerestaureerde trams en autobussen, waaronder de eerste elektrische tram van Antwerpen uit 1900. Verder een groot aantal voorwerpen en honderden foto's en documenten. Het museum toont de evolutie van het stedelijk openbaar vervoer in de Antwerpse agglomeratie vanaf 1873 tot heden, met een blik naar de toekomst. Het besteedt aandacht aan de ontwikkeling (vanaf 1885) van het streekvervoer per tram en bus in de provincie Antwerpen, de oorsprong en de groei van de privé-autobusexploitanten sinds 1922. Geregeld zijn er ook thematische tentoonstellingen. (u.v.)

Geopend van Pasen tot eind oktober op zater-, zon- en feestdagen van 14 tot 18 u.

Geleide bezoeken na afspraak met E. Keutgens, tel. [phone], prijs: 300 fr.

Geel

SINT-DIMPNA- EN GASTHUISMUSEUM

Gasthuisstraat 1

tel. [phone]

Van oudsher staat de Kempische gemeente Geel bekend voor haar ‘vrije’ opvang en verzorging van geesteszieken. Alles startte met het oude gasthuis van Geel, gesticht door Hendrik III Berthout rond 1286. Over deze eerste periode is slechts weinig geweten. Oorspronkelijk gebeurde de ziekenverzorging door drie lekebroeders en twee lekezusters. Het beheer van het gasthuis lag in handen van zogenaamde gasthuismeesters. In de loop van de 15de eeuw viel het gasthuis ten prooi aan allerlei wantoestanden. Van de zusters of broeders is in de rekeningen of archiefstukken niets meer terug te vinden. Als gevolg van dit wanbeheer, oorlogen en het ontbreken van bevoegd personeel, drong een hervorming van het Geelse

[p. 219]

Dimpna- en Gasthuismuseum Geel: Tin, 18de-19de eeuw. Enkele mooie voorbeelden uit de rijke verzameling tinnen sier- en gebruiksvoorwerpen van het Oud Gasthuis: een Kardinaalsschotel met eigendomsmerk van het ‘Sint-Dimpna Gasthuis’ (S.D.G.) en een theepot van de Geelse tingieter Bartholomeo Cypriano Fornara, werkzaam te Geel tussen 1830 en 1880. De collectie bestaat grotendeels uit dagelijkse voorwerpen die nog tot voor kort gebruikt werden. (Foto: Hugo Minnen)

gasthuis zich op. Onder impuls van de toenmalige bisschop en van Jan III de Merode werden in 1552 een drietal zusters augustinessen vanuit Mechelen naar Geel gezonden om het gasthuis opnieuw op gang te brengen. Eerst in 1663 kon een nieuw kloostercomplex worden opgetrokken omdat het nodige geld ontbrak. Daarna volgden in 1672 en 1754 de commensalen-vleugels en in 1728 het ambachtsgebouw.

Op dit ogenblik bestaat van dat complex nog steeds één gebouw, dat dateert van vóór de komst van de zusters, namelijk de kapel uit 1479.

De zusters augustinessen verbleven de verdere jaren in dit klooster- en gasthuiscomplex. Onder de Franse revolutie verloren de zusters wel de eigendomstitel van de gebouwen. Deze kwamen toe aan de Burgerlijke Gestichten van Liefdadigheid, later de C.O.O. en thans het O.C.M.W.

Als op het einde van de jaren 50 en begin van de jaren 60 het huidige O.C.M.W.-ziekenhuis werd gebouwd, was het Geelse O.C.M.W. van plan, het hele complex van het oude gasthuis af te breken en de gronden te verkavelen. Dit werd verhinderd doordat de zusters augustinessen hun oorspronkelijke patrimonium - hun ooit ontnomen - weer inkochten in 1969. De zusters verhuisden tevens naar een moderner klooster. Ze lieten de gebouwen, met originele inboedel en archieven als museum achter.

Een en ander maakte het ideale samengaan van gebouwen, inboedel en archieven tot een mooi geheel. Een voordeel dat weinige musea kunnen bieden.

De oude gebouwen geven nog een levendig beeld van het dagelijkse leven van de gasthuiszusters augustinessen en van hun liefdewerk.

Het museum herbergt ook kunstschatten uit kerken en kapellen van Geel zoals edelsmeedwerk, beeldhouwwerk en handschriften. Bovendien blijven de herinneringen aan Sint-Dimpna voortbestaan. De Ierse koningsdochter, die in Geel in de 9de eeuw de marteldood stierf, zou - volgens de legende - aan de grondslag liggen van de wereldbekende gezinsverpleging van geesteszieken in Geel, die thans als zeer progressief wordt beoordeeld in de moderne psychiatrie. (u.v.)

Groepsrondleidingen na afspraak heel het jaar.

Toegang: 50 fr.; kinderen -12 jaar: gratis; jongeren van 12 tot 18 jaar en groepen vanaf 15 personen: 40 fr./persoon. Gidsenvergoeding: 10 fr./persoon. Toegankelijk voor mindervaliden.

's Gravenwezel

DOCUMENTATIECENTRUM DR. J. WEYNS

in de Oude Brouwerij

Kerkstraat 17a

tel. [phone]

Bestaat uit 4 documentatiecentra: Verbond voor Heemkunde, Verbond Heemkunde Gouw Antwerpen, de Academie van de Streekgebonden Gastronomie en de Heemkring De Drie Rozen. Er kunnen allerlei boeken, tijdschriften e.d. geraadpleegd worden over streekgastronomie en heem- en volkskunde.

Geopend op werkdagen van 9 tot 12 en van 13 tot 16 u.

Hemiksem

Voormalige SINT-BERNARDUSABDIJ (Cisterciënzers) (1244), met merkwaardige 42 m hoge baroktoren, kende een bestaan van ruim 5 eeuwen. Ze werd 2 keer vernield en weer opgebouwd. Toen de Franse Revolutie de kloosters ophief, werden ook de monniken van de Sint-Bernardusabdij verdreven. Die hebben de grondslag gelegd voor de baksteennijverheid in het gewest, de zgn. ‘papesteen’ herinnert hier nog aan. De orde is momenteel gevestigd te Bornem. Vanaf 1810 deed het gebouw achtereenvolgens dienst als hospitaal, graanmagazijn, gevangenis en legerdepot. In april 1988 werden de abdijgebouwen aangekocht door de gemeente. Er bestaan plannen om het gebouw het middelpunt te maken van het culturele leven. De toren en de Westvleugel ondergaan momenteel een karkasrestauratie.

Rondleidingen zijn mogelijk van 1 maart t/m 31 oktober na afspraak met mevr. D. De Jonghe, tel. [phone] of met mevr. Y. Buytaert, tel. [phone]. In het abdijmuseum krijgt men een overzicht van de geschiedenis van de abdij en de orde der cisterciënzers wordt belicht aan de hand van talrijke foto's en aangepaste muzikale omlijsting. Prijs: 20 fr./persoon (met een minimum van 300 fr.). De onmiddellijke omgeving van de abdij (16 ha) wordt aangelegd als park.

[p. 220]

ROELANTSMUSEUM

Nijverheidsstraat

tel. [phone]

Toegankelijk voor invaliden.

Gevestigd in twee van de benedenzalen van de Sint-Bernardusabdij. Bevat ceramiekpanelen van Joseph Roelants (1881-1962), die tevens herinneren aan de tegelindustrie die eens in Hemiksem bloeide. Permanente tentoonstelling over de firma Gilliot, met o.m. ceramiekpanelen, gietvormen, machines enz. uit de oude fabriek.

Geopend van 1 april t/m 30 september op zater- en zondag van 14 tot 17 u., op weekdagen enkel na afspraak.

Toegang: 30 fr., jeugd t/m 17 jaar: gratis. Rondleidingen na afspraak met mevr. De Jonghe, tel. [phone]. Aan een abdijrondleiding wordt steeds een bezoek aan het Roelantsmuseum gekoppeld.

Het HEEMKUNDIG MUSEUM is eveneens gevestigd in de St.-Bernardusabdij, in de oostvleugel op de eerste verdieping. Het museum bevat allerlei heemkundige voorwerpen en een unieke verzameling van gesteenten en fossielen uit de Rupelstreek.

Geopend van 1 april t/m 30 september elke eerste zondag van de maand van 14 tot 17 u. of na afspraak met E. Flies, tel. [phone].

Hove

VOLKSSTERRENWACHT ‘URANIA’

J. Mattheessensstraat 60

tel. [phone]

Naast een permanente tentoonstelling beschikt Urania over een observatietoren en een weertuin met laboratorium.

Geopend op dinsdag van 19.30 tot 23 u. en op vrijdag van 10 tot 23 u., op andere dagen en uren na afspraak.

Toegang: 100 fr., jeugd tot 12 jaar: 75 fr.

Kalmthout

Deze tuin is een unicum, 8 ha groot; hij bestaat vooral uit speciale bomen, struiken en vaste planten. Enkele collecties zijn wereldvermaard terwille van hun omvangrijkheid en grootte. Zo is de verzameling hamamelis de grootste van volwassen exemplaren van Europa; het Arboretum heeft ook een grote bekendheid voor zijn rododendrons en azalea's. Het Arboretum is een groen openluchtmuseum. De oudste planten dateren van de tweede helft van de 19de eeuw. Charles Van Geert startte er een kwekerij. In 1952 redden de broers G. en R. De Belder de verwaarloosde kwekerij van de ondergang. Zij creëerden een echt plantenparadijs. Jelena De Belder-Kovacic, een landbouwingenieur uit Zagreb, is verantwoordelijk voor de fraaie tuinarchitectonische aanleg. In de tuin werd geopteerd voor schoonheid en natuurlijkheid.

De verzameling oude en zeldzame exemplaren uit de vroegere kwekerij werd aangevuld met een fraai selectie van bomen,

Sfeerbeeld uit het Arboretum.

struiken en kruidachtigen zodat een prachtig kleurenpalet ontstaat, mooi in elk seizoen. De verzameling spitst zich toe op rododendron, ericaceae, rosaceae, betula, acer, magnolia, hamamelis en talrijke coniferen. (u.v.)

Geopend van half maart tot half november op werkdagen van 9 tot 17 u., op zater-, zon- en feestdagen van 10 tot 17 u.

Toegang: 150 fr., kinderen (6-14): 50 fr., 65+, studenten en gehandicapten: 100 fr., groepen vanaf 15 personen: 75 fr./persoon, scholen (+14 jaar): 50 fr., (-14 jaar): 25 fr.

Rondleidingen voor groepen van max. 35 personen na afspraak (1.000 fr./gids).

Op zondagen en wettelijke feestdagen zijn er voor individuele bezoekers twee rondleidingen in groep om 11 en 14.30 u. Elke eerste zondag van de maanden mei t/m september om 19 u. begeleide avondwandeling. (Gratis begeleiding).

Info: Arboretum Kalmthout, Heuvel 2 (nauwelijks 100 m van het station), tel. [phone].

Lier

TIMMERMANS-OPSOMERHUIS

Netelaan 4

tel. [phone]
(toestel 275)

Toont literair en plastisch werk van Felix Timmermans, schilderijen van baron Isidoor Opsomer, kunstsmeedwerk van L. Van Boeckel, composities van Renaat Veremans en werk van Anton Bergmann en Kanunnik David. In het museum beschikt het Liers Centrum voor Textiele Kunsten over een eigen afdeling. Jaarlijks brengt men er een thematentoonstelling met als hoofdingrediënten Lierse kant en parel- en paillettenwerk.

Geopend van 1 april tot 31 oktober dagelijks (behalve maanen vrijdag) van 10 tot 12 en van 13.30 tot 17.30 u. Van 1 november t/m 31 maart uitsluitend toegankelijk op zondag van 10 tot 12 en van 13.30 tot 16.30 u.

Toegang: 40 fr.; kinderen -14 jaar, groepen vanaf 20 perso-

[p. 221]

nen en leden van bepaalde verenigingen en houders van de +3-pas: 20 fr.

STEDELIJK MUSEUM WUYTS-VAN CAMPEN EN BARON CAROLY

Fl. Van Cauwenberghstraat 14

tel. [phone]
(toestel 278)

Toegankelijk voor invaliden.

Het museum bevat zeer belangrijke schilderijen. De markantste werken zijn het populaire doek ‘Vlaamse Spreekwoorden’ van P. Breughel de Jonge en het schilderij van Frans Floris ‘De Familie van Berchem’.

Geopend van 1 april t/m 31 oktober dagelijks, behalve maandag en vrijdag, van 10 tot 12 en van 13.30 tot 17.30 u.

Volledig gesloten van 1 november t/m 31 maart. Prijs: zie Timmermans-Opsomerhuis. Een gecombineerd ticket voor zowel het Timmermans-Opsomerhuis als voor het museum Wuyts-Van Campen-Caroly kost 60 fr., voor groepen slechts 30 fr.

ZIMMERTORENCOMPLEX

Zimmerplein 18

tel. [phone]
(toestel 277)

Geopend van 1 april t/m 31 oktober dagelijks van 9 tot 12 u. en van 13 tot 19 u.; van 1 november t/m 31 maart dagelijks van 10 tot 12 en van 14 tot 16 u.

Toegang: 50 fr. Kinderen van 6 tot 12 jaar: 30 fr.; groepen van minstens 20 personen: 40 fr./persoon.

DE ZIMMERTOREN

Lier gaat prat op zijn Zimmertorencomplex. Hiermee bezit Lier een toeristische aantrekkelijkheid, die als een magneet duizenden toeristen uit de hele wereld naar de Netestad lokt. Louis Zimmer is de uitvinder van de Jubelklok, de Astronomische Studio en de Wonderklok. De Jubelklok ontwierp hij ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de Belgische onafhankelijkheid (1830-1930). Hij schonk ze nadien aan het Zimmertorencomité. De klok werd geplaatst in de gerestaureerde middeleeuwse Corneliustoren, die snel de naam Zimmertoren verkreeg. Op de eerste verdieping van de toren richtte hij een Astronomische Studio in, bestaande uit 9 afdelingen en 57 astronomische voorstellingsplaten, die de bezoeker op een aanschouwelijke wijze een inzicht geeft in de volmaakte orde van ons universum. De Wonderklok staat in een apart paviljoen daarnaast. Deze klok is uniek en dwong veel bewondering af van de Amerikanen tijdens de Wereldtentoonstelling 1939 te New York. Sedert enkele jaren werd het werkatelier van Zimmer in dit gebouw ondergebracht, samen met verschillende klokken die door hem werden gemaakt. In de jaren 1992-1993 kreeg het hele complex (o.a. buitengevels, slagautomaten en binnenschildering) een grondige opknapbeurt. Tussen de Zimmertoren en het apart paviljoen met de wonderklok staat een prachtig werk van de kunstsmid L. Van Boeckel: de arend met de gems. (TFPA)

Mechelen

STEDELIJK MUSEUM HOF VAN BUSLEYDEN

Frederik de Merodestraat 65-67

tel. [phone]

Gallo-Romeinse afdeling, afdeling Oude Kunst (o.m. werk van J. van Battel, M. Coxie, Lucas Franchoys, school van Giotto, P.P. Rubens), afdeling Mechelse kunst, afdeling Moderne Kunst (o.m. werk van E. Albert, Rik Wouters).

Geopend: dagelijks (uitgezonderd dinsdag) van 10 tot 12 en van 14 tot 17 u.

Gesloten op 1 januari.

Toegang: 75 fr., kinderen (6-14 jaar) en groepen: 55 fr.

SPEELGOEDMUSEUM

Nekkerspoelstraat 21

tel. [phone]

Toegankelijk voor mindervaliden.

Op 23 april 1982 werd op de eerste verdieping van het toenmalige Novagebouw een pop gedoopt: Margaretha, naar de illustere Margaretha van Oostenrijk. Het Centrum voor Speelgoed en Volkskunde was een feit. Het werd in 1986 uitgebreid naar de tweede verdieping. In het museum is er speelgoed uit lang vervlogen tijden en speelgoed van nu. Een ludiek muziekje overstemt de traditioneel doodse museumstilte. In bepaalde zalen kan het publiek zelf spelen op bijv. biljart, volks- en caféspelen.

Het centrum is een aantrekkingspool, een middelpunt van activiteit, creativiteit en openheid. Speelgoed is hét verzamelobject van het hele centrum. Speelgoed is de spiegel van de tijd, de maatschappij, de cultuur.

In 1987 werd de collectie van het Stedelijk Museum voor Folklore overgeheveld naar het Centrum. Omstreeks 6 december worden kind én de patroonheilige van het Speelgoedmuseum in de bloemetjes gezet. Voor wie nog geen negen is, valt wat leuks te beleven. Elk jaar wordt tevens een Doctor

Speelgoeddmuseum Mechelen: ‘Slag van Waterloo’ (8 × 18 m) met 8.014 soldaatjes. Kinderen kijken met aandacht naar de belangrijke gebeurtenissen van deze veldslag die op 18 juni 1815 plaats had. De maquette werd geconstrueerd door P. Alen.

[p. 222]

Ludorum Causa gekozen, een traditie sinds 1982 met als titularissen o.a. Willy Vandersteen (1983), Bob Davidse (1984), Francis Verdoodt (1988), het Mechels Stadspoppentheater (1989) en Walter Merhottein (1993).

Het museum organiseert ook tentoonstellingen. (u.v.)

Geopend (behalve maandag) van 10 tot 17 u.

Toegang: 100 fr., kinderen van 3 tot 12 jaar: 80 fr.; groepen: 90 fr. en 70 fr. (kinderen).

Gesloten met Kerstmis en nieuwjaar. Voor wie met de trein komt, kan gebruik maken van de voordelige combinatietickets (B-Dagtrip), te koop in de stations.

KONINKLIJKE MANUFACTUUR VAN WANDTAPIJTEN GASPARD DE WIT

Schoutetstraat 7

tel. [phone]

In het Refugium van de Abdij van Tongerlo in Mechelen bevindt zich de Koninklijke Manufactuur van Wandtapijten. Het gebouw dateert van 1483-1484 en fungeerde als toevluchtshuis in de stad voor de abdij die op het platteland gelegen was. Bij oorlogsgevaar en epidemies kwamen er personen, archieven en kostbaarheden terecht. Ook monniken vonden er onderdak. De bouwmeester van het refugium is onbekend. Stilistisch is men geneigd een bijdrage van Antoon I Keldermans te vermoeden. Antoon I, zoon van Andries Keldermans, was meester-werkman van de stad Mechelen en van de zeven parochiekerken. Hij was stadswerkman van Bergen-op-Zoom en officieel bouwmeester van Filips de Schone. Hij was als architect betrokken bij de oprichting van de Sint-Romboutstoren en het paleis van Margaretha van York in Mechelen, het Markiezenhof in Bergen-op-Zoom en de Sint-Laurenskerk in Alkmaar.

Gedurende drie eeuwen bleef het refugium eigendom van de abdij. De Fransen plunderden het pand in 1792-1794. Drie jaar later werd het geconfisqueerd en tijdens het bewind van Napoleon omgevormd tot gendarmerie. De provincie Antwerpen kocht het pand in 1926 en van 1933 tot 1961 kreeg het de bestemming van aartsbisschoppelijk museum. In 1971 verkocht het provinciebestuur het refugium aan mevrouw Gaspard De Wit. Onder leiding van Yvan Maes werd de restauratie uitgevoerd. Momenteel is de Koninklijke Manufactuur met haar ateliers en tentoonstellingsruimten erin ondergebracht.

Sinds eeuwen staat Vlaanderen synoniem voor wandtapijtkunst. Ontelbare meesterwerken hebben de Vlaamse wevers een grenzeloze faam verzekerd. In heel Europa werden zij ontboden voor hun kennis van wol en zijde. Zij richtten o.a. de Manufacture des Gobelins in Parijs op. Vandaag stelt de Koninklijke Manufactuur van Wandtapijten De Wit het behoud en de ontwikkeling van deze weeftraditie en de conservering van dit patrimonium centraal. Zij stelt haar diensten beschikbaar zowel voor de creatie van nieuwe weefsels en de conservering van oude wandtapijten, als voor de verkoop van moderne en antieke wandtapijten.

De Manufactuur creëert uitsluitend kunstwerken die met de hand worden geweven volgens eeuwenoude technieken. Geregeld wordt de ruime verzameling hedendaagse creaties aangevuld met originele werken. Nieuwe wandkleden kunnen worden uitgevoerd door eigen kunstenaars. Het weven naar oude kartons is eveneens mogelijk. Sinds meer dan een eeuw restaureert de Manufactuur antieke wandtapijten. (u.v.)

Geleid bezoek elke zaterdag om 10.30 u. (niet op feestdagen, in juli en tussen Kerstmis en nieuwjaar). Prijs: 150 fr., jongeren van 12 t/m 18 jaar: 75 fr.

Geleide groepsbezoeken na afspraak (max. 25 personen/groep); prijs: 2.500 fr.

MECHELS HORLOGERIE- EN KLOKKENMUSEUM

Lange Schipstraat 13

tel. [phone]

Grote verzameling horloges en klokken.

Geopend van maandag t/m zaterdag van 10 tot 12 en van 14 tot 18 u.

Toegang: 120 fr., kinderen van 6-12 jaar en groepen vanaf 10 personen: 100 fr. Op aanvraag: speciale rondleidingen voor blinden.

MICHIELS TORENUURWERKEN EN BEIAARDEN

Korenmarkt 6

tel. [phone]

Oude werkplaats voor het vervaardigen van mechanische torenuurwerken en beiaarden, deels nog in gebruik voor de restauratie van oude mechanismen en voor het vervaardigen van nieuwe elektronisch gestuurde torenuurwerken.

Toegang gratis na afspraak. Speciale rondleidingen voor blinden.

DE MIJLPAAL, REGIONAAL SPOORWEGMUSEUM

Leuvensesteenweg 30

tel. [phone]
(toestel 2168)

Toegankelijk voor mindervaliden.

Geschiedenis van de Belgische Spoorwegen, de Spoorwegen en de Stad Mechelen, evolutie en techniek, aan de hand van schaalmodellen, voorwerpen en foto's.

Geopend elke zaterdag van 13 tot 17 u.

Gesloten van 1 oktober t/m 31 maart.

Rondleidingen voor groepen steeds op aanvraag.

Toegang gratis.

Mol

JAKOB SMITSMUSEUM

Sluis 155A

tel. [phone]

Geopend van woensdag t/m zondag van 14 tot 18 u.

Gesloten met Kerstmis en Nieuwjaar.

Toegang: 40 fr.; kinderen -12 jaar: gratis. Groepen: 30 fr./persoon catalogus inbegrepen. Geleide bezoeken op aanvraag, prijs: 600 fr.

[p. 223]

Oelegem

PROVINCIAAL TEXTIEL- EN KOSTUUMMUSEUM VRIESELHOF

Schildesteenweg 79

tel. [phone]

Aspecten van de ambachtelijke textielverwerking, kantcollectie (16de-20ste eeuw), kostuumverzameling (18de-20ste eeuw), borduurwerk (merklappen) en hedendaagse textielkunst.

Geopend van 1 maart t/m 30 november alle dagen (uitgezonderd maandag) van 10 tot 17 u.

Rondleidingen zijn altijd mogelijk op aanvraag (prijs: 1.500 fr./20 deelnemers). Ateliers voor kinderen en volwassenen.

Toegang gratis.

Rumst

STEENBAKKERIJMUSEUM VAN DE RUPELSTREEK 't GELEEG

Steenberghoekstraat 20

tel. [phone]

Tentoonstelling over het fabricageproces van klei tot baksteen binnen het originele kader van een kleinschalige ambachtelijke steenbakkerij van rond de eeuwwisseling. Jaarlijkse thematentoonstelling in verband met de baksteen en de baksteennijverheid.

Geopend van 1 april t/m 31 oktober van woensdag t/m zondag van 13 tot 17 u. en voor groepen na afspraak.

Toegang: 80 fr. Groepen, 60+, CJP-pas, werklozen en gehandicapten: 50 fr., kinderen -12 jaar gratis.

Rondleidingen voor groepen van max. 24 personen (1.000 fr./gids) met bezoeken aan een moderne steenfabriek. Speciale kinderbrochure en boetseernamiddagen voor kinderen tijdens vakantieperiodes. Op aanvraag worden er voor kinderen verjaardagsfeestjes met klei-atelier georganiseerd.

Sint-Amands

PROVINCIAAL MUSEUM E. VERHAEREN

Kaai 22

tel. [phone]

Volledig gewijd aan leven en werk van de wereldberoemde Franstalige dichter, aan de hand van documentatie, schilderijen en foto's.

Geopend van 1 juli tot 15 september: dagelijks (behalve maan- en vrijdag) van 12 tot 19 u. Van 1 maart tot 30 juni en van 16 september tot 31 oktober enkel open op zater- en zondag van 12 tot 19 u.

Toegang: gratis.

Turnhout

NATIONAAL MUSEUM VAN DE SPEELKAART

Druivenstraat 18

tel. [phone]

Toegankelijk voor mindervaliden.

Turnhout is een centrum van grafische industrieën met als bekendste produkt de speelkaart.

Speelkaarten zijn afkomstig uit Azië; in Europa dateren de oudste sporen uit de tweede helft van de 14de eeuw. Vanuit Europa verspreidt het kaartspel zich verder naar Amerika, Afrika en terug naar Azië. In Europa ontwikkelt zich een grote verscheidenheid aan typische beelden en systemen. In de loop van de eeuwen ontstonden nieuwe spelen als tarok, omber, whist of bridge. Talrijke kaarten gingen het ook buiten de grenzen van het spel zoeken. Zo ontstonden fantasiespelen, leerzame of educatieve kaarten, propaganda- en waarzeggingskaarten, souvenir- en reclamekaarten.

Speelkaartenmuseum Turnhout: ‘Karel de Grote als schoppenheer’.
Ontwerp van E.A. Daveluy, Brugge, ca. 1865.
Collectie R. van Gool, Turnhout.

[p. 224]

Het oudste bekende spoor van kaarten in de Nederlanden is een rekening voor de aankoop van speelkaarten door de hertog van Brabant op 14 mei 1379. In de Nederlanden ontwikkelden zich centra van fabricage en export van speelkaarten: Doornik (15de), Antwerpen (16de), Amsterdam (17de), Brussel (18de) en Turnhout (vanaf midden 19de eeuw).

In 1826 drukte P.J. Brepols in Turnhout zijn eerste speelkaarten. Aanvankelijk bescheiden, later met allure. De kaarten gingen een rol spelen op wereldvlak. Brepols stond niet lang alleen. Een achttal bedrijven zouden met wisselend succes elkaar de markt betwisten. Heden is enkel de firma Carta Mundi werkzaam in de Benelux met een capaciteit van 300.000 kaartspelen per dag!

In 1965 besliste een vereniging bijzondere aandacht te besteden aan de speelkaarten. De vereniging noemde zich Turnhout Wereldcentrum van de Speelkaart v.z.w. Hiermee werd aangegeven dat de Turnhoutse kaarten hun weg in de wereld gevonden hadden. De vereniging streefde drie doelstellingen na:

-	de redding van alles wat te maken had met het vervaardigen van speelkaarten;
-	dit bezit uitbouwen tot een toeristisch aantrekkingspunt voor de stad;
-	het realiseren van een documentatiecentrum van de speelkaart.

Binnen het jaar had de vereniging voldoende materiaal om een eigen museum op te starten.

Het Nationaal Museum van de Speelkaart ging open op 24 oktober 1969. Door aankopen en giften kon een imposante verzameling Turnhoutse speelkaarten en toebehoren worden verzameld. Het museum bouwde ook een collectie grafische machines en werktuigen op die uniek is in de wereld.

De vereniging kon al de activiteiten en de groeiende belangstelling uit binnen- en buitenland niet meer aan. Het stadsbestuur nam het museum over met ingang van 1 januari 1977. Op 30 maart 1977 ging het museum opnieuw open in een leegstaande fabrieksvleugel aan de Druivenstraat. Het oude ‘Huis metten thoren’ diende gerestaureerd. In de Druivenstraat beschikt het museum na verdere aanpassingen over grotere opslag-, administratie- en tentoonstellingsruimten. Uitbreiding wordt gezocht in de Mermansstraat door de verhuizing van het Museum Taxandria naar de Begijnenstraat. De keuze van het fabriekspand gebeurde oordeelkundig. Het gebouw is historisch belangrijk als ‘nieuwe fabriek Mesmaekers’, fabrikant van speelkaarten en gekleurd papier, gestart in 1859. Aanvankelijk bestond er een vennootschap met L.-F. Moentack, maar van 1862 af namen drie broers Mesmaekers de leiding over. Naast de eigenlijke fabrieksruimten bouwde de firma in de omgeving ook woonhuizen voor het personeel waarvan nog enkele restanten te zien zijn in het Fabrieksstraatje. (u.v.)

Geopend op woensdag, vrijdag en zaterdag van 14 tot 17 u; zondag van 10 tot 12 en van 14 tot 17 u. Van 1 juni t/m 31 augustus ook open op dinsdag en donderdag van 14 tot 17 u. Gesloten op maandag, 1 en 2 januari en 25 en 26 december. Toegang: 70 fr., jongeren (10 tot 16 jaar) en 60+: 50 fr., kinderen - 10 jaar: gratis, groepen van min. 10 personen: 50 fr. Toeslag voor een rondleiding: 850 fr./groep.

TAXANDRIAMUSEUM

Begijnenstraat 28

tel. [phone]

Archeologische vondsten van prehistorie tot merovingische tijd, jacht en valkerij, volkskunde, schilderijen en tekeningen van Kempische kunstenaars, meubelen, beeldhouwwerken, kant enz.

Openingsuren en prijzen: zie Nationaal Museum van de Speelkaart.

OUDHEIDKUNDIG BEGIJNHOFMUSEUM

Begijnhof 56

Bevat in verschillende afdelingen alles wat in de loop der tijden te maken had met het leven, de devotie en het werk van de begijntjes en het hof.

Geopend op woensdag en vrijdag van 14 tot 17 u. en op zondag van 15 tot 17 u. Tijdens de zomermaanden ook open op dinsdag en donderdag van 14 tot 17 u.

Toegang: 70 fr., gepensioneerden, groepen van min. 15 pers.: 50 fr., kinderen (10-16 jaar): 50 fr. Geleide bezoeken op aanvraag bij de Dienst voor Toerisme of bij J. Van Bruggen, tel. [phone]. Prijs: 850 fr./gids.

ORNITHOLOGISCH MUSEUM DE WIELEWAAL

Graatakker 11

tel. [phone]

Grote collectie van opgezette inheemse vogels en zoogdieren. Geopend van dinsdag tot en met zaterdag van 9 tot 12 en van 13 tot 16 u.

Toegang: 30 fr., jeugd tot 14 jaar: 20 fr. en groepen: 25 fr.

MUSEUM VAN DE MINDERBROEDERS

Paterspand, Paterstraat

In de loop van 1994 zal in het vroegere klooster en de kerk van de Minderbroeders, thans gerestaureerd, een museum worden ondergebracht dat een beeld geeft van het Turnhouts kloosterleven van deze orde. In het heringerichte pand zullen ook allerlei culturele activiteiten en thematentoonstellingen plaatshebben.

Zwijndrecht

ALFRED OSTMUSEUM

Gemeentehuis

tel. [phone].

Tekeningen en aquarellen van Alfred Ost.

Geopend tijdens de kantooruren in de voormiddag.

Toegang gratis.