Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 43

[p. 7]

inleiding

Toen in 1951 het Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond werd opgericht, stond het open voor alle kunstenaars, voor elke discipline. In het tijdschrift dat in 1952 onder de titel West-Vlaanderen begon te verschijnen als een tweemaandelijkse uitgave van het CVKV, werd dan ook ruimte geboden aan elke kunsttak. Dat bleef zo bij de verruiming, toen met de vijftiende jaargang in 1957 het tijdschrift de titel Vlaanderen kreeg. De eerste zeven jaargangen (1952-1958) werden per jaar genummerd (nrs. 1-6), maar vanaf 1959 kregen de afleveringen bovendien een doorlopende nummering, te beginnen met nr. 43. Nadat reeds in 1983 en 1984 (jgn. 32 en 33) een dubbelnummer was verschenen, reduceerde het om financiële redenen vanaf 1985 (jg. 34) het aantal afleveringen tot vijf. Zo werd thans het nummer 250 bereikt en de raad van bestuur en de redactie waren van oordeel dat het een bijzondere aflevering moest worden.

Van bij den beginne heeft de literatuur als één van de kunsttakken uiteraard haar aandeel gekregen in de bijdragen. Tal van nummers werden in de loop van de vele jaren in het bijzonder aan ‘literatuur’ gewijd: dat was nu eenmaal het voordeel van de opzet, dat de hoofdmoot van elk nummer zou gewijd zijn aan een bepaald thema, met dien verstande dat er in de overige bladzijden aandacht wordt besteed aan beschouwingen, vragen, verslagen, enz. waarin de andere kunsttakken aan bod komen. En zo bood het tijdschrift ook vanaf het eerste nummer literaire bijdragen, meestal gedichten. Dat leidde in de derde jaargang (1954, een bijzonder Maria-jaar) tot het uitschrijven van een poëzieprijskamp met de vraag om Maria-gedichten; het aantal inzendingen overtrof de verwachtingen: niet minder dan 83; de bekroonde stukken werden in dezelfde jaargang opgenomen. Het jaar nadien verscheen, in het eerste nummer (januari-februari 1955), de mededeling: ‘Op aanvraag van zeer vele lezers, minnaars van de poëzie, en ja, zelfs van dichters, komt voortaan in elk nummer een bladzijde poëzie. De redactie verwacht inzendingen’. En op dezelfde bladzijde (44) verscheen het eerste Poëtisch bericht, met een gedicht van Ferdinand Vercnocke, Paul Vanderschaeghe, Gust. Vermeille en drie kwatrijnen van Jan Schepens.

(West-) Vlaanderen heeft de literatuur, en inzonderheid de poëzie, inderdaad royaal aan bod laten komen. Die belangstelling bleek en blijkt o.m. uit twee themanummers over ‘Actuele Vlaamse dichters’ (nrs. 185 en 211), uit de grote aandacht voor recensies van dichtbundels in de ‘Bibliotheek’, uit de jaaroverzichten van de poëtische produktie en uit de organisatie van de tweejaarlijkse Poëzieprijs Albert de Longie, die telkens een bijzonder grote respons krijgt. Sedert het eerste nummer van jg. 34 (januari-februari 1985) verschijnt

[p. 8]

- zij het niet in elke aflevering - bovendien nog de rubriek Transit, geredigeerd door Edmond Ottevaere, Piet Thomas, Rudolf van de Perre: daarin verschenen ‘“literaire” vertalingen in het Nederlands van goede gedichten uit andere talen’, samen met de originele tekst. De herkomst van de titel Poëtisch bericht was, volgens een mededeling van de toenmalige redactiesecretaris, Fernand Bonneure, een herinnering aan een uitgave van goed twintig jaren voordien: in 1933 was te Brugge verschenen: een Poeties bericht der postekspressionistiese generatie in Vlaanderen uitgezonden door De Tijdstroom, een bloemlezing van gedichten van 22 dichters, onder wie Albe, Pieter G. Buckinx, André Demedts, Maurice Gilliams, Luc Indestege, René Verbeeck, Jan Vercammen. En zoals in dat Poëtisch bericht tal van toenmalige ‘jongeren’ een plaats vonden én die zouden behouden in de literaire wereld, zo zouden in het nieuwe Poëtisch bericht tal van jongeren debuteren die met de jaren eveneens hun blijvende waarde zouden bewijzen. In 1955 was dat wellicht de verwachting van de redactie(secretaris); veertig jaren later blijkt die verwachting werkelijkheid te zijn geworden.

Aanvankelijk verliep het moeizaam met de nieuwe rubriek: niet in elk nummer kon die verschijnen, al moet het achterwegeblijven ervan niet alleen toegeschreven worden aan een gebrek aan inzendingen. Wanneer injg. 6 (1957) een zo goed als volledig nummer gewijd werd aan twintig Westvlaamse dichters, met een inleiding van Remi van de Moortel, verschenen daarin uiteraard tal van gedichten, zodat het ‘bericht’ hier overdaad zou zijn geweest. In het volgende nummer (nr. 4) werden als Poëtisch bericht opgenomen: vier gedichten van Gezelle (in het Engels) vertaald door Christine D'haen en drie gedichten van Georg Hermanowski (uit het Duits) vertaald door Jan Schepens. Het voorlaatste nummer van de achtste jaargang (1959, nr. 5) was gewijd aan West- Vlaanderen, ‘een greep indrukken van (8) dichters, prozaschrijvers, kunstschilders, fotografen en tekenaars’.

De negende jaargang loste de belofte van 1955 volkomen in; het werd zelfs meer. In het derde nummer (nr. 51, mei-juni 1960) verscheen de mededeling: ‘Voortaan worden in iedere aflevering van West-Vlaanderen twee bladzijden voorbehouden voor onuitgegeven poëzie. Gedichten worden gestuurd aan het Redactiesecretariaat’. En inderdaad, reeds dat Poëtisch bericht beslaat 2 bladzijden, met gedichten van Christine D'haen, Willy Spillebeen, Kristin Gruwez, Jozef Deleu, Hedwig Speliers, Paul Denys, Rudiger Geldhof, Piet Bekaert. Blijkbaar hadden de dichteressen en de dichters de weg naar het tijdschrift gevonden. Met enkele zeldzame uitzonderingen is vanaf 1960 in zo goed als elk nummer de rubriek Poëtisch bericht verschenen, en als het al gebeurde dat die achterwege bleef, dan werd het ‘verzuim’ weleens in het volgende nummer hersteld met een dubbel PB. Met de verruiming van West-Vlaanderen tot Vlaanderen was bovendien het ‘recruterings-

[p. 9]

terrein’ voor de inzendingen eveneens groter geworden, wat de rubriek alleen maar ten goede kon komen. Wel bleef het principe, dat ‘de rubriek voorbehouden was aan ongepubliceerde gedichten van leden of abonnees’ (jg. 22, nr. 131 - jan.-febr. 1973), maar het laatste is wellicht slechts zelden een ‘conditio sine qua non’ geweest of geworden. Wanneer men de hele reeks nummers ter hand neemt en de in totaal honderden bladzijden Poëtisch bericht doorleest, komt men werkelijk onder de indruk niet zozeer van het aantal, maar van de waarachtig-dichterlijke waarde van zéér veel gedichten. En meteen kan men een idee krijgen van het enorme werk dat de selectie ervan moet hebben gevergd.

De gedichten werden steeds ingewacht bij de redactiesecretaris: Fernand Bonneure (nrs. 1-56, tot jg. 10/2, maart-april 1961), Julien van Remoortere (nrs. 57-123, tot jg. 20, 1971), Joost Vanbrussel (nrs. 124-143, jgn. 21-23, 1972-1974); dan weer Julien van Remoortere (nrs. 144-151, jgn. 24-25, 1975 - maart-april 1976); José de Poortere (nrs. 152-159, jgn. 24 - mei-juni 1976 - 26 - juli-augustus 1977); de jg. 26 werd voltooid door ‘de redactie’. Sedert 1978 (jg. 27, nr. 162) is Robert Declerck redactiesecretaris. Jarenlang hebben de redactiesecretarissen, behalve het reeds zware redactiewerk, ook de selectie van de ingezonden gedichten op zich genomen, misschien een zeldzame keer geholpen door een medelector. Het aantal inzendingen groeide echter gestaag, soms zelfs met tientallen! In 1975 (nr. 145) nam dichter Albert de Longie die taak op zich, tot nr. 154. Tot einde 1979 (nrs. 155-173) werden de gedichten voor het Poëtisch bericht gelezen en gekozen door één enkele medewerker, die telkens één nummer (soms meer) voor zijn of haar rekening nam: Rudolf van de Perre, Armand van Assche, Anton van Wilderode, Albert de Longie (2 nrs.), Roger Verkarre, Joost Vanbrussel, Bart Mesotten, Jan Veulemans, Gwij Mandelinck, Ignaas Veys, Pieter Aerts, Robin Hannelore, Gerda De Vrieze, Gabriëlle Demedts. In de volgende jaargangen (29-36, 1980-1987) werd het Poëtisch bericht samengesteld door drie of vier lectoren, afwisselend per provincie en daartoe door de redactie aangezocht: Guido Cafmeyer, Joris Denoo en Roger Verkarre; Bea de Longie, Aleidis Dierick, Armand van Assche; Luc Daems, Kris Geerts en Rik Jacobs; Raoul Maria de Puydt, Eugeen van Itterbeeck, Ignaas Veys; Elfriede Hendrix, Dries Janssens, Maurice Trippas, Flor van Vinckenroye; Roger Devriendt, Gery Florizoone, Lori van Biervliet, Paul Vanderschaeghe; Theo Coun, Jacques van Baelen, Karel van Deuren en Flor van Vinckenroye; José de Poortere, Herman Lambein, Tessa van Marcke. Dat verschillenden voor de selectie instonden, had het grote voordeel dat de keuze berustte op een vergelijkend eindoordeel; het nadeel was echter: de omslachtigheid en het vinden van verschillende bereidwilligen. Daarom keerde de redactie terug tot een vroeger systeem: één samensteller van het Poëtisch bericht. Karel van Deuren verzorgde de rubriek in de nrs. 215-219 (1987-1988) en sedert

[p. 10]

nr. 220 (jg. 37, 1988:2) neemt Fernand Florizoone lees- en selectietaak op zich, vanaf nr. 239 (jg. 41, 1992) bijgestaan door Chris Torfs. Het is een lange lijst van bereidwillige medewerkers, maar de taak is er met de jaren niet lichter op geworden, het aantal inzendingen niet geringer; de vermelding van de vele namen moge een blijk van waardering zijn... Met des te groter dankbaarheid denken we daarbij aan de eerste redactiesecretaris, Fernand Bonneure, die de rubriek ‘stichtte’ en ‘doopte’, en aan zijn opvolgers die het extrawerk op zich namen.

De oogst van meer dan veertigjaren Poëtisch bericht in (West-)Vlaanderen is royaal: zowat 2.400 gedichten, de selectie uit... tienduizenden, het werk van ruim 450 inzenders. Vlaanderen heet nu eenmaal een land van dichters. Het tijdschrift heeft aan velen onder hen de gelegenheid geboden tot publikatie en kan terecht en verheugd wijzen op de velen, die in het Poëtisch bericht een eerste erkenning mochten zien. Bovendien is het bemoedigend, te ervaren dat het werk gevolgd en gewaardeerd werd en wordt door velen in den lande!

De uiteindelijke keuze van 100 gedichten was bijzonder moeilijk. De selectiegroep die het lastige werk van kiezen en schiften, wegen en herwegen op zich nam, was samengesteld uit de redactieleden Luc Daems, Fernand Florizoone, Gust Keersmaekers, Patrick Lateur, Chris Torfs, Rudolf van de Perre en Anton van Wilderode. Het was werkelijk een niet alleen maar dankbare taak: ook al werd van elke dichter slechts één gedicht gekozen, dan nog betekende die keuze dat van ál de ‘inzenders’ er ruim 350 niet konden vertegenwoordigd zijn. De redactie in de eerste plaats betreurt de noodzakelijke beperking, het kón nu eenmaal niet anders. De bloemlezing bevat dichters die intussen gevestigde namen zijn geworden, maar ook poetae minores die verdienstelijke verzen hebben geschreven. Het geheel geeft niet alleen een idee van de functie die het tijdschrift heeft vervuld voor tal van debuterende dichters, maar tevens van de poëtische produktie in Vlaanderen sinds de jaren vijftig. De chronologische ordening van de gedichten laat toe enigszins de evolutie na te gaan van de Vlaamse poëzie op inhoudelijk en op formeel vlak. Precies in de diversiteit van de thematiek en in het samengaan van uiteenlopende poëticale visies ligt wellicht een van de aantrekkelijke aspecten van deze bloemlezing. De selectiegroep en redactie hopen dat de bundel zoals hij voorligt een waardevol getuigenis is van poëtisch leven én een werkelijke bijdrage tot een overzicht van bijna een halve eeuw poëzie in Vlaanderen.

Prof. Dr. Gust Keersmaekers

voorzitter van de redactieraad

[p. 11]