Poppenspelers in Limburg
Tot aan de eerste wereldoorlog bleef Limburg van poppenspel gespeend. In een gemeenterekening van Hasselt komen we alleen bij een uitgave van 10 rijksgulden voor ‘het optreden van spelers met mannekens’ in een zaaltje van de stad. Dit gebeurde in 1775. Rond de jaren twintig werd Hasselt regelmatig bezocht door het gezelschap uit Gent dat voorstellingen gaf op de kermis over: ‘Sint-Antonius met zijn varken’ en ‘Pier met den langen arm’.
Tijdens de tweede wereldoorlog kwam er schot in de zaak. In de athenea van St.-Truiden en Tongeren werd door enkele leraars gestart met marionettenspel. In Tongeren werden regelmatig voorstellingen gegeven in de scholen met de meest bekende sprookjes. De heer Glaezemaeckers zou tot aan zijn dood met zijn marionetten blijven optreden. Enkele poppen ervan zijn nog bewaard gebleven.
Vlak na de oorlog kregen we:
| - | Een ronde van Jan Brugmans (Reynaert de Vos op T.V.) door de voornaamste gemeenten om onderwijsmensen te initiëren in het gebruik van poppenspel op school. |
| - | Poppentheater Jan Plezier uit Alken dat vanaf 1946 start met een reizend handpoppentheater door heel Limburg. |
| - | Uitbouw van het poppentheater van de heer Massa, onderwijzer te Hasselt. Hij was begonnen met voorstellingen in zijn school in 1945. Zijn groep bestond uit enkele leerlingen van de hoogste klas van het college te Hasselt. Hij speelde het repertorium dat verscheen in het tijdschrift Het poppenspel. |
| - | Nog in 1945 waren ‘De vrolijke Volendammers’ een cabaretgroep uit de Maaskant in hun optreden bezig met de uitbeelding van liedjes in een klein poppentheater tussen het orkest. Jan Kneepkens uit de groep heeft nog lang nadien op onregelmatige tijdstippen voorstellingen verzorgd in eigen streek. |
| - | In 1948 begonnen de gebroeders Knevels uit Neerpelt met een poppenspel uitgebouwd in de vorm van twee grote paddestoelen. Zij treden nog steeds op met dit theater. |
| - | In hetzelfde jaar begon ook pater Neyens uit Bree met een klein poppentheater in schoolverband. |
Al deze nieuwbloei in onze provincie kwam tot stand onder impuls van het optreden van Jan Brugmans en van het Tijdschrift Het poppenspel uit Mechelen.
Een tweede periode wordt ingeluid rond 1955. Te Hasselt is de ‘Hasseltse Tijl’ aarzelend begonnen. Van al de andere poppentheaters die na de oorlog gestart zijn bleven alleen Jan Plezier, Knevels en Kneepkens verder bestaan. De Hasseltse Tijl onder leiding van Vandeweert groeit al vlug uit tot een reizend theater dat in het seizoen 1958-59 ongeveer 150 voorstellingen verzorgt.
Hij creëert een tiental nummers die werden uitgegeven door Het poppenspel te Mechelen. In 1963 wordt het Vlaams verbond voor poppenspelers opgericht te Mechelen stad.
Uit Limburg ontmoeten we daar: Vandersmissen (Jan Plezier) uit Alken, Kneepkens uit Neeroeteren, Roozen en Duchateau (Houtekop) uit St.-Truiden, Vandeweert (Hasseltse Tijl) uit Hasselt.
Zij vormen het spelerspotentieel dat in de komende tien jaar in Limburg vooral reizende voorstellingen zal verzorgen. Houtekop vormt een uitzondering: zij monteren een marionettentheater en krijgen van de gemeente St.-Truiden een vaste zaal voor uitvoeringen. Hier creëren zij voor volwassenen: Genoveva van Brabant, Reinaert de Vos.
In 1969 wordt te Hasselt het Landjuweel voor poppenspel ingericht onder impuls van de plaatselijke afdeling van het Willemsfonds.
Het was ook deze afdeling die in 1960 reeds poppenspeldagen hield met een grote tentoonstelling over de traditie van het poppespel in Vlaanderen. In het begin van de jaren 70 kon het reizende marionettentheater ‘Houtekop’ regelmatig op toernee bij de strijdkrachten in West-Duitsland. Hasseltse Tijl voerde intussen zijn voorstellingen op tot ongeveer 300 per jaar. Hij creëerde 6 nieuwe programma's per jaar en gaf vooral reisvoorstellingen. In 1973 werd opnieuw het Landjuweel voor poppenspel ingericht in het cultureel centrum te Hasselt.
Marionettenteater Glaezemaeckers, Tongeren Seizoen 1948-49
Hasseltse Tijl, ‘De Toverlamp’ Seizoen 1976-77
Het volgende jaar trad Hasseltse Tijl mee op in de poppenspelserie Zilvermonde voor de Vlaamse T.V.
In 1975 werd een poppenspelcursus gegeven in het cultureel centrum te Hasselt. Hier werd het poppentheater 't Wespke uit Lummen boven de doopvont gehouden. Zij evolueerden vlug naar een zeer goed handpoppentheater dat in samenwerking met Vuile Mong en zijn vieze gasten kon optreden.
Hoe is nu de toestand in 1977: Te Alken wordt de fakkel van Vandersmissen overgenomen door een collega ‘De Vrolijke Vrienden’. Te St.-Truiden: Houtekop treedt driemaal per week op van oktober tot april. Te Neerpelt: Knevels treedt nog steeds op op aanvraag.
Te Lummen: 't Wespke is gestart met zijn vierde speelseizoen. Te Kuringen: eerste seizoen voor mevr. Werck met een spiksplinternieuw handpoppentheater. Te Hasselt: Hasseltse Tijl begint over enkele weken zijn 25ste speeljaar, maar zijn seizoen was reeds gestart van 1 september af. Hij houdt zich bezig met poppenspelcursussen in binnen- en buitenland. Hij treedt op met zijn theater in België, Nederland en Duitsland, later ook nog in Oostenrijk. Hij helpt ook nog om het internationaal poppenfestival in te richten dat zal doorgaan te Neerpelt in het Cultureel centrum.
Hier verwachten wij poppentheaters uit Denemarken, Bratislava, West-Duitsland, Frankrijk, Nederland en uiteraard ook de voornaamste Vlaamse theaters.
Werner Vandeweert
Auteursrechtelijk beschermd