Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 26

[p. 20]

‘Rubens in de Kathedraal’ A.K.V.T.-Antwerpen vertolkt in '77 veelkleurige evokatie door Bert Pelemanm

In het teken van het Rubensjaar 1977 waarin alom luisterrijk de 400ste geboorteverjaardag van de geniale Meester wordt herdacht, vertolkt het A.K.T.V.-Antwerpen (‘Het Algemeen Katholiek Vlaams Toneelverbond’ met als voorzitter Jos Posson) o.l.v. regisseur Miel Geysen 60 maal het boeiende schouwspel ‘Rubens in de Katedraal’.

Het scenario werd geschreven door Bert Peleman, tevens auteur van het bekende Mariekerkse Passiespel ‘Kristus aan de Schelde’.

Muzikaal adviseur is organist Stan de Riemaecker. De opvoeringen gaan door in de Scheldestad gedurende de maanden mei, juni, juli, augustus en september elke week op dinsdag, woensdag en donderdag telkens tussen 20.30 u en 21.30 u op het indrukwekkend hoogkoor van de Antwerpse O.-L.-Vrouwekathedraal.

De evocatie werd opgevat als een didaktisch zoeklicht op het ontstaan en de groei van de drie Rubensiaanse Meesterwerken aanwezig in de O.-L.-Vrouwekerk met name: ‘De Kruisoprichting’, ‘De Kruisafneming’ en ‘De Hemelvaart van Maria’.

Het geheel werd een originele formule gelegen tussen het klassieke ‘Klank- en Lichtspel’ en het traditionele toneelstuk uitstekend geschikt om o.m. in groeps- en schoolverband te worden bijgewoond. Vertolkt in het unieke kader van de Antwerpse Kathedraal zal bovendien de gelegenheid bestaan voor en na elke opvoering vanaf 20 u ter plaatse rustig nader kennis te maken met de monumentale werken van de wereldberoemde grootmeester van de Vlaamse Barok.

De Kulturele jubileum-manifestatie gaat door onder de bijzondere bescherming van Mgr. Julius Daem, Bisschop van Antwerpen.

Toegangsprijzen: individueel 70 fr., in groepsverband van minimum 20 personen: 40 fr. Alle verdere inlichtingen en kaartenverkoop o.m. op het ‘Kontaktpunt Rubens in de Kathedraal’ pla Kunstcentrum Den Bellaert - Blauwmoezelstraat 5 (gelijklopend met de kathedraal) 2000 - Antwerpen - Tel. [phone] of (031) 19 17 40.

Hierna volgen enkele fragmenten uit het eerste tafereel van het drieluik.

ROLVERDELING VOOR DE HELE EVOCATIE

Pieter Pauwel Rubens

Burgemeester Nicolaas Rockox

Cornelius Van de Geest, Maecenas

De deken van de Kolveniersgilde

Otto Van Veen (Venius) Rubens' leermeester

Kanunnik Joannes Del Rio, deken van het Kapittel

Een kruisboogschutter

Een page

Een kommentator - (Toerist)

Aanvang

Wanneer alle lichten gedoofd zijn verschijnt bij zachte orgelmuziek een eigentijds toerist, aan de schouder een fototoestel, in de handen een ‘Gids voor Antwerpen’. Na even het hoogkoor te hebben ‘afgespeurd’, leest hij, zakelijk, wat volgt:

To. - Antwerpen: Onze Lieve-Vrouwekathedraal. Gotische kerk waarvan de bouwwerken o.l.v. Jan Appelmans begonnen in 1352.

Toren 123 m hoog, een meesterwerk van Rombaut Keldermans en Domien de Waghemakere, voltooid voor 1530. Grootste kerkelijk gebouw in de Nederlanden waarin verscheidene wereldberoemde doeken van Pieter-Pauwel Rubens te bewonderen vallen, o.m. de ‘Kruisoprichting’, de ‘Kruisafneming’, ‘De Hemelvaart van Maria’ en ‘De verrijzenis van Kristus’...

(Toerist slaat gids dicht en mijmert) Vier meesterwerken van Rubens in één kathedraal! Vier meesterwerken naast de honderden doeken en tekeningen van de Antwerpenaar verspreid over de hele wereld... Wat een overweldigend kunstenaar moet deze Vlaming zijn geweest...

Daarop verdwijnt de toerist en verschijnt in een lichtkrans P.P. Rubens.

Dekor: het hoogkoor van de O.-L.-Vrouwekathedraal met vooraan een grote ‘schildersezel’ met erop enkele witte schetsbladen.

Aan de ene zijde hangt een typische Rubenshoed, aan de andere een gouden palet. Vóór de ‘schildersezel’ staat een ‘Rubensiaanse zetel’.

Op de ‘schildersezel’ zelf staan enkele grote witte schetsbladen met als eerste een blad waarop alleen de handtekening van P.P. Rubens staat.

Voor de ‘ezel’ een weelderige zetel.

Terzijde een kleine ronde tafel met tinnen schaal, kruik, doornenkroon en enkele perkamenten rollen.

Wanneer het ‘klank- en kleurspel’ begint worden alle lichten gedoofd en wordt, bij orgelspel alleen een schijnwerper gericht op de ‘schildersezel’ en de onmiddellijke omgeving.

Na enkele ogenblikken verschijnt Rubens vanuit een zijbeuk met in de hand een perkament en stapt langzaam tot voor het publiek dat hij als volgt toespreekt:

Ru. - Gij die mij kent uit mijn wereld van wellust en aardsheid; Gij die wellicht voor uw geest een stoet ziet van dronken saters en silenen;

Gij die het duizelige tuimelen ziet van vleesrijke naakten: weet dat niet enkel het aardse maar ook het bovenaardse mij bond! Weet dat alleen reeds te Antwerpen ik tientallen schetsen en schilderijen schiep, God en Zijn Heiligen ter ere, bestemd voor de kerken, de kloosters en abdijen uit deze ‘goede stede’.

Weet dat een ruim deel ervan te Antwerpen blèèf naast de vele gewijde doeken die in Spanje, Italië, Engeland, Frankrijk, Duitsland of wààr ook ter wereld belandden... Vraagt gij mij wat hier bleef aan schilderijen die voor mijn Rooms-zijn getuigen, dan valt het me licht U slechts een gedeeltelijke lijst te lezen van wat er door mij in opdracht van geestelijken en wereldlijken, kerkmeesters en gildebroeders werd uitgevoerd.

Aldus bleven ter stede:

de Kruisoprichting,

de Kruisafneming,

de Hemelvaart van Maria,

U allen beslist door hun aanwezigheid in deze kathedraal bekend.

Maar weet gij dat ook mijn ‘Verrijzenis van Kristus’ hier hangt?

En wie van U weet waar in deze stad de eerder vrome doeken hangen door mij geschilderd en er nog steeds zorgvuldig bewaard?

[p. 21]

Slechts enkelen noem ik er U, w.o.:

-	De Aanbidding der drie Koningen
-	O.-L.-Vrouw met de Heiligen
-	Het Doopsel van Kristus
-	Thomas' Ongeloof
-	De Kommunie van St.-Franciscus
-	Kristus bij Sinte-Theresia
-	De Geseling
-	De Gekruisigde
-	De Lansstoot

en andere...

Van al deze hier vermeld onthul ik U graag iets meer over ontstaan en groei van de drie die ik het eerst vernoemde.

Ik bedoel: De Kruisoprichting, de Kruisafneming en de Hemelvaart van Maria...

Maar ook mijn leven te Antwerpen en elders wou ik vooraf even belichten.

Andere belichting.

Rubens gaat in zetel zitten.

Bij zachte koormuziek begint zijn verhaal...

Ru. - Wij schrijven 1610.

Ook vandaag denk ik ontroerd terug aan de dag in september waarop ik twee jaren geleden uit Italië naar Antwerpen terugkeerde in de hoop mijn lieve, zwaar zieke moeder nog levend terug te zien. De Heer heeft het anders gewild! Zijn wil geschiede!

Maria Pypelinckx was haar naam, een ingoede moeder, vroom van inborst die, vaak tot tranen bewogen, me mij in Antwerpens kerken de luisterrijke kantieken aanhoorde die er meerstemmig werden gezongen. Nu eens waren het koorwerken der Italiaanse meesters dan weer grootse toondichten van onze eigen Fiaminghi. Vooral ten overstaan van Maria, meer bepaald tot de Moeder Gods als Moeder der Smarten, koesterde wijlen mijn lieve moeder een grenzeloze verering.

Eerst op latere leeftijd heb ik ten volle begrepen dat deze verering niet alleen gegroeid was omwille van haar eigen voornaam maar ongetwijfeld tevens omdat zij zelf zoveel in haar leven had geleden en zo vaak mede naast het Kruis had gestaan.

Juist dààrom ging haar voorkeur niet zozeer naar de jubelende muziek rond Maria, Hemelse Koningin, dan wel naar de donkere melodieën die in de Passietijd weerklonken in Antwerpens kerken.

In deze tijd herdacht zij beslist haar eigen kalvarie die zij ooit was gegaan. De bittere Kalvarie der ballingschap toen vader zaliger, onder het bloedige bewind van hertog Alva, omringd door brandstapels en galgen uit Antwerpen vluchtte en te Siegen in Duitsland belandde waar ikzelf als balling werd geboren.

Een harde tijd werd het voor vader en moeder, die er elf jaar verbleef en eerst in 1588 als weduwe naar een bevrijd Antwerpen terugkeerde. Uit de daarop volgende jaren herinner ik me hoe ik met haar herhaaldelijk Antwerpens kerken maar vooral Sint-Jacob bezocht.

Slechts even hoef ik mijn ogen te sluiten of weerom zit ik aan haar zijde op een Goede Vrijdag in het schemerduister van deze kerk en beluister met haar het droeve gezang dat haar voorkeur had ‘Stabat Mater dolorosa juxta crucem lacrimosa dum pendebat filius...’

Gezang een tijdje op voorplan

Ru. - Toen Moeder zaliger in 1608 overleed, was ik 31 jaar. Acht jaar had ik in Italië als hofschilder vertoefd bij de Hertog van Mantua van waaruit ik herhaaldelijk Venetië, Genua, Florentië, Milaan en ook Rome bezocht. Na mijn terugkeer in de Scheldestad sloot ik er steviger dan ooit vriendschap met Antwerpens burgemeester Nikolaas Rockox. Geen dag haast gaat er voorbij of hij brengt mij een bezoek en toont mij zijn uitzonderlijke belangstelling voor mijn werk.

Nikolaas Rockox, een trouwe, rondborstige burgervader met wie het goed is een beker te drinken en te praten over het wel en het wee van zijn stad...

Begeleid door een page verschijnt N. Rockox, die Rubens als volgt groet:

Ro. - Antwerpen groet U Pietro!

Ru. - En ik groet Antwerpen, Nikolaas!

Ro. - Pietro... Paulo Rubens!

Of is het na twee jaren terug uit Italië weerom Pieter geworden?

Ru. - Zoals U verkiest burgervader!

Pieter in Vlaanderen!

Pedro in Spanje!

Peter in Engeland!

Pierre in Frankrijk!

Peter in Duitsland en...

Pietro in Italië!

Ro. - Maar overal dezelfde Rubens!

Ru. - Op de voornaam komt het tenslotte niet zo erg aan!

Ro. - Zeggen we te Antwerpen in elk geval maar Pieter!... Peter-Pauwel, ook een voornaam die het nog eeuwen zal doen, vooral na uw terugkeer te Antwerpen waar we U niet graag opnieuw naar Italië zagen vertrekken.

Ru. - Gij zelf Nikolaas weet maar al te best wat Italië voor mij heeft betekend en nog betekent. In het zonnige Zuiden ontdekte ik de schittering van Michel-Angelo, Titiaan, Caraviggio, Tinloretto, Rafaël en zovele andere reuzen die mij letterlijk en figuurlijk hebben betoverd...

Ro. - In zoverre zelfs dat men de Vlaamse Rubens wel eens verwijt al te zeer te Italianiseren!

Ru. - Best mogelijk, burgervader, dat dit ook werkelijk zo is! Voor goede leermeesters echter hoeft men zich niet te schamen!

En zeker niet wanneer het bovendien Italianen zijn!

Ro. - Hoewel ook uw vroegere Vlaamse leermeesters niet mogen worden onderschat! Heel in het biezonder denk ik hier o.m. aan Otto van Veen of zo U zijn naam liever verlatijnst hoort, Otto Venius!

Ru. - Volkomen met U eens Nikolaas. Vergeet echter niet dat ook Venius naar Italië trok en er heel wat leerde...

Ro. - Als ik U steeds weer hoor dwepen met Italië, om over Rome maar liefst te zwijgen, vraagt Antwerpens burgervader zich wel eens af of gij dan werkelijk de stad der Sinjoren boven alle andere als uw bestendige verblijfplaats hebt gekozen.

Ru. - Dààromtrent, bestaat niet de minste twijfel. Reeds vorig jaar liet ik U mijn brief lezen die ik schreef aan mijn vriend Faber, de Duitse geneesheer die nog steeds te Rome woont en samen met allerlei kardinalen en hoogwaardigheidsbekleders alles in het werk stelt om mij weer binnen de wallen van de Eeuwige Stad te voeren. Lees en herlees, bij voorkeur luidop, de enkele

[p. 22]

regels die hier geschreven staan...

Ro. - (leest fragment uit brief)

‘Ik heb nog niet beslist of ik in mijn eigen land zou blijven of voor altijd terugkeren naar Rome, waar ik onder de gunstigste voorwaarden word uitgenodigd. Ook hier laat men niets onverlet om me hier te houden met alle soorten vleierijen.

De aartshertog Albrecht en de Hoogedele Infante Isabella hebben brieven doen schrijven om er mij toe aan te zetten in hun dienst te blijven. Hun aanbiedingen zijn zeer mild, maar ik heb weinig lust om opnieuw een hoveling te worden. Antwerpen en zijn burgers zouden me voldoening geven zo ik vaarwel kon zeggen aan Rome.

De vrede, of liever, het bestand voor vele jaren zal ongetwijfeld worden gesloten en men gelooft dat tijdens deze periode ons land zal heropbloeien...’

Ru. - (onderbrekend)

Wat inmiddels langzaam maar zeker geschiedt. Het Twaalfjarig Bestand tussen Noord en Zuid werd vorig jaar gesloten. Wat ik gedroomd heb, wordt werkelijkheid! Alom in de stad dienen verwoeste of beschadigde kerken heropgebouwd of hersteld. Vooral de Jezuïeten laten niet af en blijken zowaar Roomse hemelbestormers! Belangrijke bestellingen voor kerken en herenwoonsten overrompelen mij...

Waarom dan naar Rome vertrekken wanneer mij Antwerpen al biedt wat ik wensen kan...?

Ro. - Zo hoor ik het graag Pieter! De zoon van Jan Rubens, eens Antwerpens stadsekretaris, hoort hier thuis!

Ru. - Bovendien droom ik van een woonst op de Wapper die ik weldra zal kunnen betrekken, een huis vol ruimte en licht waar het heerlijk zal zijn te werken en mijn leerlingen op te leiden...

Ro. - Waardige leerlingen die op hun beurt ooit meesters worden: Frans Sneyders, David Teniers, de ‘Fluwelen’ Bruegel, Cornelius Devos enz., enz., om vooral de jonge, onstuimige Antoon Van Dyck niet te vergeten!

Ru. - Een huis waar ik bovendien ook mijn hooggeleerde vrienden waardig ontvangen kan al wordt het wel nooit een huis, Nikolaas, als uwe..., ‘De Gulden rinck’ in de Keizerstraat waar al wat naam heeft in Antwerpen samenkomt geleid door Mecenas Cornelius Van der Geest, deken van het hoofdambacht der Meerseniers...

Ro. - Maar bovenal bewonderaar van Rubens, wat hij nog onlangs bewees toen op zijn aandringen door de kerkmeester van Sint-Walburgis en niet door die van Ons-Lievevrouwe bij U een ‘Kruisoprichting’ werd besteld.

Ru. - Een opdracht, Nikolaas, die ik beslist als een der heerlijkste beschouw die ik tot heden ontving...

Een drieluik waarvan ik hoop dat het Sint-Walburgis tot ere zal strekken...

Ro. - Een opdracht waarvoor ik vermoed dat reeds een aantal schetsen bestaan... Want ook dààrvoor ben ik gekomen.

Begeleid door een page verschijnt Cornelis Van de Geest die gewoon onderbreekt:

Dan treffen we het samen uitstekend, burgemeester! Als ik dan even mee mag kijken.

(reiken elkaar de hand)

Ru. - Deken Cornelis Van der Geest! Wees welkom! Beter gekomen kon het niet!

Co. - (tot Rubens)

En... waarde Meester, wat valt er mij te melden inzake de opdracht U door de Meerseniers gegeven...

(tot Rockox)

Het onderwerp is Rubens best bekend: een ‘Kruisoprichting voor de Sint-Walburgiskerk’, een drieluik met het middenstuk groot 4,60 m × 3,60 m, de zijluiken 4,60 m bij 1,50 m.

Ru. - (licht schertsend)

Om juist te zijn 4,62 m!

Ro. - Die laatste 2 rekent Pietro Paulo Rubens er beslist niet bij...

Ru. - En zelfs de schetsen zijn begrepen in het bedrag!

Co. - ...groot 2.600 gulden

Ru. - inbegrepen!

Ro. - Het hoofdambacht der Meerseniers streeft hier beslist de Kolveniers voorbij die lange tijd reeds ‘dromen’ van een opdracht, Pieter, maar bij gebrek aan zulk bedrag wel even moeten wachten...

Co. - Ook hier gelde de leuze, burgervader, dat Rome evenmin als Aken op één dag zijn gebouwd!

Maar kom, laat ons kijken, Meester Pieter, hoever het met de schetsen staat en hoe het groeit in zijn geheel...

(Een getormenteerde Passiemuziek breekt los na enkele ogenblikken op de achtergrond)

Ru. - Sinds ik die opdracht kreeg, breken uit mij de lijnen los in aards en bovenaards geweld...

(Rubens toont langzaam één na één de schetsen die hij als volgt kommentarieert)

Ru. - Te midden van het drieluik rijst het Kruis met Kristus God en Mens niet ‘Sicut vermis’, ‘als een worm’ maar, alle geseling ten spijt, als een machtig heerser.

In geen geval een afgetakelde Kristus, maar ook nà de tocht naar Kalvarie een mens met bovenmenselijke kracht. Een vastgespijkerde Heiland waarvan het kruis niet eens door zeven stoere kerels kon worden opgetild maar een geharnast krijger ter hulp dient te snellen...

Ro. - Alvast een niet-alledaagse en nog minder traditionele kijk op het klassiek overgeleverde Kalvariegebeuren.

Co. - Een wel erg bewogen afwijken van de gotische, bleek uitgemergelde Kristusfiguren van de Kalvarietaferelen uit heel wat onzer kerken en abdijen.

Ru. - Maar juist dàarom een eigentijdse Kristus als zinnebeeld van het alom opnieuw opbruisende Roomse leven, een Kristus die zoals zovele steden en dorpen in Vlaanderen gegeseld en gemarteld tijdens een krankzinnige godsdienstoorlog, weet dat uit de gruwelijkste dood het stralendste leven opbloeien zal...

Een doek met beulsknechten en krijgslieden die de tronies dragen van hen die ik zelf in deze stad heb ontmoet.

(wijst enkele figuren aan)

Een worstelaar woonachtig aan de havenkant, een farizeeër uit de koopmanswereld van deze stad, een wachter op de Antwerpse wallen die de hoorn blaast als er onraad blijkt op de Schelde...

Ro. - Gestalten waarvan ook ik er meer dan één meen te herkennen...

Co. - Alleen de hond, Meester, gans onderaan uw schets blijft me een raadsel!...

[p. 23]

Ru. - Gewoon een zinnebeeld bij dit helse of beter nog ‘hondse’ gebeuren! Blaft inderdaad de haat van de mens niet als een razende hond de God-Mens aan?... Ook hem wou ik zien als getuige bij het van spieren doorwervelde tafereel op Kalvarie...

Ro. - Een schets en eerlang een schilderij waarvan sommige boze tongen alvast zullen beweren dat zij wellicht al te Italianiserend zijn en te zeer gelijken op de gespierde wereld van Michel-Angelo en Titiaan.

Ru. - Een bewering die bovendien gedeeltelijk steek houdt! Waarom U inderdaad verbergen dat beiden, òn Michel-Angelo èn Titiaan, me nog steeds in hun ban houden? En toch vecht ik me langzaamaan los uit hun al te forse greep en wil ik, eens het drieluik beëindigd, bewijzen dat de Italiaanse Rubens alweer een heel stuk Vlaamser is geworden.

Co. - Daaraan twijfelt geen Antwerpenaar, Meester!... Maar wat met de zijpanelen?

Ru. - Ook die worden eerstdaags ruimer geschetst. In kleinere omvang staat hier de groep die ik op het linkerpaneel voorzie, reeds vluchtig uitgetekend.

Co. - (kijkt naar klein schetsboek) Veeleer een beeld vol droefheid, verbijstering en angst.

Ru. - Bovenaan de Moeder der Smarten met naast Kristus de lievelingsleerling Sint-Jan, de evangelist. In het midden een rouwende Magdaiena omgeven door opgeschrikte en treurende vrouwen. Onderaan een moeder met huilend kind die als verstard toekijkt naar het barbaarse Kalvariegebeuren.

Ro. - En wat met het rechterpaneel?

Ru. - (toont opnieuw grote schets op schildersezel)

Hiervan, goede vriend, werd reeds een ruim deel uitvoeriger geschetst.

Een tafereel dat mij persoonlijk biezonder lief is. Twee romeinse ruiters te paard waarvan de honderdman mijn eigen schitterende grijs-witte schimmel berijdt...

Ro. - Een prachtpaard, Pieter, dat het levende dier dat ik ken alvast evenaart!

Ru. - Terzij de twee moordenaars die door een krijger mee naar hun kruis worden gesleurd.

Co. - Nu ik dit heb gezien, Meester, weet ik voldoende en hoef voorlopig niet eens de inhoud te kennen der beide gesloten luiken...

Ru. - Hoewel ook die me reeds duidelijk voor de geest staan en de gestalte verheerlijken van vier heiligen. Links Sint-Eligius, de hemelse Smid ons bekend als Antwerpens eerste zendeling, naast Sint-Walburgis waarvan beweerd wordt dat zij beiden als kluizenaars in de krocht van de oude Antwerpse Burchtkerk zouden hebben verbleven.

Ro. - Beslist twee heiligennamen die binnen de wallen onzer stede nog immer wonderbaar klinken...

Ru. - Waarnaast ik op het rechter gesloten luik de beeltenis voorzie van Sinte-Katarina met palmtak en zwaard evenals die van Sint-Amandus die in het oude Antwerpen de eerste kerk bouwde.

Co. - Waarbij we rustig, Meester, uw schitterend drieluik kunnen sluiten. Tenslotte voel ik me uitzonderlijk tevreden de kerkmeesters van Sint-Walburgis en de Meerseniers vanavond nog te kunnen melden dat de beslissing U de opdracht te geven tot het schilderen van een ‘Kruisoprichting’ in veilige en geniale handen ligt!

Ro. - Iets wat ook Antwerpens burgervader alleen maar beamen kan...

Co. - Nog één vraag, Meester, voor mij een goddelijke dienst wacht in Sint-Walburgis. Wanneer denkt U het door ons bestelde drieluik volledig afgewerkt te zien?

Ru. - Indien vrede en rust in onze goede stede Antwerpen, zoals ten huidigen dage, blijven heersen, beloof ik U het afleveren van het drieluik ten laatste tegen volgend jaar tussen Palm- en Passiezondag.

Co. - Een heerlijke dag wordt het, Meester, waarop uw drieluik triomfantelijk langsheen de vijfentwintig marmeren treden van Sint-Walburgis tot voor het hoogaltaar zal worden gedragen.

Een onvergetelijke wijding waarbij ik in gedachten reeds de Passiekoralen hoor zingen van onze eigen Fiaminghi waarvan de toonkunst zich, samen met uw roem, vanuit Vlaanderen en Italië over gans Europa verbreidt.

Terwijl het drietal heengaat weerklinkt een grootse Passiemuziek.

Even is het hoogkoor verlaten en schittert alleen het gouden palet aan de schildersezel.

Daarop verschijnt in purperen pull met zwarte broek een eigentijdse kommentator die de bindtekst leest der drie onderscheiden delen.

In de hand houdt hij het grote boek ‘De Kathedraal van Rubens’ van Mgr. Van Brabant waaruit hij het volgende leest...:

K. - En Rubens hield woord!

Anno 1612 bleek het drieluik ‘De Kruisoprichting’ beëindigd en luisterrijk boven het hoogaltaar van Sint-Walburgis opgehangen... Het schilderij wekte bewondering en kontestatie...

Met nog 33 Rubensschilderijen en zoveel andere kunstwerken uit Antwerpse kerken, kloosters en openbare gebouwen, werd het in 1794 door de Commissarissen der Franse Republiek als oorlogsbuit naar Parijs gevoerd. In 1815 kwam het terug naar Antwerpen.

Maar ondertussen was de tot een tolhuis ingerichte Sint-Walburgiskerk deerlijk afgetakeld en als parochiekerk afgeschreven. Zij zou weldra afgebroken worden. Het drieluik werd als passende tegenhanger van de ‘Kruisafneming’ door de Regering van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden aan de kathedraal in bewaring gegeven. Na een restauratie kreeg het in 1856 de huidige opstelling in de noorderkruisbeuk.

K. - (sluit boek)

Maar keren wij terug naar de 17e eeuw en vernemen wij van Meester Pieter-Pauwel Rubens zelf hoe tussen 1612 en 1614 het tweede drieluik ‘De Kruisafneming’ ontstond.

Kommentator weg - Einde eerste tafereel

Nota van de schrijver:

De kunsthistorische gegevens verwerkt in de evokatie ‘Rubens in de Kathedraal’ werden ontleend aan de twee monumentale werken ‘Rubens en zijn eeuw’ door F. Baudouin (uitg. Mercatorfonds) en ‘Onze-Lieve-Vrouwkathedraal van Antwerpen’ door Mgr. J. Van Brabant (Jubileumuitgave V.T.B.)..