Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 25

[p. 161]

Pastoor Frans Dewitte vertelt... Op Kerstdag 1918 werd ‘Volksmacht’ te Izegem geboren

Pastor emeritus Frans Dewitte, geboren te Brugge op 29 mei 1883, is 93 jaar en heeft pas zijn 70ste jaar priesterschap gevierd. In het St.-Vincentiusinstituut te Emelgem (Izegem) waar hij sinds 1970 met rust is en met alle nodige zorg door de goede zusters omringd wordt, heeft hij bij deze verjaardag met vreugde en met fierheid, maar vooral met veel dankbaarheid tegenover Onze Lieve Heer, teruggedacht aan het feit dat op Kerstdag 1918 te Izegem, het eerste nummer van ‘Volksmacht’ verscheen. ‘Zijn’ Volksmacht, want hij maakte dat eerste nummer heel alleen klaar.

Dat was een hele gebeurtenis. Wie er over nadenkt, moet ook zeggen een gedurfd initiatief, want het was amper zes weken na de wapenstilstand van 11 november 1918.

Hoe dit gebeurde, vernemen we van pastoor Dewitte in deze bijdrage, die hij zelf te Emelgem vertelde.

Kerstdag 1918, een maand na de wapenstilstand.

Hoe zag West-Vlaanderen er uit? Een rampgebied.

Vanaf Lombardzijde, de Westkust, over Torhout, Roeselare tot Menen was de westkant een maanlandschap, een ‘chaos’. Niets dan puin, omwoelde grond, loopgraven. In het Ieperse waren, naar schatting van generaal Dutoit, op iedere vierkante meter vier granaten ingeslagen. Al de nabijgelegen dorpen of steden droegen zware littekens van geschut of bomaanvallen. De hele oostkant van de provincie behoorde tot het ‘Front’ of ‘Etappegebied’, voortdurend of tijdelijk bezet wanneer troepen-afdelingen, teruggetrokken van het front, op rust kwamen.

De bevolking? De vluchtelingen, verdreven uit de Westhoek, verbleven in Frankrijk. Vluchtelingen waren er in Engeland, zelfs in Nederland. Vanaf 1917 tot de zomer 1918 werd van Hooglede, Roeselare, Rumbeke, Wevelgem, Menen, Wervik de bevolking geëvacueerd. Het grootste deel belandde in Vlaams-Brabant en Limburg.

Van onderwijs was er geen spraak. Middelbare scholen of ‘pensionaten’ waren bezet of gesloten. Een aantal onderwijzers was opgeroepen als ‘brancardier’. In het frontgebied waren alle scholen bezet. In het etappegebied kon af en toe onderwijs worden verstrekt, wanneer er geen troepen op rust kwamen. De arbeidersbevolking? Een groot aantal arbeiders werd opgeëist om te werken aan het front. Een klein aantal werd zelfs naar Sedan gestuurd. De bevoorrading was ellendig. Daarbij had het volk het te verduren, niet van de ‘Aktivisten’ maar wel van de ‘Zaktivisten’ of woekeraars.

Van organisatieleven was er geen spraak. De lokalen waren bezet en er was geen enkel contact met de leiding. Alle verkeer was immers lamgelegd. Trein, tram, noch post. Wie in het frontgebied woonde, kon zelfs zonder ‘Schein’ zijn gemeente niet verlaten, en zonder toelating van de ‘Kommandatur’ mocht geen vergadering gehouden worden. In oktober 1918 beleefden wij de aftocht van de Duitse troepen, waarbij in het gebied tussen Leie en Schelde heel wat verwoesting het einde van de miserie afsloot.

Kerstdag '18. Er was een en ander gebeurd sedert 11 november en er was oneindig veel te doen.

De arbeiders die onder de oorlog thuis waren gebleven, beleefden de verandering van de levensomstandigheden. Ons land was niet langer het ‘centiemtjesland’ meer. De tijd van... ‘drie ellen voor een frank’ was voorgoed voorbij; alles was duurder geworden, om niet te spreken van de woekerprijzen. Gelukkig werkten de ‘voedingscomités’ nog, maar verschaften slechts - daar waar het comité gewetensvol werkte - het absoluut onmisbare. In de grotere gemeenten, waar een ‘Kommandatur’ gevestigd was, hadden de Duitsers de laatste maanden arbeiders aangeworven, veelal opgeëist voor allerlei diensten. Zij betaalden echter in 1918 één ‘Mark’ (1,25 fr.) per uur; de hoogste lonen vóór de oorlog bedroegen 4 fr. tot 4,50 fr. per dag. Nu het stilaan half-normale tijd zou worden, wat zou er met het loon gebeuren? De heropbouw, het werk in de fabrieken? Vier jaar had het syndicaal leven stil gelegen. Hoe het nu zou worden aangepakt? Wat met de mentaliteit van de velen die zouden terugkeren?

Ik bewaarde lang een brief van E.H. Od. Spruytte die te Rumbeke woonde op de Vossemolen. Na de wapenstilstand was hij werkzaam te Beitem. ‘Ze komen hier toe uit de diaspora, vluchtelingen uit Frankrijk, uit Engeland, geïnterneerden uit Nederland, weggevoerden, soldaten’. En Beitem telde nooit meer dan 2.000 inwoners.

Men zou ‘barakken’ bouwen en semi-permanente woningen. Aan het front zou er voor jaren werkgelegenheid zijn.

Te Izegem was de toestand gespannen, eveneens te Ardooie, Ingelmunster, Tielt en het Kortrijkse, daar waar de bevolking niet weggevoerd was. Die Duitse Mark speelde een grote rol! Zo zag ik de toestand.

Te Izegem waren onder de oorlog contacten gebleven tussen de bestuursleden van de syndicaten en de toenmalige K.W.B. Nu kon men herbeginnen.

Wij hadden een eigen weekblad ‘Het Izegemsche volk’, zusterblad van het ‘Kortrijksche volk’, het ‘Tieltsche volk’ en de ‘Dageraad’ van Roeselare. Het blad werd gedrukt bij J. Vermaut, Kortrijk. De uitgever verbleef nog in Le Havre. E.H. Maes, onderpastoor te Wevelgem, was half december terug uit Brabant, E.H. Buysschaert, onderpastoor te Ardooie, de derde man van de redactie en ikzelf hadden wekelijks elkander ontmoet.

Half december werd te Kortrijk een vergadering belegd. Van de Gilde waren onder meer aanwezig E.H. Lowyck, Gaston Bossuyt, Arthur Mayeur en vele ‘oude’ gildemannen. Maar wij waren op ons zelf aangewezen. Alhoewel Gaston Bossuyt wekelijks naar Gent ging, kregen wij geen contact met Pater Rutten. We zouden dus zelf het organisatieleven weer aanpakken. Maar ook de socialisten hernamen hun bedrijvigheid, waarbij vooral Jef Coole op het voorplan trad. Er werd gefluisterd dat de socialisten over een ‘klomp’ geld beschikten, steun van de Engelse Labour. Ze voerden een intense propaganda, die zou leiden tot de fameuze terreuractie: ‘Rood of geen brood’. Het was een kritieke periode, daar waren we te Izegem meer dan van overtuigd. Met Henri d'Artois, Emiel Allewaert, Adolf Samyn en enkele andere syndicatenbestuursleden werd beslist een weekblad uit te geven, orgaan van de syndicaten en de K.W.B. Het abonnementsgeld zou in de gewone leden-bijdrage berekend worden. We zouden te Izegem zelf een drukkerij zoeken, want de Duitsers hadden, met de machines van de Izegemse drukkerijen, in een spoorwegwagon een blad uitgegeven voor het leger. We vonden nog een handpers bij de heer Vandommele.

Vóór 1914 telden de christelijke syndicaten veel meer leden dan de socialisten. Die suprematie zou men weervinden in de titel van het blad. Het blad verscheen op een kleine duizend nummers: Volksmacht. Begin januari werd dit eerste nummer, mits een kort plaatselijk artikel, uitgegeven voor Ardooie, Ingelmunster, Tielt en Wevelgem als ‘Orgaan van het Werkersverbond van Zuid- en Midden-West-Vlaanderen’.

18 januari kwamen bij mij samen in de Papestraat: E.H. H. Maes, Buysschaert, Lowyck, Moncarey (Tielt), Carbonez (Ingelmunster). We gingen volledig accoord: ‘Volksmacht’ zou het orgaan worden van het christelijk

[p. 162]

syndicaat en de K.W.B. Maar die morgen zelf van 18 januari had ik een brief ontvangen die mijn benoeming meldde: onderpastoor te Oostkamp. E.H. Moncarey zou er voor zorgen dat het blad gedrukt werd te Tielt bij Joris Lannoo. Het tweede nummer verscheen te Tielt op 9 maart 1919.

In 1928 keerde ik terug naar de Volksmacht. Arthur Mulier had te Kortrijk de drukkerij ‘Vooruitgang’ opgericht en de Volksmacht, orgaan geworden van A.C.W.-West-Vlaanderen, werd daar uitgegeven. Het blad werd in 1928 gedrukt op een oplage van 33.000 exemplaren. In 1940 was dat getal gestegen tot 73.000!

Tot daar het verhaal van pastoor Dewitte. Tot in 1970, hij was toen 87 jaar, was deze wijze en graaggeziene priester een trouwe redacteur van Volksmacht. Wekelijks schreef hij zijn ‘Dakvenster’ voor de nationale uitgave. Na de tweede wereldoorlog werd Volksmacht immers een nationaal blad. In de kolommen van de Westvlaamse edities liet pastor Dewitte nu en dan ‘Pee Vlamynck’ rondwandelen. Toen hij de pen neerlegde - ‘met eerlijke spijt’ schreef hij naar Brussel - nam hij afscheid van zijn dopeling, met de wens dat hij nog een lang en vruchtbaar leven zou kennen.

Volksmacht verschijnt nu op 890.000 exemplaren, waarvan 200.000 in West-Vlaanderen. Kunt u het begrijpen dat er in het A.C.W.-West-Vlaanderen en in drukkerij Vooruitgang nog altijd mensen zijn, die spijt hebben om dat weggaan van hun blad uit het Vlamingenstraatje? En dat niet alleen om de financiële baat.

Arseen Van Maldergem
Secretaris A.C.W. West-Vlaanderen

Het Volk schrijft voor het volk

Op 21 juni 1891, amper 36 dagen na ‘Rerum Novarum’, verscheen het eerste nummer van ‘Het Volk’. Het verband is meer dan chronologisch: het dagblad zet zich in voor dezelfde idealen, deze van de Christelijke Arbeidersbeweging. Het ontstond uit de samenwerking van twee weekbladen: ‘Het Volk’ en ‘De Lichtstraal’, en van twee idealisten: Ir. Arthur Verhaegen en Gustaaf Eylenbosch.

Het eerste nummer opende met een titel: ‘Wat wij willen’. Daaronder lezen wij o.m.: ‘De werklieden... zijn vernederd en verdrukt, omdat het kapitaal den arbeid tot zijnen slaaf heeft gemaakt... Door zijne machienen, door zijn goed, is de kapitalist gemakkelijk als overwinnaar, als oppermachtige leenheer opgetreden... de verontwaardiging kiemde in het hart van het volk... De Socialisten... willen het goed met het kwaad vernietigen. Ze willen den Bijzonderen Eigendom (d.w.z. privé-bezit) het Huisgezin, den Godsdienst afschaffen en op de puinen van de samenleving eenen Staat oprichten, welke alle heerschappij, alle macht zal bezitten en van alle menschen zijn ootmoedige en onmachtige dienaars of liever zijn slaven zal maken. Werklieden... wij moeten den Eigendom, het Huisgezin, den Godsdienst ondersteunen... en die aanschouwen als onze groote hulpmiddels om tot eenen beteren toestand te geraken. Het Volk treedt op als dagblad, met dit vaandel’.

De woordkeuze is veranderd, de ondertitel ‘Antisocialistisch dagblad’ is weggevallen, de technische hulpmiddelen zijn gemoderniseerd. Het Volk is een welvarende onderneming geworden, een element in ons land waarmee rekening moet gehouden worden. Maar de idealen zijn onveranderd gebleven. De belangrijkste evolutie en aanpassing aan de eisen van de tijd liggen in de voortdurende uitbreiding van het aspect ‘informatie’. Het Volk is een ‘informatieblad’, maar met een duidelijke ‘opinie’. Wie goed geïnformeerd wil zijn, vindt er zijn gading. De zorg voor zeer uitgebreide informatie is volgens ons de belangrijkste reden voor het na-oorlogs succes. Op vijftien jaar steeg de oplage tot boven de 200.000 en bleef met lichte schommelingen tot op heden gehandhaafd.

Dat daarbij ook duidelijk en met gloed opinies verkondigd worden en ideeën verdedigd, is klaarblijkelijk geen hinderpaal om een groot publiek te bereiken.

Wij beseffen echter dat daarvoor onze informatie, even goed en uitgebreid of beter dan die van onze concurrentie, moet blijven Wij achten evenmin onze informatietaak voldaan met het publiceren van wat belangrijk is in de ogen van een elite. Het zou o.i. blijk geven van verraad aan ons ‘engagement’, van gebrek aan democratie en van misprijzen voor onze lezers, als we hen het nieuws zouden onthouden waarvoor ze intense belangstelling hebben: sport en gewestelijke gebeurtenissen. Onze berichtgeving daarover is zeer uitgebreid. Om dit mogelijk te maken telt onze krant trouwens niet minder dan 14 gewestelijke edities.

Wij menen dat deze politiek niet schaadt aan het ‘opvoedend’ en ‘cultureel’ karakter dat van een dagblad mag verwacht worden. Immers, zelfs zij die uitsluitend belangstelling hebben voor dergelijk nieuws, worden op die manier aangezet tot lezen, tot belangstelling voor het geschreven woord. Zij krijgen willens nillens, enige taalkundige vorming. Zelfs al is een krant geen literatuur, toch is het peil van het Nederlands thans niet onverdienstelijk, ook in de meest ‘populaire’ rubrieken.

Bovendien, wie een krant koopt voor die rubrieken, krijgt er altijd de rest bij. Zelfs de meest afzijdige lezer zal nu en dan getroffen worden door titels en andere elementen van de inhoud, zoals buitenlands nieuws en de politieke en sociale informatite. Hij zal onvermijdelijk meer en meer intellectuele bagage meekrijgen, zelfs al gebeurt dit maar met kleine pakketjes.

Daar komt nog bij dat Het Volk zich bewust inspant om meer te geven dan alleen dat wat de grote meerderheid vraagt. D.w.z. hen, die niet het geluk hadden door hun opvoeding met bepaalde waardevolle dingen in aanraking te komen, ook die kans te geven en hun belangstelling ervoor te wekken. Een niet geringe plaats wordt ingeruimd aan cultureel nieuws zoals tentoonstellingen, concerten, toneel, literatuur, boeken. Het verwijt, dat de grote aandacht die besteed wordt aan sport en gewestelijk nieuws alleen zou zijn ingegeven door commerciële overwegingen, wordt hiermee duidelijk tegengesproken.

Een der aanwijzingen over de opwaartse evolutie bij onze lezers, zijn de brieven die we ontvangen. Vlak na de oorlog hebben we vergeefs geprobeerd een lezersrubriek te openen. Zelfs niet door het publiceren van enkele controversiële epistels, konden we een debat vanwege de lezers op gang brengen.

Thans krijgen we, zonder enige oproep daartoe, dagelijks meer brieven dan we kunnen publiceren. Onze lezers zijn thans in staat hun ideeën te verwoorden, zij nemen kritisch stelling en degenen die het wat stuntelig doen, laten zich daardoor niet weerhouden om hun ideeën aan het papier toe te vertrouwen.

Als wij in een klein gebied als Vlaanderen, tegenover een sterke concurrentie, erin slagen meer dan 200.000 exemplaren dagelijks te verkopen (en ons daarbij klasseren bij de ‘grote drie’) dan moet het zijn dat de inhoud van ons blad zeer dicht komt bij wat men op prijs stelt. Onderzoeken tonen aan dat onze lezers in meerderheid behoren tot de ‘massa’: arbeiders, bedienden, middenstanders, boeren.

Als men dan nagaat wat er in onze krant verschijnt aan waardevolle informatie, dan lijkt ons het ‘intellectueel peil’ van onze lezers (en dus van een representatief deel van de ‘massa’ in ons land) hoger dan men soms denkt.

[p. 163]

Wij vleien ons met de gedachte, dat wij daar toch enig aandeel kunnen in gehad hebben.

Walter Cabus

Hoofdredacteur van ‘Het Volk’

De Gids op Maatschappelijk Gebied

Het maandblad van de Christelijke Arbeidersbeweging, De Gids op Maatschappelijk Gebied - Tijdschrift voor syndicale, culturele en sociale problemen, beleeft zijn 67ste jaargang.

Het verscheen voor het eerst als weekblad in 1901. De ondertitel, Gildenleven, Sociale Wetgeving, Bestuurlijke aangelegenheden, Landbouw, Handel en Nijverheid, geeft duidelijk de inhoud weer. Het motto Voor Kerk, Land en Haard, kenmerkt het eigentijdse katholiek milieu. De stichters waren Limburgers: Adrien de Corswarem, volksvertegenwoordiger van Hasselt, maar vooral Karel Gielen, lid van de Bestendige Deputatie van Limburg en zijn vrouw.

Het blad richtte zich tot alle sociale standen, meer bepaald tot de boeren, middenstanders en arbeiders. Ingevolge zijn grote bijval werd het gesplitst in een A- en B-uitgave. Blad A voor de arbeiders, Blad B voor de land- en tuinbouwers en de middenstanders.

De eerste twee jaar was het blad niet erg syndicalistisch ingesteld. Het opzet was ‘te breed, te voorzichtig en te algemeen om grote veranderingen te propageren. Vooral met het oog op de eenheid van de Kerk was men bang voor te ver doorgedreven standsorganisaties’, aldus S.H. Scholl (G.M.G., 1959, blz. 457).

In 1904 werd de toen nog 22-jarige seminarist Floris Prims een regelmatige en de belangrijkste medewerker van het blad. Hij gaf het een syndicale koers en bracht het op een hoger peil. Van dan af leunde het blad zodanig aan bij de syndicale werkzaamheden van de dominikaan C.G. Rutten, dat het in 1911 werd overgenomen door het Algemeen Secretariaat der Katholieke Beroepsvereenigingen (oorsprong van het A.C.V.).

Met het uitbreken van de Wereldoorlog I in 1914 werd de publikatie van De Gids stopgezet. Bij zijn nieuwe start in 1920 werd het een maandschrift, dat als leidersblad was opgevat. Hoewel het in de eerste plaats oog had voor de leiders van het A.C.V., richtte het zich ook tot al deze van de andere organisaties van de Christelijke Arbeidersbeweging.

In 1931 werd het officieel het leidersblad van het Algemeen Christelijk Werkersverbond (koepel-organisatie van de onderscheiden christelijke arbeidersorganisaties). De sociale, politieke en godsdienstige actualiteit, ook in het buitenland, werd van dan af van dichtbij gevolgd en meer vanuit een theoretische of leerstellige hoek en grondiger behandeld. De artikels terzake bleven toch meer informatief en commentariërend, niet zelden met polemische inslag. Lagen de commentaren op het leerstellige vlak, dan waren zij meestal ‘apologetisch’, meer anti-socialistisch dan anti-liberaal, maar steeds bezorgd om de deugdelijkheid van de ‘sociale leer van de Kerk’ aan te tonen. Benevens aan bovengenoemde actualiteitsproblemen werd een belangrijke plaats ingeruimd aan de werkzaamheden van de hele Christelijke Arbeidersbeweging.

Na de tweede wereldoorlog kon in 1945 De Gids opnieuw verschijnen. Berichtgeving over het bewegingsleven werd tot een minimum herleid. Minder als leidersblad opgevat, wordt het overwegend een studie-orgaan dat zijn lezerspubliek ook buiten de kaders van de beweging zoekt.

In de jaren vijftig begint De Gids minder kerkelijk gebonden zienswijzen te publiceren en zelfs officiële kerkelijke leerstellingen op de helling te zetten. De artikels van Prof. L. Janssens over huwelijksmoraal, over verdraagzaamheid en samenwerking met andersdenkenden en van dezelfde auteur en Prof. E. De Jonghe over gezag en medezeggenschap in de onderneming, van eigendom en nationalisatie, doorbreken de gevestigde kerkelijke leer terzake.

Uit een democratische bewogenheid heeft De Gids de laatste decennia ons onderwijssysteem en -structuur ter discussie gesteld. Hij heeft een niet gering aandeel gehad in de vernieuwingsideeën inzake onderwijs, die nauw verbonden zijn met een verruimde visie op ‘cultuur’ en uitgaan van een nieuw arbeidsbestel.

Dit nieuw arbeidsbestel door De Gids in 1970 duidelijk en uitvoerig geformuleerd, steunt niet op de winst of op de arbeid als uitsluitend middel tot inkomensverwerving, maar in de eerste plaats op de arbeid als een

Minister Rika De Backer reikte in december j.l. de Literaire Reinaert-prijs uit aan William Vananderoye, jong Limburgs auteur. Links van haar Antoon Van Acker, directeur van D.A.P., rechts Frans Janssens, voorzitter van D.A.P.

dienst aan de samenleving, waardoor iedere mens in georganiseerd verband en in verhouding tot zijn persoonlijke mogelijkheden bijdraagt tot het oplossen van noden van de samenleving. In deze gedachtengang is niet de winst, maar de dienst aan de samenleving het criterium voor de vergoeding van de arbeid (G.M.G. 12/1970). Deze gedachte is het credo van de tegenwoordige redactieploeg.

Alfons van Beneden

Redactiesecretaris ‘De Gids op Maatschappelijk Gebied’

Minister Rika De Backer over onze uitgeverij DAP - De Arbeiderspers

Bij gelegenheid van de Literaire Reinaertprijzen, die in december 1975 voor de tiende maal toegekend werden door DAP, heeft Mevrouw De Backer-Van Ocken, minister van Nederlandse cultuur, een sympathieke hulde gebracht aan onze uitgeverij. We citeren:

‘Ik zou de DAP-Reinaertuitgaven van harte willen feliciteren voor de wijze waarop zij nu, al bijna dertig jaar, onafgebroken ijveren voor de lectuurvoorziening onder de arbeiders. Ze hebben een uitgavefonds opgebouwd dat rijk is aan klassiekers en fundamentele werken uit de wereldliteratuur, en dat beslist een vergelijking met grote buitenlandse uitgeverijen kan doorstaan.

Als we daarbij vaststellen - en een enquête op onze scholen nog niet zo lang geleden heeft daarvan het schrijnend beeld gebracht - hoe klein de stimulans tot lectuur is die van ons onderwijs uitgaat, dan moeten wij

[p. 164]

de Arbeiderspers prijzen voor de wijze waarop zij er in slaagt om de lectuur, om de literatuur te promoveren. Men heeft zich vroeger wel eens met enig intellectueel misprijzen uitgelaten over het voor de literatuur onontgonnen gebied dat de arbeiderswereld vormde. Maar ik geloof dat men nu bijna kan spreken over dat voor de literatuur braakliggend terrein van de nieuwe generaties intellectuelen.

Dat de horizon van de arbeider in dit land aanzienlijk verruimde, is ongetwijfeld en op de allereerste plaats te danken aan de vakbonden, die steeds meer het welzijn gekoppeld hebben aan de welvaart. De nu bijna dertigjarige activiteiten van de Arbeiderspers en het mecenaat van de B.A.C. en de Volksverzekering, kaderen perfect in deze welzijnszorg.

De Christelijke Arbeidersbeweging heeft al vanaf het prille begin begrepen dat het er op aan kwam van de arbeider een scheppend mens te maken, die perspectieven zag in zijn arbeid. Die steeds meer in staat werd gesteld om het uiteindelijke doel van onze samenleving, het waarheen van deze maatschappij, zelf mede te bepalen.

De lectuur, de literatuur die hem werd aangeboden, was dan ook geen louter middeltje tot evasie, maar een instrument tot vorming van de verbeelding. De verbeelding is de eerste deugd, die wij in deze tijd moeten cultiveren, willen wij een voor de mens gunstig gebruik maken van de ons beschikbare middelen.

Ik zou van de gelegenheid gebruik willen maken om de Christelijke Arbeidersbeweging te danken voor de steun die zij voor ons heeft betekend om in ons cultuurbeleid de permanente vorming de voornaamste plaats te geven.

Het artistieke in deze permanente vorming lijkt mij van essentieel belang. Het kunstwerk als de meest verheven vorm van menselijke arbeid, waarin hij volledig zichzelf is, waarin de vervreemding volledig wordt opgeheven.

Het mecenaat en het uitgavefonds van de arbeidersbeweging is geen bijkomende, voor het prestige verplichtende aangelegenheid, maar iets essentieels in de visie van deze beweging op de mens.’

Dichtende vrouwen zonder glorie

Twee jaar geleden lanceerde de redactie van ‘Vrouw en Wereld’, het maandblad van K.A.V., een uitnodiging aan de lezeressen om eigen dichtwerkjes in te sturen. Bedoeling was elke maand een ‘beste’ inzending te publiceren, en aldus de creativiteit van de grotendeels thuisblijvende vrouwen te stimuleren op een ander vlak dan het huishoudelijke- en gezinsleven.

Op dit ogenblik is de redactie nog niet bekomen van de vloedgolf gedichten die binnenstroomde. Driemaal werd gevraagd de inzendingen stop te zetten. Nu is er voorraad voor een jarenlange publicatie.

Het lezen van een tweeduizendtal gedichten van de doorsnee-Vlaamse vrouw stemt tot nadenken. Met het woord ‘doorsnee’ is niets negatiefs bedoeld. Het is de nuchtere omschrijving van een groep vrouwen uit het werknemersmilieu, met een gemiddelde leeftijd van 35 tot 55 jaar, die voor 76% huisvrouw zijn, en voor 51% geen voortgezet onderwijs genoten hebben. Tot nadenken stemt vooral de overvloed van inzendingen. Zoveel vrouwen voelen een dichterlijke drang en wensen zich langs deze vorm te uiten. Zoveel vrouwen kregen tot nu toe nergens de kans aan bod te komen met hun werk. En hoeveel vrouwen hebben niet de moed gehad of de tijd om eveneens mee te spelen? Hoeveel talent zit er begraven, dat met een goede begeleiding zou kunnen openbloeien? Worden deze mensen niet tweemaal gediscrimineerd, én als vrouw én als iid van het werknemersmilieu? In hoever worden zij ooit betrokken bij ‘het cultureel proces’?

Zonder te beweren dat deze verzen allemaal literatuur zijn, kan men geboeid en soms verrast meelezen:

De rode wingerd bloedt zich dood
ik min nu slechts
het vurig rood
der traag-vallende herfstbladeren

En wat denkt u van dit knipoogje van een lezeres die haar huisvrouwendroom aldus verwoordt:

een meeuw met witte vlerken
vloog hier zopas voorbij
wat eenzaam, kon ik merken
hoewel zij het niet zei

'k was gaarne meegevlogen
op zoek naar stukjes maan
en nieuwe regenbogen
helaas, de vaat was niet gedaan.