Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 25

[p. 22]

Promotor van het Limburgs muziekleven

Het is moeilijk Albert Dusars verdienste t.o.v. de muziek in Limburg af te zonderen van zijn algemeen-culturele bekommernis. Het ging hem voorzeker niet in de eerste plaats om de muziek op-zich-zelf: van huize uit was hij een uitgesproken ‘visueel’ type en als melomaan hield hij het liefst bij de grote meesters. Onder hen bekleedde Beethoven bij hem de ere-plaats. Op geen enkel belangrijk Beethoven-concert, te Hasselt of op het Festival van Vlaanderen, ontbrak hij; de wijdse humanistische en humane visie van de Vlaams-Rijnlandse classicist lag wonderwel bij zijn eigen dynamisch temperament en hij putte er telkens nieuwe krachten uit.

In zijn ‘globale’ kijk op de culturele actie in Limburg - die na Wereldoorlog II wat overheidssteun betreft in haar kinderschoenen stond - kreeg de muziek echter haar plaats. Bij ontstentenis van elke vorm van beroepsmuziek (dat is er anno 1976 niet op vooruitgegaan...) ging zijn bekommernis terecht allereerst uit naar de vorming van muziek-‘publiek’. Het muziekschoolwezen was niet eens voor de helft zo belangrijk als nu en afgezien van de actie der Mijnen op het gebied van de amateurmuziekbeoefening, waren de jaren vijftig deze van de ‘grote afbraak’ der harmonies en fanfares. Limburg herstelde zich moeizaam van het wegvallen der vroegere Hasseltse garnizoenskapel met haar groep beroepsmuzikanten, die de blaasmuziek in de provincie standing hielpen houden. Wel ging hiermee gelukkig de nieuwe opbloei van het Limburgs koorwezen gepaard en daar stond Dusar volledig achter. Door het mogelijk maken van talloze voordrachten over muziek, jeugdconcerten met jonge Limburgse conservatorium-afgestudeerden, door het overal bevorderen van de concertactiviteit van de dienst ‘Volksopleiding’ bij het vroegere ‘Ministerie van Onderwijs’ - later dat van Cultuur -, heeft hij enorm bijgedragen tot het sensibiliseren van de Limburger voor de hogere muziekuitingen.

In 1958 zag Albert de kans schoon om uit een ‘orgelcyclus’, die het jaar tevoren in de Basiliek van Tongeren tot stand was gekomen, het eerste keus ‘Muziekfestival’ in Limburg op de been te helpen - als zuidelijke antipode van het toen bloeiend toneelfestival van Maaseik - dank zij de eerste belangrijke cultuur-kredieten die om de Expo-58-idee te decentraliseren naar de verschillende Belgische provincies werden afgevoerd. En twee jaren later was hij het nogmaals, die succesvol pleitte voor onmiddellijke aansluiting van wat inmiddels de ‘Basilica Concerten’ was geworden bij het Festival van Vlaanderen. Nauwe contacten met Nederlands-Limburg, inz. met de Regionale Omroep Zuid, de (helaas inmiddels ter ziele gegane)

Gesprek over het cultuurbeleid in de jaren zestig (V.l.n.r. Oudgedeputeerde Mr. Raymond Smeets, Camille Swinnen en Albert Dusar)

Zuid-Nederlandse Opera en het Limburgs Symfonie Orkest, hebben dit initiatief dadelijk bredere armslag gegeven en zo het Festival van Vlaanderen in Limburg in 1976 zijn 20ste seizoen mag inrichten, is dat in belangrijke mate ook dank zij Dusars doortastend beleid bij de uitzet.

De Provinciale Pijs voor Muziek, het werk van de Limburgse Muziekfederatie, de Limburgse koren-actie: al dat heeft al die jaren zijn rusteloze belangstelling gaande gemaakt. De eerste verwezenlijking van een ‘provinciale discotheek’ stamt van hem (1959) en toen de Limburgse Raad voor Cultuur een nieuwe gestalte kreeg (1969), droeg hij er zorg voor dat de provinciale muziekpolitiek daarbij niet te kort gedaan werd. Een van zijn laatste voldoeningen op muzikaal terrein was het Europees muziekfestival voor de Jeugd (Neerpelt) als autonoom ‘artikel’ in de provinciale begroting te zien opnemen; op het ogenblik van zijn heengaan werkte hij aan eenzelfde dossier m.b.t. de Basilica Concerten.

Laten we het niet verhelen: muzikaal is Limburg nog lang niet ontvoogd. Ondanks alle pogingen, ondanks de actuele bloei van een muziekschoolbestel dat voorlopig tot aan de grens van het mogelijke is uitgebouwd (waar inderdaad de leraars gevonden om alle nieuwe plaatsen te bezetten?). Maar het kon niet het werk van één man zijn, zovele jaren achterstand in een, al te korte, carrière ongedaan te maken. Het was ook een kwestie van mentaliteit: muziek stelt, misschien méér dan andere kunsten, een bepaalde welstand en ook een bepaalde traditie voorop. Als geen ander heeft Albert Dusar zich ingezet om een muzikale instelling bij de Limburger in de hand te werken. De sneeuwbal heeft hij helpen kneden en aan het rollen brengen.

Hem in de goede richting houden en spoedig aan dimensie doen winnen is de plicht voor hen die bleven.

Camille Swinnen

Secretaris-Generaal Pro Civitate

[p. 23]

van Neerpelt zou een provinciale opdracht krijgen naast zijn rol van gewestelijk cultureel centrum voor de Noorderkempen (opengesteld op 25.11.1967). De provinciale opdracht, kadervorming voor het sociaal-cultureel vormingswerk in internaatsverband (opengesteld op 28.9.1968) sloeg onmiddellijk aan, ook buiten de provincie. Het complex bevat dan ook een volledige vleugel voor restauratie en overnachting. Zoals het openluchtmuseum van Bokrijk was het Provinciaal centrum te Neerpelt van het begin af een succes. De activiteit ging steeds in stijgende lijn. Om dit te illustreren halen we de cijfers van het laatste dienstjaar aan. In 1974 vonden er 218 schouwburgactiviteiten plaats met een bezettingsgraad van 90% (40 toneelopvoeringen, 32 concerten, 11 kleinkunstavonden, 7 balletvoorstellingen, 17 varia) en 12 tentoonstellingen werden ingericht.

Het vormingscentrum gonsde van dezelfde bedrijvigheid: 60 vormingsdagen, 51 tweeen driedaagse cursussen, 21 vormingsweken, 41 gewestelijke bijeenkomsten, 81 namiddagen kunstzinnige vorming. Het verblijfgedeelte noteerde 6.100 overnachtingen, 6.454 ontbijten, 7.275 middagmalen, 7.832 avondmalen en er werden 15.712 koffiepauzen geserveerd. In 1974 bleek dat de vijftig individuele kamers niet meer volstonden en een uitbreiding met vijftig bijkomende bedden moest voorzien worden. Terzelfdertijd werd ook een sportaccommodatie ontworpen waarvan niet niet alleen de cursisten konden gebruik maken maar die ook ten dienste van Neerpelt en onmiddellijke omgeving zou staan. Het waren belangrijke projecten, die op 6 maart 1975 door de Provincieraad werden goedgekeurd en waarvoor het Rijk de nodige subsidie voorziet.

In 1968 werd de Provinciale Dienst voor het Kunstpatrimonium opgericht, in 1969 viel de beslissing om in het Begijnhof te Sint-Truiden een museum voor kerkelijke kunst in te richten. Dit provinciaal initiatief evenals de bouw van de Oude Stad te Bokrijk kan gezien worden in het kader van een algemene evolutie die verder wordt beschreven.

In 1973 viel de beslissing om het Casino van Beringen aan te kopen en aldaar een cultureel centrum op te richten dat - zoals Neerpelt - naast zijn gewestelijke functie ook een provinciale opdracht zal krijgen. De Bestendige Deputatie denkt in dit verband aan een vormingscentrum voor volkscultuur. De noodzakelijke herstellingen zijn thans bezig zodat nog in de loop van dit jaar een gedeelte van Casino Beringen in gebruik kan genomen worden.

Om een gezonde geografische spreiding van provinciale instellingen te verzekeren zal nog in het Maasland een provinciaal initiatief genomen worden. Hiervoor staat een eerste krediet in de begroting ingeschreven.

De sterke expansie van overheidsinstellingen leidt natuurlijk tot eenzelfde expansie van personeelsbezetting, die vooral in de laatste jaren sterk tot uiting komt. Het gemeentelijk cultureel centrum te Hasselt is een treffend voorbeeld. Het centrum opende in oktober 1972 met twee bedienden en een half-time personeelslid; in januari 1973 waren er acht personeelsleden en in 1975 drieëntwintig en nog is de aanwerving niet stopgezet. In de provinciediensten gebeurt hetzelfde. In de eerste jaren kende de personeelspost niet de expansieve kracht van de latere jaren, hetgeen af te lezen is in de volgende cijfertabel: tien personeelsleden in 1950, dertien in 1955, vijfendertig in 1960, negenenvijftig in 1965, zevenenzeventig in 1970, honderd in 1975. Een sprong van tien naar honderd in vijftien jaar tijd. Niet alleen de numerieke sterkte van het personeel stijgt, maar ook het percentage dat deze personeelsuitgaven in de totale kredieten innemen.

Limburgse Raad voor Cultuur

De Bestendige Deputatie had niet alleen oog voor de nieuwe provinciale instellingen en diensten, maar wenste te midden van de vele overheidsinitiatieven het contact met het verenigingsleven niet te verliezen. Op 9 januari 1969 trof het College het besluit tot de oprichting van de Limburgse Raad voor Cultuur, voorgesteld als de heroprichting van de vroegere Limburgse Culturele Raad. Krachtens de statuten is de Raad gewettigd te allen tijde en ook op eigen gezag advies uit te brengen over het cultuurbeleid in de Provincie. De federaties, gesproten uit het naoorlogs Cultureel Verbond, vormden ditmaal niet meer de samenstellende delen van de Raad, maar er werden zeven commissies voorzien, waarvan de leden niet zetelden als afgevaardigden van verenigingen maar gekozen werden wegens hun bevoegdheid. Alleen de leden van de Commissie Sociaal-Cultureel Vormingswerk maken hierop een uitzondering en zetelen als vertegenwoordigers van verenigingen. Alle commissieleden vormden samen de algemene vergadering, die tweemaal per jaar in plenaire zitting de adviezen der Commissies besprak. Reeds kort na de start bleek dat een te log organisme. In de plaats kwam er in 1971 een bestuurscommissie, die eenmaal per maand vergadert om alle adviezen samen te bundelen en het algemeen cultuurbeleid te bespreken. Deze reorganisatie werkte in 1975 nog perfect.

Inmiddels werd er wel gedokterd aan het aflijnen van de bevoegdheidsgebieden van de commissies. Twee ervan (Jeugd en Onderwijs) verdwenen in 1973, door de oprichting van een Provinciale Jeugdraad en van een Provinciale Onderwijsraad. Nadat begin 1975 in de schoot van de Provinciale Dienst voor Studie en Operationeel Onderzoek een persdienst tot stand kwam werd de Commissie Communicatiemedia aan deze dienst gehecht. Thans zijn in de schoot van de Limburgse Raad voor Cultuur actief: Bestuurscommissie, Bibliotheken-Letterkunde, Muziek, Plastische Kunsten, Toneel, Geschiedenis-, Archief- en Museumwezen, Sociaal-Cultureel Vormingswerk.

De Bestuurscommissie is samengesteld uit de voorzitters van de onderscheiden commissies, aangevuld met een afgevaardigde van de Provinciale Jeugdraad, van de Provinciale Commissie voor Sport en Lichamelijke Opvoeding, van de Limburgse Raad voor Samenlevings Opbouw (L.I.S.O.) en de Commissie Communicatiemedia.