Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 20

[p. 240]

Albert van Dyck

Albert van Dyck werd in 1902 te Turnhout geboren. Als twaalfjarige knaap volgt hij de Stedelijke Tekenschool en verwerft er de medaille 1ste prijs met onderscheiding. Na middelbare studies volgt hij de lessen aan de Kon. Akademie en daarna aan het Hoger Instituut te Antwerpen. Verwerft de N. de Keyser-prijs en de eerste medaille voor tekening naar het leven. Nauwelijks twintig jaar oud, krijgt hij reeds een retrospektieve tentoonstelling in het Kunstverbond van Antwerpen en verwerft in datzelfde jaar de Th. van Leriusprijs.

In 1929 wordt hij lid van Kunst van Heden en richt een atelier te Kasterlee in, doch niet voor lang vermits hij zich het jaar daarop definitief te Schilde vestigt. 1932: Rubens-prijs en Bretagne-reis. Oprichting van een vrije Akademie te Antwerpen met o.a. Jan Vaerten onder zijn leerlingen. 1935: het buurmeisje Gusta wordt zijn vast model; voortaan zal hij haar talloze malen schilderen en tekenen. 1939: A. Oleffe-prijs. In 1942 begint hij met boetseren (kinderkopjes) en etsen. Vermits hij van vele etsplaten geen afdrukken maakte, is zijn werk als etser, helaas, te weinig gekend.

In 1948 verblijft hij om gezondheidsredenen in Zuid-Frankrijk, in 1949 wordt hij professor tekenen aan het Hoger Instituut, maar in 1951 overlijdt hij ten huize van zijn zuster te Antwerpen.

Albert van Dyck was een eerlijk schilder en een gevoelig mens. Hij is de harde, zware weg gegaan van de kunstenaar, die niet wilde toegeven aan mode en zijn ganse leven getracht heeft een echte kunst te verwezenlijken. Uit zijn geschriften en zijn dagboek blijkt deze bekommernis. Hierna volgen enkele uittreksels, die we van titels voorzien hebben.

Een hard leven

Nu kan ik toch nog eens nadenken over mijn levensloop. Het was de tijd - een viertal jaren? - van hard werken, om niets te verdienen. 's Morgens vroeg: werk - 's voormiddags: akademie - 's namiddags: werk - 's avonds akademie - na 8 uur tot middernacht en later: weer werk. Altijd het geforceerde, banale, kommerciële. Dodend. Hoe hield ik het uit!? Omgeven door ongevoeligen...

Dan werd het materieel moeilijker. Thuis zo weinig mogelijk vragen. Met de uiterste middelen er komen. Deed ik me niet te kort? Maar dan toch vrij - en geen gedwongen werk!

Er gebeurt zó veel, en de tijd vordert zó snel!

Zich ontwikkelen naar meer diepte

Ieder artist ontwikkelt zich in zijn richting en naargelang hij vordert op die weg wordt deze ook meer afgelijnd. Een kunstenaar ontwikkelt zich wel in de diepte, en niet in de breedte, zodat zijn eigen waarheid die wij zijn wereldje noemen, eerder kleiner maar rijker wordt. En zo bedoel ik, naar mijn gevoelens, dat kunst maken subjektief is, d.w.z. dat zelfs de meest zgn. objektieve zichzelf in een werk nog wil vinden.

Die grote liefde: mijn werk

De eenzaamheid drukt me zwaar. Onbepaald. Het is de onvoldaanheid. Ik mis iemand. Een vrouwelijk wezen dat tederheid uitstraalt en begrijpend is.

Nu ben ik vertederd, weemoedig, tot schreiens toe...

Nimmer toch vond ik een wezen dat duurzaam was en alles gaf...

Maar daar is weer die grote liefde, de durende, mijn wérk. Dat steeds boven 't andere oprees.

[p. 241]

Albert van Dyck: Hooioppers, 1930.

Hoger reiken...

...Er bestaat de neiging van de jonge kunstenaar steeds bij het laatste snufje te zijn, bij het element nieuwigheid te blijven, om niet als verouderd voor te komen. Hij weet niet dat hij gevaar loopt zijn intiemste en geheimste kwaliteiten te verliezen...

...Zij zien de vorm en de kleur als een doel op zichzelf, terwijl het slechts een deel van het probleem is. Vorm en kleur moeten ten dienste staan van een etiek, een gevoel. Zij maken er een integrerend deel van uit.

...miskend wordt zo de wàre kunst, die het tijdloze element inhoudt, waarmede zij hoger reikt...

...de hedendaagse kunstenaar heeft bijna totaal die ootmoed en nederigheid voor het werk verloren...

Kontemplatieve kunst

Geef ons nog een plaats voor die intieme, kontemplatieve kunst die niet in het gezicht slaat, maar u doet dromen en de prozaïsche wereld vergeten.

Steeds beter willen

Uit een brief aan Jozef Simons:

Ik wil hier nog gebruik maken, Jef, om U te zeggen wat ik al langer overwogen heb, U te vragen het landschap dat U van mij hebt en dat me niet meer bevalt, om te ruilen voor een nieuw. Dat zal u zeker niet mishagen, hoop ik. Ik spreek U hierover nog wel eens als ik kom, een dezer dagen.

[p. 242]

Albert van Dyck: Kinderkrans, 1949.

Intussen kunt u het eens overwegen. Ik heb liever dat U een beter werk hebt. Maar zult ge zeggen binnen 5 jaar zult ge weer komen veranderen! Helaas ja, dat vrees ik ook. Zo is het, nooit is het goed, steeds beter willen. Of we erin gelukken, dat denken we nu.

Albert, een baken voor ons allen

Deze enkele uittreksels uit de geschriften van de kunstenaar besluiten we met het slot van de grafrede, uitgesproken door M. Gilliams bij de uitvaart van Albert van Dyck:

Door zijn edel werk heeft hij het bewijs geleverd van zijn bescheiden, gewetensvol, vruchtbaar bestaan op aarde.

Hij is voltooid. Zijn werk is voltooid.

Het geloof van Albert in de eeuwige levenswaarden, in de kunstwaarden, moge ons heilzaam baken zijn.