Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 20

[p. 153]

Laarne

Het kasteel van Laarne is ingeplant in het midden van de grote scheldebocht, oostwaarts van Gent. De plaats werd blijkbaar gekozen omwille van veiligheid en verdedigbaarheid. Het wondermooi gebouwenkompleks bestaat uit een relatief kleine middeleeuwse waterburcht, die in de 17e eeuw verbouwd en uitgebreid werd tot een heerlijk verblijf. De middeleeuwse burcht is opgetrokken in goudgele Ledische zandsteen, op een bijna regelmatig vijfzijdig grondplan, de jongere delen in bak- en zandsteen.

De oudstbekende heer van Laarne, Diederik van Massemen, is vermeld in 1150-1152. Maar het is duidelijk dat de huidige gebouwen niet van die tijd dagtekenen, maar vermoedelijk uit de 16e eeuw.

Het strategisch belang van de plaats blijkt ook uit het feit dat de graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Male, in 1362, het recht verwierf er een garnizoen te vestigen. De burcht werd dan ook betrokken in de oorlogen tussen de graaf en de stad Gent. Het kasteel werd door de Gentenaars ingenomen in 1382-1385 en in 1449; belegerd door de graaf en veroverd door de Pikardische ruiters in 1452; en in 1453 bezet door de opstandige ‘Groetenters’ (niet ‘groeteneters’, zoals de uitgever van het kastelenboek heeft gemeend te moeten verbeteren), aldus genaamd om hun verblijf onder 't groene van de bossen.

In die omstandigheden werden de gebouwen meermaals beschadigd. Sporen daarvan, ook van brand en van herhaalde herstellingen, kan men nu van de muren aflezen. Ook in de godsdienstoorlogen leed het kasteel heel wat schade.

De merkwaardige meestentoren, of donjon, is aan de waterkant versterkt door twee polygonale hoektorens, die zelf door steunberen

[p. 154]

gestut worden; een traptoren aan de westkant geeft toegang tot de verschillende verdiepingen. Hij bevat een kelder met een centrale kolom; een kapel op het gelijkvloers, verlicht door spitsboogvensters en versierd met muurschilderingen (14e eeuw); en op de verdieping, de gerechtszaal, met in de twee hoektorentjes de gevangenissen met hun dikke eikehouten deuren.

De cylindrische wachttorens met hun eveneens cylindrische traptorens, hebben hun oorspronkelijke kantelen en stenen kegelvormige daken bewaard.

Vóór 1675 liet de toenmalige heer, Geraard van Vilsteren, de zuidoostelijke woonvleugel oprichten. Op een van de balkzolen in de grote zaal van het gelijkvloers ziet men het wapenschild van Beatrix van der Meye, zijn eerste vrouw. Het gedeelde wapenschild van Vilsteren-van der Meye, treft men ook aan op het marmeren altaartje in de kapel; in de nis, een Lieve-Vrouwebeeld, een interpretatie naar Michelangelo's beeld te Brugge. Om de nieuwe vleugel met de kapel te verbinden, had men op de binnenkoer een galerij met verdieping aangebouwd tegen de oudere woonvleugel.

De oostelijke wachttoren werd doorbroken en voorzien van een sierlijk portaaltje met loggia; een brug werd over de gracht gebouwd, en een ruim rechthoekig voorhof aangelegd met een woonpaviljoen op elke hoek: naar de traditie verhaalt, respektievelijk bestemd voor de kapelaan, de tuinier, de portier en de koetsier.

Het kasteel bleef bewoond en onderhouden tot in de 19e eeuw.

Pas in het begin van deze eeuw werden enkele voortvarende restauratiewerken ondernomen waardoor de vaste uitrusting, als 17e-eeuwse schouwmantels en 18e-eeuwse lambrizeringen, werden weggebroken. In 1952-53 werd het door graaf de Ribeaucourt afgestaan aan de Koninklijke Vereniging voor Historische Woningen. Thans wordt gepoogd door bemeubeling de sfeer van een bewoond kasteel te herscheppen. In de grote zaal op de verdieping wordt sinds enkele jaren, dank zij het mecenaat van de heer en mevrouw Claude d'Allemagne, een van de merkwaardigste verzamelingen edelsmeedwerk van de wereld bewaard en tentoongesteld.

Elisabeth Dhanens