Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 18

18
Gabriëlle Demedts
60

Als men zelf gedichten schrijft of probeert te schrijven, gaat men zich spontaan bijzonder interesseren voor het werk van dichters uit de eigen streek. Wij waren nog scholier, toen wij kennismaakten met de poëzie van André en Gabriëlle Demedts. Wij hadden de dichter en de dichteres menigmaal in levenden lijve gezien te Wakken, want de hoeve Demedts lag maar even over de grens van ons geboortedorp. Toen wij daar voorbijfietsten, speurden wij telkens naar een teken van leven: een hoofdknik misschien of een groet van de dichter of de dichteres, die wij als letterlievend jongeling bewonderden, maar die wij uit eerbied en schroom niet durfden benaderen. De gelegenheid daartoe zou zich eerst voordoen in 1945, na het overlijden van vader Demedts, toen Gabriëlle met haar moeder een boekenwinkeltje opende in de Boulezlaan te Waregem, op amper honderd meter van de woning van haar broer André. Wie er éénmaal binnenkwam, keerde er terug, want het onthaal was er zeer hartelijk. Twee jaar later verhuisden moeder en Gabriëlle Demedts naar de Stationsstraat, waar Boekhandel Orion weldra uitgroeide tot een sterk beklante zaak.

Gabriëlle Demedts werd geboren te St.-Baafs-Vijve op 11 juni 1909. De kinderverlamming, die haar trof toen zij enkele maanden oud was, zou haar stempel drukken op haar hele leven en ook op haar poëtisch werk, waarin zij uiting zou geven aan een zwaarmoedig levensgevoel, weliswaar een familiekenmerk, maar bij haar toch versterkt door de kwaal die haar van haar medemensen afzonderde en haar hunker naar levensvervulling beknot hield. Haar eerste dichtbundel, die verscheen in 1937, droeg dan ook als titel ‘Een ge-

[p. 462]

vangene zingt’. Daarna zijn gevolgd, met even sprekende titels: ‘Een twijg in de wind’ (1939), ‘Morgen is alles uit’ (1940), ‘Verloren thuis’ (1946) en ‘De doorgang’ (1957). In deze laatste bundel zijn al haar goede gedichten van vroeger terug te vinden, samen met nog een vijftiental nieuwe. Hij brengt dan ook een totaalbeeld van haar dichterschap en van haar mens-zijn. Beide zijn immers bij haar onafscheidbaar met elkaar verbonden. De menselijke inhoud verleent aan haar gedichten precies een diepte, die men in veel moderne, naar de taal uitgepuurde maar ijle gedichten niet meer vindt. Bij het opnieuw lezen van haar poëzie hebben wij de indruk dat zij met de tijd aan waarde wint. Men wordt getroffen en ontroerd door woord, klank, beeld en ritme, maar sterker nog door de belijdenis van smart, van zoeken naar de zin van het leven en vooral van het lijden, van wanhopige verlatenheid en vertwijfeling, van de nood aan genezende liefde, van onvervuld verlangen naar het kind, soms ook van een geschokt geloof of van een verlangen naar bevrijding in de dood. Op haar achtenveertigste verjaardag (11 juni 1957) trad Gabriëlle Demedts in het huwelijk met de schrijver Lucien De Bosscher. Sindsdien hebben wij maar een drietal gedichten van haar hand meer gelezen. De behoefte aan poëzie werd wellicht geringer of was het enkel een gebrek aan tijd? In ‘Werk 60’ (Desclée De Brouwer, 1960) lazen wij het mooie gedicht ‘De ballade van de wandelaar’ - een ballade over haar huwelijksleven - en het gedicht ‘Langzaam’. Uit beide gedichten spreekt een gevoelen van verzoening met haar lot en het besef van ontoereikendheid en van de onmogelijkheid om de droom tot vervulling te brengen. Dit wordt echter minder dan voorheen als strict individueel maar meer als universeel aangevoeld: ‘er is nergens iets aan te doen’. Tenslotte willen wij nog wijzen op haar familie-verbondenheid, in het bijzonder op de sterke verbondenheid met haar vader. In ‘De doorgang’ (blz. 29) lazen wij het gedicht ‘Vader’. Bij gelegenheid van haar zestigste verjaardag, waarmee wij haar van harte feliciteren, schonk de dichteres ons een ongepubliceerd gedicht ‘Vader II’. Het vers is minder zangerig dan veel van haar vroegere gedichten; het is een spreken geworden, enigszins stroef en ook ontdaan van beelden om, bij het denken aan haar vader, alleen maar gedachte te zijn:

VADER II

In de grafsteê ligt gij, vergaan,
en dat ik niet meer hopen durf u weer te zien
is de grond van de kommer van mijn dag.
Tegen wie uit ik mijn beklag?

In de grafsteê: uw beenderen,
maar uw geest? Was hij dan maar de ademstoot?
Immer nog noém ik u,
nimmer nog begreep ik uw dood.

(juni 1969)

Luc Verbeke