Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 18

[p. 362]

Discotheek

Gyorgy Cziffra: Tchaikovsky: Concerto nr. 1 in si bemol groot, op. 23, voor piano en orkest, E.M.I. His Master's Voice, CVB 1610, 30 cm., stereo/mono, 295 fr.

Men heeft ooit beweerd, dat het eerste pianoconcerto van Tchaikovsky het bekendste is, wat ooit door een componist werd geschreven. De ervaring leert echter, dat deze grote bekendheid uitsluitend op het monumentale thema uit de inleiding betrekking heeft - na dit thema heerst er bij menig muziekliefhebber een volledige ‘black out’. En toch loont dit muziekstuk - men heeft het het prototype van het postromantisch concerto genoemd - beslist ook de moeite in zijn totaliteit, àls men de toondichter natuurlijk neemt voor wat hij waard is, m.a.w. mét sommige uitwijdingen, die wellicht door de meesten als langdradigheid zullen bestempeld worden.

De pianist vindt echter in dit werk gedroomde gelegenheden om zijn virtuositeit te doen gelden en daar maakt de bekende Gyorgy Cziffra in deze opname dankbaar gebruik van, daarbij gesteund en omspeeld door The Philharmonia Orchestra, onder leiding van een zeer goede André Vandernoot. Ook op technisch gebied alles okee.

Mozart: Sinfonia concertante in es-dur, K.V. 297 B / Haydn: Sinfonia concertante in b-dur, Hon. 1/105, E.M.I. Electrola, C 063-01900, 30 cm., stereo/mono, 295 fr.

Men hoeft helemaal geen noot muziek te kennen om bij het beluisteren van deze beide heerlijke ‘Sinfonia's’ onweerstaanbaar gevat te worden door de blijheid, de opgewektheid, waarmee deze werken werden geschreven. Haydns werk is trouwens een volbloed parodie op een eigen jeugdsimfonie (‘De Middag’) en klinkt in de derde beweging eenvoudigweg onweerstaanbaar komisch.

Mozart vertrouwde de soli toe aan hobo, klarinet, hoorn en fagot (resp. bespeeld door Peter Graeme, Thea King, Ifor James en Martin Gatt); Haydn verving klarinet en hoorn door viool en cello (resp. Emanuel Hurwitz en Keith Harvey). Samen met het English Chamber Orchestra beleven de solisten er hoorbaar veel plezier aan. Zij worden geleid door een grandioze Daniel Barenboim, die niet alleen een schitterend pianovirtuoos is, maar die evenzeer weet wat van een orkestdirigent vereist wordt. Techniek: volmaakt. Kortom: met handen en voeten aan te bevelen.

The Modern Jazz Quartet on tour, Solid State, SS 18035, 30 cm., stereo, 275 fr.

Wie niet vertrouwd is met jazz, meer nog: wie er afkerig tegenover staat, neme met deze plaat de proef op de som. Er bestaat een zeer grote kans, dat hij volledig ‘bekeerd’ uit dit experiment komt, want wat The Modern Jazz Quartet hier brengt, is buitengewoon. Het bewijst eens te meer, dat muziek pas groot wordt in de handen van grote uitvoerders. John Lewis, piano, Milt Jackson, vibrafoon, Percy Heath, contrabas en Connie Kay, drums, zijn stuk voor stuk virtuozen van het zuiverste ras. Zij brengen van de koelste jazz, die je maar kan voorstellen, schijnen hun instrumenten nauwelijks aan te raken, maar het blijft heel je omgeving vullen tot deze er helemaal van doordrongen is. Meesterlijke sfeerscheppers en tevens ongelooflijke herscheppers van meestal zeer eenvoudige thema's. De plaat speelden ze in zes nummers vol: ‘Skating in Central Park’, ‘No happiness for Slater’, ‘A social call’, ‘Cue 9’, ‘A cold wind is blowing’ en ‘Odds against tomorrow’. Het voorlaatste nummer heeft ons het meest bekoord; wat pianist en vibrafonist hier van maken, grenst aan het eenmalige.

Technisch valt er op deze plaat niets op te merken. De hoes is bijzonder fraai en stevig.

Jazz for a sunday afternoon, Solid State, USS 7002, 30 cm., stereo/mono, 275 fr.

Nog een steengoede jazzplaat, maar dan héél anders dan deze, hierboven vermeld. ‘Blues for Max’, ‘Lullaby of the leaves’ en ‘Lover come back to me’ - de drie stukken, die op deze plaat staan - barsten werkelijk van kleur, ritme, vreugde om het samenspel: de onovertroffen ‘jam session’, die schijnbaar uit de muziekwereld verdween, is begonnen aan een revival en het is een uitstekend initiatief vanwege Solid State geweest deze heropleving in de hand te werken met de uitgave van deze ‘Jazz for a sunday afternoon’, een zondagnamiddag vol zon dan, en mét de hoop dat volume nr. 2 - dat aangekondigd wordt - spoedig zou mogen verwezenlijkt worden.

De bezetting zal wel elke jazzliefhebber doen dromen: Dizzy Gillespie (trompet), Ray Nance, voor wie geen instrument geheimen schijnt te hebben, grijpt naar de viool (jawel!), Pepper Adams (sax bariton), Chick Corea (piano), Richard Davis (bas), en Elvin Jones en Mel Lewis in de percussiegroep.

In elk geval: veel genoegen met deze daverende plaat, die ook technisch fijn verzorgd werd.

Liesbeth List zingt Jacques Brel, Philips 849010 PY, 30 cm., stereo/mono.

Het is niet omdat de ‘Sunday Times’ onlangs Liesbeth List bewierookt heeft als ‘a super singer’, dat wij hier durven te herhalen, dat wij, in ons taalgebied, geen grotere liedjeskunstenares bezitten. Wie haar ooit aan het werk heeft gezien, kan haar presence, haar vakmanschap, de bezieling waarmee ze haar liederen naar voren brengt, onmogelijk nog vergeten.

Nu heeft ze een plaat volgezongen met Brel-liedjes: Amsterdam, Litanie bij een terugkeer, Mijn vlakke land, De oudjes, Dat soort volk, Alleen, Verlegen Frieda, De radelozen, Mijn vader zei, Laat me niet alleen en Brussel. Brel-liedjes in het Nederlands dus, maar dan een Nederlands, dat alleen Ernst van Altena kan schrijven, een waarachtige her-dichting van de zeer mooie Franse teksten. Velen zullen nu meteen Brel op de ene kant van de weegschaal leggen en Liesbeth aan de andere kant, maar wij geloven dat dit een verkeerd vertrekpunt is. Elke kunstenaar interpreteert op zijn manier en, is Brel een grootmeester, Liesbeth is een grootmeesteres. ‘Amsterdam’, ‘Verlegen Frieda’, ‘Laat me niet alleen’ en ‘Brussel’ zijn o.i. de vier toppunten van de plaat, hoewel dit niet wil zeggen, dat de andere liedjes daarbij in het niets verzinken. Brel is in elk geval goed gediend geweest met een zangeres van dat formaat - én met een tekstvertaler, die zo weinig prijs moest geven van de poëzie van de oorspronkelijke teksten. Ook de orkestleider-arrangeur Bert Paige verdient een pluim.

En nu maar naar de platenverkoper, mensen. Mis deze ‘gebeurtenis’ niet in uw discotheek!

[p. 363]

Onlangs bereikten ons enkele goede platen van hier te onzent weinig bekende Duitse merken, zoals Cantate, Musicaphon (uitgever van de onvolprezen Unescoreeks ethnografische muziek), Christophorus en Calig. Wellicht hebben onze muziekminnende lezers - inzonderheid degenen, die het neusje van de zalm willen - deze platen reeds bij hun platenhandelaars aangetroffen of erover gelezen in het uitmuntende tijdschrift ‘Platen kiezen’.

Ter gelegenheid van onze eerste besprekingen van deze platen in ‘Vlaanderen’, hadden wij het genoegen contact op te nemen met de Belgische verdeler, de jonge uitgeverij I.P.A., International Publishers' Aid & Disco-Center, Lange Rei, 63 en Potterierei, 69, te Brugge. Het was, in een van Brugges pittoreske, verscholen hoekjes, een verbazende en verheugende kennismaking. In anderhalf jaar tijd heeft deze uitgever rond zich een team weten te vormen van jonge, fantastisch knappe illustrators en produceert voor buitenlandse uitgevers keurige kinderboeken van een kwaliteit - wat grafische smaak betreft - die wij voor onze Vlaamse boekenmarkt zouden willen dromen (in afwachting dat ik ze er breng, monkelde Pierre Angelet).

Voor onze lezers, die het interesseert, een bondige voorstelling van het I.P.A.-Disco Centers muzikaal fonds:

In Cantate vindt men Bachs cantaten in precieze, keurige uitvoeringen, nl. in de reeks ‘Bach-Studio’ en verder werken van grote meesters als Praetorius, Lechner, Samuel Schneidt, Schütz, Buxtehude, Telemann, Haendel (De Haendel-Studio), Max Reger, Hugo Distler, Zimermann, Samuel Barbe, en de ‘Neue Kirchenmusik’.

Musicaphon brengt Bachs profane cantaten, kamermuziek uit de Barok, beroemde blokfluitsonaten uit verschillende landen, een nieuwe serie klassieke symfonische muziek (n.a.v. het 10-jarig bestaan van Musicaphon, december 1969), romantische klavier- en kamermuziek, Beethoven- en Barok-kwartetten, hedendaagse muziek met namen als Krenek, Webern, Schönberg (verzameld klavierwerk), Hindenmith, Busoni, Zillig, Kuhlenkampf, e.a.m. Wij vermelden speciaal de Unesco-reeks, meer dan 30 platen gecommentarieerde en gedocumenteerde ethnografische muziek uit het Midden en het Verre Oosten, Vietnam en Afrika: uitzonderlijk waardevol voor cultuurgeschiedenis en muziek in het hoger middelbaar onderwijs!

In Christophorus vinden wij, behalve een breed klassiek repertoire, historische orgels, zeldzame opnamen van Slavische en Byzantijnse muziek en, vooral, de rijke reeks ‘Stimmen der Dichter’, letterkundige platen over en met de meest vooraanstaande Duitse auteurs en dichters.

In Calig treffen wij een nieuwe serie ‘Free-Jazz’ aan, alsmede vioolsonaten van Bach, gespeeld met de historische ‘Rundbogen’ (enig op plaat) en een reeks ‘Musikalisches Tafelkonfekt’ met het Ullsamer-Collegium. Verder ook nog de opnamen van de beide ‘Stockholm Festivals 1968 en 1969’: experimentele ‘text and sounds’-platen.

Benevens dit alles verdeelt I.P.A. ook nog de ‘Bärenreiter-Blokfluiten’, geproduceerd onder toezicht van Prof. Johannes Koch: blokfluiten van grote kwaliteit - hoewel niet duurder dan andere - en nog te weinig bij ons gekend. Ook het volledig partituren- en muziekfonds van Bärenreiter is via I.P.A. verkrijgbaar.

Voor scholen: modern Duits pedagogisch materieel van Christophorus en Calig. Uitgeverijen: modern religieus en moraalonderricht, wandfriezen en mobiel illustratief materiaal op flanelwanden, een zeer brede keuze platen en kleurendia's voor geschiedenis en kunstgeschiedenis, architectuur, hedendaagse muziek en plastische kunsten.

Documentatie en inlichtingen bij I.P.A., op bovenvermeld adres. Platen en instrumenten: bij alle goede vakhandelaars.

Flötenmusik der galanten Zeit, Christophorus, SCGLX 75959, 30 cm., stereo/mono, 21, - DM.

Deze plaat bevat de volgende werken: Domenico Cimarosa ‘Concerto voor twee fluiten en orkest in g-dur’, Johann Christian Bach ‘Kwartet voor twee fluiten, viool en cello’, Joseph Haydn ‘Trio voor twee fluiten en cello’ en draagt haar galante titel met ere. Pretentieloze muziek, die afkerig staat van de zware, ‘geleerde’ fuga en die geen ander doel heeft dan te bevallen. De solisten, die hun opdracht noch over- noch onderschat hebben, zijn Camlllo Wanausek en Gottfried Hechtl (fluit), Fritz Haendschke (viool), Franz Bartollmey (cello). Het Kammerorchester der Musikvereinigung der Wiener Symphoniker kwijt zich eveneens uitstekend van zijn taak. De opname werd technisch uitstekend verzorgd.

Wolfgang Amadeus Mozart: Drei Serenaden für Holzbläser, K.V. 439 b, nrs. 2, 4 en 6, Christophorus, SCGLX 75962, 30 cm., stereo/mono, 21, - DM.

Deze drie Mozartserenaden (divertimenti) behoren tot de meestgeliefde kamermuziekwerken van de grote klassiekers. Bij sommige muziekliefhebbers staan ze beter bekend onder de naam ‘Wiener Sonatinen’. Zij zijn in hun oorspronkelijke versie echter zeer zelden te horen; Christophorus heeft zich hier evenwel zeer streng aan gehouden, wat voor de discofiel wel belangrijk mag geheten worden.

Eckhard Schmidt en Heinrich Braun bespelen de klarinet, Matthias M. Scholz de fagot en Günter Theis heeft de leiding. Zij hebben zeer goed begrepen, dat deze divertimenti licht en zwierig naar voren moeten gebracht worden. Vlekkeloze technische verzorging.

Joseph Haydn: Musik für Flötenuhren, Christophorus, SCV 75128, 17 cm., stereo/mono, 8, - DM.

Mechanische muziekinstrumenten zijn geen uitvindingen van de 20ste eeuw, zij bestonden reeds in de 15de en 16de eeuw. En zelfs Joseph Haydn schreef niet minder dan 30 composities voor drie, in 1772, 1792 en 1793 gebouwde ‘miniatuurorgels’, die mechanisch aangedreven werden en die in het Duits zeer welluidend ‘Flötenuhren’ genoemd worden. Deze plaat brengt 8 van deze wondermooie stukjes muziek, meestal menuetten. Hermann Feifel speelt ze op het Gabler-orgel van de basiliek te Weingarten. Merkwaardig!

Uit de hierboven reeds vermelde Unesco-serie van Musicaphon beluisterden we de plaat nr. 21, die Indische muziek, inzonderheid dan Karnatische muziek (Zuid-Indië), brengt. (BM 30 L 2021, 30 cm., mono). Zij bevat vijf opnamen van John Levy: ‘Dakshinamurte’, een kriti (compositie) van Muttuswami Dikshitar, Shankarabharana raga, Jhampa tala (gezongen in het Sanskriet), ‘Pancharagam’, een improvisatie op vijf ghanaraga-s, ‘Navarasa’, een guirlande van raga-s, eveneens in het Sanskriet gezongen, ‘Ehi Annapurne’, een kriti van Muttuswami Dikshitar, Punnagavarali raga, Adi tala, en tenslotte het stemmen van de vina.

[p. 364]

Een tekstboek in drie talen (Frans, Engels, Duits) maakt veel duidelijk en verhoogt nog de onschatbare waarde, die deze serie bezit. Andere, reeds vroeger verschenen platen uit de serie bevatten opnamen uit Laos, Cambodja, Afghanistan, Iran, Tunesië, Tibet, Japan en Turkije. Uitdrukkelijk aanbevolen!

Johannes Brahms: Klarinettentrio in a-moll, op 114/Klarinettensonate in f-moll, op. 120, 1, Musicaphon, BM 30 SL 1522, 30 cm., stereo/mono.

Een belangrijk deel van het oeuvre van Brahms is kamermuziek. Dit klarinettentrio en deze klarinettensonate nemen er een zeer bijzondere plaats in, omdat de componist zelf ze beschouwde als dé ideale uitdrukkingswijzen voor zijn kunnen. In elk geval blijft het heel rustige muziek, een tikje weemoedig soms, maar steeds zacht en sereen, alle opstand tegenover het leven is definitief afgelegd.

Jost Michaels, klarinet, Detlef Kraus, klavier, en Klaus Storck, cello, kwijten zich voortreffelijk van hun taak, bijzonder dan in het ‘Trio’ waarvan dan het ‘andantino grazioso’ werkelijk grandioos kan genoemd worden, zo naar inhoud als naar vorm.

Wij hebben de indruk, dat Brahms geen ‘topper’ is op de platenmarkt. Deze feilloze Musicaphonplaat is dus een uitstekende gelegenheid om hem ‘thuis’ te hebben en om hem heel rustig, in dit zachte najaar, te beluisteren.

Ludwig van Beethoven: Strijkkwartet in f-dur, op. 135 / Grote fuga in b-dur, op. 133, Musicaphon, BM 30 SL 1820, 30 cm., stereo/mono. Het Fine Arts Quartet heeft voor Bärenreiter-Musicaphon een aantal Beethoven-strijkkwartetten op de plaat gezet en de bovenvermelde schijf kan gelden als een prachtig voorbeeld van het kunnen van de violisten Leonard Sorkin en Abram Loft, de altviolist Irving limer en de cellist George Sopkin, die inderdaad een zeer homogeen kwartet vormen, dat deze lang niet makkelijke Beethovenmuziek aankan.

De strijkkwartetten op. 135 en op. 133 componeerde Beethoven op het einde van zijn leven, na het afsluiten van zijn geweldige symfonische arbeid. Maar zij bevatten alles, wat de geniale kunstenaar nog aan nieuwe en ja, zelfs vooruitstrevende ideeën in zich droeg, weliswaar niet meer die bruisende, mannelijke kracht, maar eerder de uitdrukking van zijn teruggeworpen zijn op zichzelf, de vereenzaming van een dove, oude man, die volledig wegleeft in een vergeestelijkte, innerlijke voorstellingswereld. Maar ook déze Beethoven blijft het beluisteren overwaard.

Naar aanleiding van de Dagen van het Vlaamse Lied 1969 werden door de Vlaamse Volkskunst Beweging drie platen uitgegeven. Zij kunnen bij de V.V.K.B. besteld worden, op adres: Keizerstraat, 38, Antwerpen en worden tegen terugbetaling opgezonden (telkens verhoogd met 12 fr. verzendingskosten).

Zing met ons mede en wees blijde, Arcade Records comp. LP 110, 30 cm., stereo/mono, 225 fr.

Deze plaat kon verwezenlijkt worden met de steun van de Vlaamse Toeristenbond en bevat 14 Vlaamse jeugd- en soldatenliederen: Staplied voor de Jeugd (Thierens/Feremans), Anne Marieke (Custers/Preud'homme), Dat is van ons (Valvekens/Preud'homme), Kijk, daar is mijn soldaat (Waegeman/Leopold), Te Hasselt langs de baan (bew. Mortelmans), Heerlijk meisje (Verbeeck/Preud'homme), Recht vooruit (Waegeman/Nuyts), Madelief (Lesage/Pouseele), Payottenlandse deun (Moens/Mertens), Blonde Leentje (Lucas/Dieltiens), Hoe zouden de boeren (Simons/Preud'homme), Als heel de dag (Custers/Nicolaï), Matrozenlied (Albe/Lommaert) en Lied van de zee (bew. Mortelmans). Zingen deze plaat vol: het kinderkoor ‘De Karekieten’ (Dilzen) o.l.v. K. Vermeulen, het mannenkoor Singhet Saem (Antwerpen) en de solisten Victor van Frachen en Vera Versieck. Het orkest wordt geleid door Gaston Nuyts.

Kempen O Land, Philips 842022 PY, 30 cm., stereo/mono, 225 fr.

Opnieuw 14 Vlaamse liedjes, maar ditmaal - de titel zegt het trouwens - over of uit het Kempenland: Op eer en trouw (Simons/Preud'homme), Lieve Vrouwe van de Kempen (Simons/Peeters), Als de brem bloeit (Simons/Vyverman), Ver van huis (Simoens/Mertens), Volksliedje (Simons/Verhoeyen), Als moeder zong (Simons/De Vocht), Kempen o land (De Ridder/Preud'homme), Schoon is de heide (Simons/Preud'homme), Zomervreugde (De Broey/Hullebroeck), Kerstnacht in de Kempen (Van Gool/Dieltiens), Naar wat de dennen fluisteren (Simons/Belmans), Winter in ons Kempisch Dorpje (Peys/Wilmots), Op, fiere meisjes van de hei (Lichte/Hullebroeck) en Ginds ligt Vlaanderen (Mertens/Leopold).

De uitvoering berust bij het meisjeskoor van het St.-Jozef-Instituut, Kontich, o.l.v. zuster Marie-Savine, het Mannenkoor ‘Ortolaan’, Borsbeek, o.l.v. J. De Houwer, en de solisten Vera Versieck en Willy van Hese. Orkest andermaal o.l.v. Gaston Nuyts.

Laat ons, liefste, samen varen, Polydor 236.717, 30 cm., stereo/mono, 149 fr.

Een plaat vol ‘Scheldeliedjes’, twaalf in het totaal: De Schelde (Stevens/Mestdagh), Langs de dijken (Van Brabant/Preud'homme), Waasland (De Wilde/Van Durme), Schipperke van de Schelde (De Ridder/Veremans), Tijl en Nele op scheldevaart (Peleman/Devocht), O.-L.-Vrouw van de Schelde (Peleman/Preud'homme), Laat ons, liefste, samen varen (id.), Antwerpen boven (Mesotten/Veremans), Stad (A. Brand), Schoon Scheldeland (Peleman/Preud'homme), Heimweeliedjes uit het Scheldeland (Peleman/Feremans) en Vaandellied (Dosfel/Van Hoof).

Ook hier leidt Gaston Nuyts het orkest, er zijn drie solisten: Vera Versieck, Willy van Hese en Pierre Geyskens, en verder het Antwerps gemengd koor ‘Singhet Saem’ o.l.v. Jeanne Lambrechts en het Meisjeskoor van O.-L. Vrouw van de Ham-Instituut, Mechelen, o.l.v. zuster Maria Archangela.

Globaal dus 40 Vlaamse liederen, waarvan de meeste een grote bekendheid hebben verworven, waarvan een aantal het nog steeds doet - ook bij de jeugd - maar waarvan andere een teken van tegenspraak zijn. Maar kom, wàt wordt nu, vandaag de dag, niét gecontesteerd? In elk geval is het vanwege de Vlaamse Volkskunst Beweging wel verdienstelijk te noemen, dat men het aangedurfd heeft zomaar drie grote platen ineens op de zo drukke platenmarkt te gooien. Wie van deze Vlaamse liedjes houdt, komt dus ruim aan zijn trekken. Als wij nu eerlijk willen zijn, moeten ook een paar negatieve dingen uit onze pen, nl. dat de mensen van de V.V.K.B. beslist moeten gaan inzien, dat men met solisten als b.v. een Vera Versieck nergens is; het volstaat even het ‘Schipperke van de Schelde’ te beluisteren; eerlijk: wie kan dàt genieten? En heeft onze jeugd het niet bij het rechte eind, als zij dàt contesteert?

Dat er verder door bepaalde mensen - goedmenende, verstandige, muzikale, al wat je wilt - nog heel veel gehouden wordt van een bepaalde soort over-romantische melodieën, kunnen wij wel begrijpen (en dit geldt evenzeer voor de teksten) maar kon er echt geen strengere selektie gebeuren? Wij bedoelen: een meer beroepsmatige?

Meer beroepsmatig optreden ook in verband met de keuze van de koren. Men kan echt niet streng genoeg zijn en liever één steengoede plaat in de hand, dan drie op de markt, waarop men een en ander aan te merken heeft. Zo mag het ook niet gebeuren, dat de volgorde, vermeld op de hoes, niet klopt met deze, vermeld op de plaat zelf (‘Laat ons, liefste...’); en het is ook duidelijk, dat de naam van de tekstdichter vóór de componistennaam gedrukt wordt, wat wel het geval is op de voornoemde hoes, maar dan weer niet op de plaat.

Ach kom, wij zijn wellicht al té streng, maar dit wordt ons ingegeven door een werkelijke bekommernis betreffende de kwaliteit. Onze cultuur zal maar groot zijn (blijven?), als alles in orde blijkt met de kwaliteitsvereisten van de cultuurprodukten. En dat is in veel gevallen inderdaad een detailkwestie.

j.v.r.