Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 18

[p. 134]

5

[p. 135]

Hedendaagse Mexicaanse Architectuur
Vladimir Kaspe
Architect D.P.L.G. Professor aan de Autonome Nationale Universiteit van Mexico en aan de Ibero-Amerikaanse Universiteit te Mexico.

[p. 136]

5

Vladimir Kaspe

Hedendaagse

Mexicaanse Architectuur

Deze korte bijdrage is de vrucht van enkele overwegingen over de Mexicaanse architectuur, gemaakt door een architect, die in Frankrijk zijn vorming kreeg, maar die reeds meer dan twintig jaar in Mexico leeft en werkt. Dit artikel wordt dus het resultaat van een lange inwendige dialoog, die vertrekt van een Europese vorming, gevolgd door een Mexicaanse activiteit. Vooraf moet even de nadruk worden gelegd op de invloed, die de natuur uitoefent op de Mexicaanse bouwkunst. De feiten, wearmee rekening dient gehouden zijn:

1.	De wijdsheid van de ruimten. Zij roept onvermijdbaar een ‘wijdsheid’ van conceptie op en verplicht de architect te werken op eenvoudige volumes en met grote, ononderbroken lijnen. Detail en nuancering kunnen slechts op ondergeschikte rang komen.
2.	Licht, transparentie van de hemel, bijna ononderbroken zon. De architect moet rekening houden met het licht, en wélk licht! Er is de hemel, vaak intens blauw, er zijn diepe schaduwen, er is een felle lichtweerkaatsing. Hij weet tevens dat de grote ruimten volumes en lijnen ‘eten’ en dat hij moet vechten tegen het onbegrensde met, al bij al, begrensde middelen.
3.	Het klimaat. Het klimaat stelt ongetwijfeld problemen apart. Al naargelang van de streek en de hoogteligging dringen zich verschillende oplossingen op. Dit belet evenwel niet, dat het klimaat een zeer gevarieerd gamma van oplossingen biedt en dat de beperkingen in feite niet zo groot zijn. Op dit punt is de Mexicaanse architect voldoende vrij om te zoeken naar zeer afwisselende nieuwe vormen. Trouwens, de grote vormvarië teit, die hij door de tijden heen aangewend heeft, getuigen hiervoor.
4.	Overdaad en verscheidenheid van de plantengroei. De bomen, de bloemen, de grasvelden en de klimplanten, die heel het jaar door hun frisheid behouden, zijn a.h.w. baar geld voor de Mexicaanse architect. Hij mag rekenen op hun snelle groei en gerust beweren, dat de plantengroei werkelijk een integrerend deel van zijn bouwkunst uitmaakt. Tegelijkertijd oefenen de planten een zeer grote invloed uit op de keuze van de materialen, het aanwenden ervan en op de te gebruiken kleuren, want deze levende aanwezigheid dringt letterlijk haar medewerking op.
5.	Aardbevingen. Maar ook in Mexico geen rozen zonder doornen... Wij hebben af te rekenen met aardbevingen. Zij verplichten er ons toe heel bijzondere voorzorgen te treffen, beïnvloeden de weerstandsberekeningen en doen op die wijze soms volumen ontstaan met een eigenaardig uitzicht. Dit probleem werd zonder grote moeilijkheid opgevangen in een min of meer ver verleden, door het aanwenden van massieve constructies. De hedendaagse architect, die er steeds naar streeft een maximum van lichtheid te bekomen, vindt minder vrede met de ondergrondse vijand, die steeds op de loer ligt. De grote aardbeving van 1957, die van een ongewone sterkte was, heeft heelwat hoofdbrekens gevergd van onze ingenieurs, op het gebied van de techniek, en van onze architecten, wat de esthetische problemen aangaat. Het is trouwens niet uitgesloten, dat in een min of meer nabije toekomst, een nieuwe esthetische conceptie zal groeien uit de Mexicaanse bouwkunst. Als toemaatje bij deze moeilijkheden moeten wij nog vermelden dat, in het voornaamste bouwkundig centrum van het land - de stad Mexico - een bewegend terrein wordt aangetroffen, bestaande uit een samendrukbare laag, betrekkelijk dun en veranderlijk.

[p. 137]

Teotihuacan, Chichen Itza, Quetzalcoatl... namen met magische klank.
Een verleden, dat stimuleeert en waarvan de essentie de hedendaagse architecten inspireert.

[p. 138]

Mexico City: grootstad, gebouwd op bewegend terrein. Moderne zonnetempels?

[p. 139]

Mexico bouwde een olympisch dorp. Arena's van de twintigste eeuw, sportpaleizen, woonst voor duizenden atleten: zonnetempels voor de huidige generatie?

[p. 140]

Wat nu onze hedendaagse bouwkunst aangaat, moeten wij zeggen, dat Spanje een achtergrond blijft, waaraan wij niet kunnen voorbijgaan. Anderzijds is er de vloedgolf van ideeën, technieken, procédés en produkten, die uit het buurland, de U.S.A., aanrukt. En Europa (buiten Spanje) bruist opnieuw van activiteit, inzonderheid sinds het einde van de tweede wereldoorlog. Doormiddel van culturele instituten met een zeer doeltreffende werking betwisten verscheidene Europese landen elkaar deze ‘geestelijke markt’. Voorop gaat Frankrijk, gevolgd door Engeland en Italië. Mexico aanvaardt sommige ideeën, stoot er andere terug, put daarbij uit zijn eigen cultuur - die steeds meer gewaardeerd wordt - en verovert zich op die wijze met kracht een plaats in de moderne wereld. Onder tal van opzichten beschouwt het zichzelf als een kruispunt van wegen en grote stromingen en zijn ambitie bestaat hierin: bij te dragen tot het evenwicht in de wereld.

Voor wat de architectuur aangaat, zijn de gevolgen van deze positie zeer veelvuldig. De Mexicaanse architecten hebben zich, vóór alles, resoluut naar de toekomst gewend.

Het verleden, dat zij wél kennen en waarop zij fier gaan, bezit voor hen vooral een stimulerende waarde. Zij laten zich inspireren door de essentie van dit verleden, in volkomen onafhankelijkheid van de vormen, die dit verleden aanwendde. Dus in geen geval schatplichtigheid wat vormen en oplossingen betreft, maar in elk geval en voor alles rekening houden met de eisen, gesteld door de bodem, het klimaat en het licht. Voortdurend worden aan onze architecten de meest vooruitstrevende en gedurfde oplossingen gevraagd. En of het nu gaat om staatsopdrachten, bestellingen door grote financiële organismen, industriële verenigingen of om eengezinswoningen, de Mexicaanse architecten streven steeds naar het vervullen van een sociale taak.

In een land, waarin het bevolkingsaantal duizelingwekkend stijgt en waarin de sociale structuren in volle ontwikkeling zijn, willen de architecten vanzelfsprekend ook hun woord meespreken. Hun inspanningen worden trouwens tenvolle gewaardeerd en het is niet zomaar een woord in de wind, daar waar Aldolfo López Mateos, ex-president van Mexico, verkondigde, dat de Mexicaanse architecten mochten gerekend worden tot zijn beste medewerkers.

Het resultaat van hetgeen voorafgaat is, dat de Mexicaanse architecten een aanvang hebben gemaakt met het weren van de al té enge invloeden uit het begin van deze eeuw. Zowat veertig jaar geleden deden zij een stroming ontstaan, waarin het functionele een hoofdrol speelt. Zij gingen daarna - tijdens de oprichting van de universitaire campus - door een vlaag van nationalisme, die trachtte aan te haken bij een voorbijgestreefde precolumbiaanse stijl. Maar vandaag de dag hebben zij zich een vrijheid van uitdrukking verworven, waarin wij als voornaamste karakteristieken kunnen aanduiden: purisme, geïnspireerd door de ideeën van Mies Van der Rohe, constructivistisch formalisme, met als meester Félix Candela, enkele resten van een traditionalisme dat voortgaat zich te voeden aan de vormen van vóór de verovering door Spanje, min of meer verspreide invloeden door Le Corbusier, Gropius en de neo-barok en, uiteindelijk, integratie van alle vormen van plastische kunst in de architectuur.

Doorheen deze verschillende bewegingen, die elkaar soms concurrentie aandoen, maar die nooit onderling met elkaar in gevecht zijn, kan men een constante aanduiden: een grote zucht naar en een waarachtige bekommernis om duidelijkheid in de oplossingen en eenvoud in de vormgeving. Voor onze architecten kan niets voldoende duidelijk zijn, niets stout genoeg, geen enkele vorm voldoende eenvoudig, in dit land van wijdse ideeën, onder deze zo overvloedige zon en in dit zo doorzichtige licht. Deze strekkingen beloven voor het verwezenlijken van nieuwe werken, die het blazoen van een vierduizend jaar oude bouwkunst zullen opsmukken.

[p. 141]