Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 18

[p. 130]

4

[p. 131]

De Mexicaanse film vandaag
Fernando Macotela
Hoofd Afdeling Controle Alg. Directie Cinematografie

[p. 132]

4

Fernando Macotela

De Mexicaanse film vandaag

Op het einde van de vorige eeuw, toen de uitvinding van de cinematograaf een ware revolutie veroorzaakte in de toneelkunst en de kunst in het algemeen, bleef ook Mexico op dat gebied niet onbewogen. Het kende, evengoed als de landen, die zich later zouden ontwikkelen tot cinematografische imperia, zijn filmpioniers, zoals Salvador Toscano, de gebroeders Alva, Jesus Abitia, Enrique Rosas, Joge Stahl, e.a.m. Zij maakten van de Mexicaanse film de belangrijkste van



Latijns Amerika. De weg, die zij volgden, was dezelfde als overal elders: korte prenten over bewegende personen of machines, dan de eerste anecdotefilmpjes, maar de ontwikkeling stagneerde nooit, niettegenslaande de ontelbare crisissen, waarmee men te worstelen had. Zo was er de concurrentie van de buitenlandse films, welke in die periode van veel betere kwaliteit bleken te zijn en nadien, bij de opkomst van de klankfilm, kwamen de technische gebreken van de ploeg van de nationale studio's pas goed aan het licht. Dat waren moeilijk te nemen hindernissen voor een industrie, die in feite nog geen topkwaliteit had bereikt. Toch verwezenlijkten enkele Mexicaanse cineasten en technici, begaafd met enorme capaciteiten en bezeten door een doelbewust idee over wat film in feite moest zijn, een belangrijk aantal stomme films. Daarna vatten ze, met de opgedane ervaring, ook de klankfilm aan. Anderen werkten enige tijd in de Hollywoodstudio's en benutten hun opgedane kennis ten voordele van de Mexicaanse filmindustrie. Te vermelden namen uit die periode zijn: Fernando de Fuenîes, Arcady Boytter, Juan Bustillo Oro, Emilio Gomez Muriel, Miguel Contreras Torres en Chino Urueta.

De belangrijke vertraging, waaraan heel de nijverheid tijdens de tweede wereldoorlog onderhevig was, kwam eveneens ten goede aan de Mexicaanse filmindustrie, die toen reeds prenten verwezenlijkte, die het vertonen waard waren. Door het taalelement geholpen, overrompelde de Mexicaanse film heel Latijns Amerika en bereikte een hoogtepunt. Dit was meteen het startsein tot nieuwe realisaties.

Op dezelfde wijze als de belangrijkste pionier van de commerciële film, Fernando de Fuentes, baande Emilio Fernandez zich een weg en bepaalde de richting, die de cineasten dienden uit te gaan. Hij speelde het klaar een eigen stijl te ontwikkelen, die hij aan de rest van de wereld wist op te dringen.

Dit zijn werkelijk dé internationale jaren van de Mexicaanse film. Mexico ontvangt de hoogste eerbewijzen te Cannes en te Venetië, men verzoekt zijn producers om advies, sluit contracten met realisators en sommige acteurs stijgen op tot internationaal peil.

Door middel van de Mexicaanse film wordt de wereld bewustgemaakt van de Latijns-

[p. 133]

Amerikaanse gevoeligheid. Men toont de schoonheid, maar ook de moeilijkheden, die de Latijns-Amerikaanse landen ondervinden. Elke film bezit dan ook dat vleugje exotiek, waardoor de buitenlander gefascineerd wordt. Maar dit karakteristiek - hoewel meestal poëtisch - is soms opzettelijk folkloristisch getint en dit procédé houdt een gevaar in, waarmee geen rekening werd gehouden en dat zomaar losweg op de rug van realisators en producers wordt geschoven. De resultaten hiervan zullen uiteindelijk echter negatief zijn.

De verspreiding van films groeit met de dag, men slaagt er zelfs in door te dringen in de hermetisch gesloten vesting van de Noordamerikaanse markt, hoewel dit laatste voor een groot part te danken is aan de aanwezigheid in de U.S.A. van een belangrijk bevolkingsaandeel van spaanssprekende origine. Het centrum en het zuiden van het Amerikaans continent vormen een zekere markt; Europa is ook afnemer, zij het in mindere mate. De Oosterse markt echter blijft nog ver verwijderd van de Mexicaanse filmproduktie.

De verdere ontwikkeling baart, jammer genoeg, zorgen op verscheidene gebieden: de evolutie van de nationale filmproduktie, van de wereldmarkt, van de kunst en de sociale problemen, van de filmtechniek, e.d.m. Er wordt nog steeds regelmatig deelgenomen aan festivals, maar de films worden niet steeds aanvaard, zulks in tegenstelling met voorheen, toen de Mexicaanse film door critici en pers verdedigd werden; men herinnert zich de geboekte successen, behaald door de ‘mooie Mexicaanse prent’.

Nu is er afstand gekomen. De folkloristische bron droogt op, werd misbruikt, het melodrama wordt een chronisch verschijnsel en vertoont gebrek aan objectiviteit. De brutale commercialisatie dringt zich op. Men behandelt onbestaande toestanden, die zich voordoen in een onbestaand land - anders gezegd: niemand heeft iets te maken met Mexico of zijn problemen - en tenslotte gaat de kwalitet teloor. Er zijn vanzelfsprekend uitzonderingen op deze algemene regel, maar die zijn schaars.

En zo bestatigen wij dat een nijverheid, die het ooit bracht tot de belangrijkste in de huishoudkunde van een land, zichzelf gaat knevelen: zij pleegt zelfmoord. Een voorheen bewonderde filmkunst werd eerst nog geduld - met verbazing wegens de stagnatie - maar nadien bejegend met onverschilligheid en uiteindelijk met verveling, tot aan het misprijzen toe. Het ligt voor de hand, dat een filmindustrie op die wijze in een crisis duikt, en een enorme crisis. En dit schouwspel is droevig, in de eerste plaats voor de Mexicanen zelf. Verscheidene studio's moeten hun deuren sluiten, terwijl de personeelsleden verplicht zijn te emigreren. De produktie daalt en op de internationale markt boekt men keer op keer minder goede resultaten. Weliswaar heeft de Mexicaanse film de jongste jaren internationale prijzen gewonnen, maar dit waren beloningen voor uitzonderingen, voor de waarde en de eerlijkheid en voor het offer, dat sommigen brachten bij hun pogingen om de crisis te keren.

Maar globaal wordt de toestand onhoudbaar. De regering moet ingrijpen in dit moeilijk probleem, dat soms nog ingewikkelder wordt door samenzweringen tussen producers en syndicaten.

Wat de restructuratie betreft, denkt men in eerste instantie aan het verlenen van officiële steun aan een bepaalde soort films, die, door het aanwenden van nieuwe elementen of het hernemen van het echt waardevolle van voorheen, artistiek en mede ook commercieel verantwoord zijn en van aard om de filmindustrie nieuw leven in te blazen. De regering werkte een plan uit tot co-produktie en investeert in de vooruitstrevende films tot 80% van de totale kostprijs, maar tevens onderwerpt ze de voorgestelde ontwerpen aan een uiterst streng onderzoek. Technici en economisten bestuderen de problemen van nabij en de start van een programma wordt mogelijk gemaakt. Tegelijkertijd werkt men ook mee aan internationale co-produkties en veel Mexicanen verlenen hun medewerking aan films, door buitenlandse maatschappijen (vooral Noordamerikaanse en Franse) in Mexico gedraaid, met goed gevolg trouwens, dank zij de technische kwaliteiten van de produktie en de rijkdom van het Mexicaanse landschap.

De Mexicaanse film blijft niet meer beperkt tot folkloristische demonstraties van twijfelachtig alooi. Het land heeft tenslotte méér te tonen, dan sombreros en typische klederdrachten. Al dit andere werd totnogtoe



niet getoond: de inspanningen en de offers, die niet door een ononderbroken vloed van liedjes, op zoveel duizenden meter filmband, kunnen weergegeven worden. Het algemeen beeld van het Mexicaanse leven moet opgebouwd worden op een eerlijke en dappere wijze en moet alle aspecten en inspanningen inhouden van de landstreken, die de cineasten willen laten zien.

De Mexicaanse film moet dan ook aanwezig zijn op de festivals, maar moet zich nu bewustworden van de toestand en de problemen, zonder prooi of slachtoffer te worden van de ontreddering. Eén van de belangrijkste stappen, aangewend tot oplossing van het algemeen probleem, werd geïnspireerd door het syndicaat van technici en handarbeiders uit de filmnijverheid, nl. het organiseren van een wedstrijd voor experimentele films, zulks met regeringssteun. Het succes ervan was overweldigend: meer dan veertig films werden ingeschreven en het merendeel van de deelnemers bestond uit jongeren, van wie velen artistieke antecedenten bezitten. De tweede wedstrijd overtrof nog de eerste.

In de nationale universiteit werd toen ook een centrum voor cinematografische studiën opgericht. En verder kennen de cinéclubs een ongewone bloei, niet alleen in de hoofdstad, maar ook elders in het land. Van jaar tot jaar worden ook in Mexico filmfestivals ingericht, niet alleen in de havenstad Acapulco, zoals onlangs gebeurde, maar evenzeer in Mexico City; op deze filmfeesten kunnen duizenden kennismaken met het beste uit de wereldproduktie.

Ook Mexico kan nu opnieuw belangrijke werken voorstellen, een nieuwe soort films: de ‘cine nuevo’, die mogelijk werd omdat men over de vereiste culturele en sociale middelen en elementen beschikt en omdat men kan gebruikmaken van de ervaringen van de briljantste filmscholen ter wereld, waarvan de lessen niet mogen vergeten worden.

De Mexicaanse film zal op het eerstvolgend festival te Cannes vertegenwoordigd zijn met een rolprent over de jongste Olympiade. Met dit werk willen wij uitdrukking geven aan onze wens tot vernieuwing op het vlak van de filmkunst: tevens willen wij ermee, wat de menselijke betrekkingen aangaat, ons streven naar vrede en vriendschap met alle volkeren van de aarde beklemtonen.