Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 18

Bibliotheek

Nieuw
Pasverschenen boeken van leden

Jos Ghysen: Ik dacht het maar, 12,5 × 19 cm, 191 pag., uitg. Davidsfonds, Leuven, 1969, ledenprijs: 60 fr. ing.; 85 fr. geb.; handelsprijs: 90 fr. ing./ 120 fr. geb.

Cursiefjesschrijvers schijnen een tijd van hoogconjunctuur te beleven. Sedert enkele jaren pakt de Boekengilde De Clauwaert, mét succes, uit met meerdere bundels van dit spitse proza, dat de naam ‘cursiefje’ kreeg, en nu gooit ook het Davidsfonds een lijvige bundel op de tafel, onder de zeer passende titel ‘Ik dacht het maar’. Jos Ghysen is een grootmeester in het niet zo gemakkelijke genre. In het meestal steile proza van de dagelijkse dingen, ziet hij toch nog altijd een stukje schuine helling, waarop hij zich met een glimlach neerlaat en uitnodigt om bij hem even te verpozen. In de D.F.-bundel werden een veertigtal stukjes opgenomen. Het heeft geen zin om enkele toppunten aan te duiden: ze zijn allemaal goed: wat zuur, wat zoet, wat zout, gekruid met een taal, die niet alleen zeer verzorgd, maar tevens precies deze is, voor een cursiefje vereist.

Dus snoepen maar, zonder vrees voor de lijn. Wedden dat dit boek, qua verkoopcijfer, een topper wordt in het D.F.-programma 1969?

Pil: Pilkuren, 19,5 × 19,5 cm, 192 pag., geb. in vollinnen band met stofwikkel, uitg. Davidsfonds, Leuven, 1969, ledenprijs: 160 fr., handelsprijs: 200 fr.

Het Davidsfonds is zich al langer hoe meer bewust van het cultureel belang, dat de humor-op-niveau in zich draagt en voert met de glimlach een daverende campagne, die uiteindelijk moet leiden tot de volledige wederopvoeding van ons volk in die zin.

Een nieuwe pijl op die boog is het heerlijke boek ‘Pilkuren’, getekend door Joe Meulepas - oneindig beter bekend onder zijn pseudoniem Pil. Pil tekent nu al jaren politieke spotprenten in een van onze Vlaamse dagbladen en ontzag daarbij, goddank, niets of niemand. Uit zijn produktie van de jongste tien jaar heeft hij een selektie gemaakt: 168 prenten, die op een grandioze wijze een anecdotische spiegel vormen van evenveel jaren Vlaamse Beweging.

Manu Ruys - een ander ‘begrip’ in de wereld van onze pers - schreef voor dit boek een uitstekende inleiding, die precies past bij de voorgestelde cartoons en die documentair beslist waardevol mag genoemd worden. Een boek dus om steeds maar opnieuw te bekijken en te genieten, met een grim- of een glimlach, maar ontspannen vooral. En hier kunnen wij het slot van Ruys' inleiding volledig onderschrijven: ‘Dat wij vandaag ontspannen aan de Vlaamse strijd kunnen denken en met een glimlach naar de tekeningen over die strijd kunnen kijken, is een teken van onze sterkte. En van onze zekerheid dat de toekomst goed zal zijn’. Overdreven optimisme? Misschien wel. Maar wat hebben pessimisten ooit al bereikt?

Bart Mesotten: De overkant van het gedicht, 13,8 × 21 cm, 246 pag., ing., uitg. De Roerdomp, Brecht-Antw., 1968, 160 fr.

Bart Mesotten, onze geestelijke adviseur voor de provincie Antwerpen, is, in de strikste betekenis van het woord, een ‘vriend’ van de poëzie. Hij gaf reeds vroeger enkele gecommentarieerde bloemlezingen uit (o.a. ‘Poëzie ter lange omvaart’) en bereidt momenteel de eerste Nederlandse vertaling voor van het oudindisch epos ‘De Ramayana’. Zijn jongste werk, dat zopas van de pers kwam, heet ‘De Overkant van het gedicht’ en deze titel maakt meteen duidelijk, waar het Messotten om te doen is: een weg uitstippelen, die kan gevolgd worden, om het gedicht te benaderen. Hij doet het in een vijftal hoofdstukken. Het eerste handelt over de poëzie-techniek en de auteur wijst op enkele densificatie-technieken (‘woorden kunnen op diverse wijzen verdicht worden’); Mesottens grootste aandacht gaat naar het ritme, ‘de levensechte hartslag van het gedicht’ of nog: ‘het ritme is de levensadem van het gedicht’. Hoofdstuk 2 brengt enkele besprekingen, die samen een zekere eenheid vormen (ontleding - wat een verfoeilijk woord, als men het naast het woord gedicht plaatst! - van gedichten van Decorte, Vercnocke, Peleman, Vertommen en le Roy). Vervolgens worden in ‘Religieuze poëzie’ veertien religieuze gedichten besproken, hoofdstuk vier brengt een poëtisch bezoek aan Zuid-Afrika (een chronologisch, poëtisch grasduinen van E.N. Marais tot en met Elisabeth Eybers) en het laatste deel brengt ons naar de overkant van minder verspreid werk van Dante. Een beknopt zakenregister, een alfabetische lijst van de behan-

[p. 64]

delde auteurs en gecommentarieerde gedichten, vergroten de bruikbaarheid van het boek, dat vooral verspreiding verdient bij studenten en leraars M.O.

Lode Wils: Het Daensisme, De opstand van het Zuidvlaamse platteland, 12,5 × 18,8 cm, 238 pag., uitg. Davidsfonds, Leuven, ledenprijs: 75 fr. ing. / 100 fr. geb., handelsprijs: resp. 115 en 150 fr.

Prof. Lode Wils, doctor in de rechten en in de geschiedenis en auteur van belangrijke historische werken, inzonderheid over de Vlaamse Beweging, stelt in zijn inleiding zeer duidelijk de bedoeling, die hij nastreefde in zijn jongste boek ‘Het Daensisme’: licht werpen op het ontstaan van de hele christen-democratie, ja, op het hele katholicisme, de sociale geschiedenis en de Vlaamse Beweging van het laatste kwart van de vorige eeuw. Welke waren de wortels en de oorsprong van het Daensisme? Richtte het zich vooral tot de arbeiders of tot de boeren? Hoe werd het ontvangen door de katholieke opinie? Welke rol speelde Adolf Daens erin? Welke was zijn verhouding tot de Vlaamse Beweging, tot ultramontanisme en liberaal-katholicisme?

Een reeks belangrijke problemen en vragen, die voorheen nog geen definitieve oplossing kregen, maar die door de auteur, op een streng wetenschappelijke basis, tot verheldering worden gewekt. Een standaardwerk, dat dit van Prof. Van Isacker op uitstekende wijze komt aanvullen.

Luc Devliegher & Luc Schepens: Front 14/18, 20,5 × 24,5 cm, 180 pag. (96 pag. tekst plus 84 pag. platen met 120 foto's), geb. in vollinnen stempelband met geplastif. stofwikkel, uitg. Lannoo Tielt/Den Haag, 1968, prijs: 295 fr.

Het jaar 1968 is bijzonder vruchtbaar geweest inzake de uitgave van boeken en geschriften over de wereldoorlog 1914-1918. Maar als één van de ‘toppers’ mag beslist het werk ‘Front 14/18’ van de Brugse auteurs Luc Devliegher en Luc Schepens vermeld worden. Het boek werd uitgegeven onder auspiciën van de Bank van Roeselare en West-Vlaanderen, in een schitterende presentatie.

Mr. A. De Gryse, Voorzitter van de Raad van Beheer van de voornoemde Bank, schreef een treffend voorwoord, waarin hij de hoop uitdrukt, dat ‘Front 14/18’ - een spiegel van het lijden en de strijd, die ons volk heeft doorstaan tijdens W.O. I - een aanleiding zou mogen zijn tot het overwegen van de hogere waarden, waarvoor de ontzaglijke offers werden gebracht.

In hun inleiding zetten de auteurs hun bedoeling precies uiteen: het drama van vijftig jaar geleden voor te stellen in zijn echte dimensie, die een menselijke dimensie is. Daarbij werd vooral de objectiviteit nagestreefd, door te putten uit grotendeels onuitgegeven dagboeken en fotografisch materiaal, die de sfeer van die jaren oproepen.

In zes grote delen wordt de stof op een boeiende, vaak ontroerende wijze, behandeld: het overzicht van het militaire verloop (vanaf het ontstaan van het westelijk front tot en met het bevrijdingsoffensief); de militairen (met bijzondere nadruk ook op het ontspanningsleven, de kunst en de letteren); de burgers (het leven in de frontstreek); de Vlaamse Beweging aan het front (een buitengewoon interessant hoofdstuk, waarin heelwat verhelderende gegevens werden verwerkt over de Vlaamse kringen aan en achter het front, de Frontbeweging, de ‘Sublieme Deserteurs’ e.a.m.); de monumenten en kunstwerken (inzonderheid de verwoestingen te Nieuwpoort, Diksmuide, Ieper en Veurne); de sfeer aan het front.

Een uitgebreide bibliografie, een lijst der foto's en registers voltooien dit merkwaardige boek, althans het tekstgedeelte ervan, want wij spraken nog niet over de illustraties, die met veel zorg uitgekozen werden en die een schitterende aanvulling vormen voor de teksthoofdstukken.

Initiatiefnemers, auteurs en uitgever verdienen met dit werk een bijzonder hartelijke gelukwens; wij twijfelen er niet aan, dat het boek een zeer ruime verspreiding zal genieten.

Boeken over kunst

R.-H. Marijnissen: Bruegel de Oude, 27,3 × 30,1 cm, 132 pag. 15 kleurreprodukties, 22 zwartwit-illustraties, vollinnen band met goudstempel, geplastif. stofwikkel, opbergdoos, uitg. Arcade, Brussel, 1969.

Dat de uitgeverij Arcade de kans niet zou laten liggen om, naar aanleiding van het Bruegeljaar, een Bruegelboek uit te geven, lag zo voor de hand. Dat het een werk zou worden, dat naar inhoud en presentatie, méér dan voortreffelijk zou zijn, stond eveneens bij voorbaat vast. Dr. R.-H. Marijnissen, die voor het huidige ‘Vlaanderen’-nummer medesamensteller was en er een belangrijke bijdrage voor leverde, schreef de tekst van het Arcadeboek. En hiermee heeft hij zijn faam als Bruegelkenner beslist eer aangedaan.

Al onmiddellijk duidt hij de stof, die zijn werk zal behandelen, aan: een overzicht geven van wat met zekerheid over Bruegel geweten is of wat uit de bronnen als aannemelijk kan worden afgeleid. Meteen stelt hij vanzelfsprekend de vraag naar de intrinsieke waarde van het historisch onderzoek.

Over Bruegels leven is bitter weinig met zekerheid bekend en als enige, dan toch belangrijkste bron van informatie, geldt nog steeds het Schilderboeck van Carel van Mander, dat evenwel aan een grondige tekstkritiek dient onderworpen te worden. Zo neemt Marijnissen Bruegels biografie punt voor punt onder de loep - zoals deze dus bij van Mander opgetekend staat - en vult ze aan met gegevens uit andere bronnen.

In heel zijn studie wordt de auteur bestendig geconfronteerd met de vraag: wié was die Bruegel dan? Hij rekent eens en voorgoed af met sommige hardnekkige myten (‘Pier den Drol’, verlichte humanist... en al wat daar tussen ligt), maar is verplicht te besluiten als volgt: ‘Achteruitdeinzend en zonder één woord, verdwijnt hij (Bruegel) voor immer in zijn werk’.

In een uitgebreide, vergelijkende tabel, brengt Marijnissen vervolgens de tekeningen, prenten en schilderijen van Bruegel onder, chronologisch geordend, naast de bekende biografische gegevens over Bruegel en voorname historische gebeurtenissen. Een uitstekende poging om het werk van de meester in een geschiedkundige contekst te plaatsen! Tot slot besteedt Marijnissen bijzondere aandacht aan het schilderij ‘De Blauwe Huik’ of ‘Het bedrog van de Wereld’ - gemeenlijk genoemd ‘De Spreekwoorden’. Hij publiceert heel de lijst van spreekwoorden en gezegden, althans voor zover ze konden worden geïdentificeerd, plus een lijstje van details, die wellicht op een of ander gezegde toespeling maken, om dan te besluiten met enkele interessante ‘suggesties ter overweging’.

Een zeer uitgebreide bibliografie over Bruegel, zijn werk en de talloze problemen, eraan verbonden, verhogen nog de waarde van dit boek. Dr. Marijnissen is niet alleen een eminent Bruegelkenner, maar hij weet ook op welke wijze hij een voor de leek uiteraard dorre stof moet presenteren: zijn Bruegelboek laat zich lezen als een roman. En wie ‘Arcade’ zegt, weet meteen, dat de illustraties van zeer hoge kwaliteit zijn: de zwartwitte bieden een revelerend beeld omtrent de genialiteit van Bruegel als tekenaar, van de kleurreprodukties weerhoudt vooral de serie details uit ‘De Spreekwoorden’ de aandacht.

Een in alle opzichten uitstekende uitgave dus, waarmee het Bruegeljaar met glans werd ingezet!

Roger-A. d'Hulst: Olieverfschetsen van Rubens uit Nederlands en Belgisch Openbaar Bezit, 20 × 27,5 cm, 116 pag., 24 kleurillustraties, 40 zwartwit ill., geb. in vollinnen band met goudstempel, gezamenlijke uitgave van de Nederlandse Stichting Openbaar Kunstbezit en Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, in samenwerking met het Prins Bernhard Fonds, 1968, prijs: 135 fr.

Dit zeer mooie boek heeft als doel de olieverfschetsen van Rubens te leren kennen aan de hand van de voorbeelden, bewaard in

[p. 65]

Nederlands en Belgisch openbaar kunstbezit. En zijn er niet minder dan zesenvijftig, waarvan de meeste behoren tot de verzamelingen van het Museum Boymans-van Beuningen te Rotterdam en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België te Brussel. Alle zijn afgebeeld: 24 in kleuren, de overblijvende 32 in zwartwit. Hieraan dienen acht afbeeldingen in zwartwit toegevoegd van Rubenstekeningen die de inleidende tekst illustreren.

In deze inleidende tekst wordt de historiek geschetst van het ontstaan van de olieverfschetsen. Hij beschrijft ook de werkwijze van Rubens en de rol die de verschillende soorten olieverfschetsen hierin hebben gespeeld. Verder worden er de in het boek opgenomen voorbeelden chronologisch en historisch gesitueerd. Tenslotte wordt elk stuk uitvoerig en systematisch besproken in een catalogus, die het wetenschappelijk apparaat vormt van deze publicatie; materiële beschrijving, herkomst, bibliografie, iconografie en bestemming komen hierin successievelijk aan de beurt.

Een lijst met enkele gegevens over het leven en het werk van Rubens in het algemeen, laat de lezer toe zich te oriënteren op het uitgebreide terrein dat door dit veelzijdige genie bestreken werd. Voor diegenen, die zich verder in de studie van Rubens' olieverfschetsen willen verdiepen, werd een bondige bibliografie over dit onderwerp toegevoegd.

Dit werk is een schitterend voorbeeld van wat samenwerking Noord-Zuid kan zijn. Wij kunnen het slechts toejuichen, dat het te koop gesteld wordt aan een prijs, die nu eens écht voor iedereen bereikbaar is.

Dr. M. Révész-Alexander: Eva-Maria-Venus, 17 × 27 cm., 102 pag., geb. in vollinnen band met stofwikkel, 68 ill., uitg. Mouton & C^o, Den Haag, f 18.50.

De auteur van dit schitterend werk - schitterend zo naar vorm als naar inhoud - studeerde kunstgeschiedenis, filosofie en esthetica aan de universiteiten van Wenen en Boedapest en verwierf naam met haar kunsthistorische publicaties en haar lezingen over diverse aspecten van de beeldende kunst. Dit boek nu handelt - zoals Dr. Révész-Alexander in haar inleiding schrijft - over de trias Eva-Maria-Venus, als symbolen van het eeuwig-vrouwelijke en wel over de wijze waarop deze trias zich in de beeldende kunst door de tijden heen heeft gemanifesteerd. Zij beschouwt achtereenvolgens de vrouw als godin in de oudheid (het dubbelzinnige wezen van de vrouw; het mannelijke element in verhouding tot het vrouwelijke; mythe, religie en mysterie), de Maria Theotokos (de oorsprong van de Mariaverering), de gezegende en de gevloekte moeder (respectievelijk Maria en Eva), drie Byzantijnse Mariatypen, idool van ridders en troubadours, de nieuwe Eva in de kunst van de 15de eeuw, de Aphrodite rediviva (de wederintrede van de liefdesgodin in de kunst van de 15de eeuw), de synthese van Leonardo da Vinci (de vrouwenportretten van de grote schilder), de sibillijnse vrouw van Michelangelo, de nieuwe Venus van en na Giorgione, analyse van de trias en de vrouw van heden en de trias van gisteren. Het boek besluit met vijf beroemde Mariahymnen en een lijst der illustraties. Deze laatste zijn bijzonder goed gekozen; beelden uit de klassieke oudheid, de Vlaamse primitieven, Giotto, Botticelli, Michelangelo, Giorgione, Goya, Manet, El Greco, Manzù, Modigliani, Picasso, e.a.m. De auteur heeft zich op een voortreffelijke wijze van haar taak gekweten, en slaagde er zeer zeker in het vrouwelijke mysterie van de kunst uit te benaderen.

Zoekertje

E.H. Joël Vandemaele, V.T.I., Boeveriestraat, 73, Brugge, tel. [phone], deelt mee dat hij een volledige serie bezit van de nummers van ‘West-Vlaanderen’ en ‘Vlaanderen’, d.w.z. vanaf nr. 1 tot en met nr. 100, die hij te koop wil stellen aan liefhebbers of wellicht bibliothecarissen.