Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 17

[p. 39]

Michel Seuphor
kunsthistoricus, tekenaar, letterkundige

links: Michel Seuphor. Tekening. Verz. Maurits Bilcke.

Michel Seuphor verwierf kort na de tweede wereldoorlog een wereldfaam als historicus van de abstrakte kunst. In 1949 richtte de Galerie Maeght te Parijs in samenwerking met Clayeux en Seuphor een tentoonstelling in onder de titel Les premiers Maîtres de l'art abstrait. Zij oogstte een ongemeen sukses en gaf aanleiding tot de publikatie door de Galerie Maeght van het beroemd boek van Seuphor L'art abstrait, son origine, ses premiers Maîtres, een onmisbaar geworden standaardwerk.

Er was toen nog geen spraak van de tekenaar Seuphor, hoewel hij in 1933 éénlijnige tekeningen had tentoongesteld in de galerij Manassero te Lausanne. Alberto Sartoris schreef de inleidende tekst. In 1929 maakte hij zijn eerste abstrakte schilderijen. Dat hij tekende, wist men slechts door zijn boek Un renouveau de la peinture en Belgique flamande, geschreven in 1929 en uitgegeven in 1932. Dit boek was verlucht met portretten en landschappen die reeds het zuiver lineair karakter van zijn latere abstracte tekeningen aankondigen.

In het in 1921 door Seuphor en Pynenburg gestichte tijdschrift Het Overzicht zien we (reeds in 1921) abstrakte lino's van Jozef Peeters en Edmond Van Dooren. Later zullen, mede dank zij Jozef Peeters (door Seuphor in de redactie gebracht), ook talrijke andere abstrakte kunstenaars,

rechts: Michel Seuphor.

zowel van binnen- als van buitenland, in dit tijdschrift hun kans krijgen, zodat van Het Overzicht moet gezegd worden dat het één der eerste tijdschriften ter wereld was dat de abstrakte kunst verdedigde en verspreidde. In de reeks avant-garde tijdschriften van die tijd neemt het een voorname plaats in.

Van 1950 af zal Seuphor zich meer en meer op de tekenkunst toeleggen. Toen Arp deze tekeningen zag, trok hij dadelijk naar Berggruen. ‘Seuphor dessine et il dessine joliment bien. Allez voir ses dessins, homme avisé, et exposez-les’. Dat gebeurde in 1954 onder de titel Michel Seuphor - Dessins à lacunes à traits horizontaux. Seuphor schrijft zelf: ‘Je tire une ligne, je tire une autre ligne, une autre encore et une autre encore. Entre les lignes quelque chose se met à vibrer, dans les espaces blancs des formes prennent substance. Le non-écrit devient lisible, le vide parle, l'inexisant paraît doué de sens. Comment expliquerai-je quoi que ce soit lorsque je ne cesse d'être surpris moi-même?’

Sinds de tijd dat de jeugdige Fernand Berckelaers, alias Seuphor (^oAntwerpen 1901) tekende in de parken van de Scheldestad, heeft hij een lange weg afgelegd. Van 1923 af heeft hij te Parijs zeer goed Mondriaan gekend en diens prachtig voorbeeld van geestelijke standvastigheid en artistieke eenheid heeft op hem een beslissende invloed uitgeoefend. In zijn gouaches heeft hij een tijd in het spoor van Mondriaans neo-plasticisme gelopen. ‘Mes

[p. 40]

liens amicaux avec Mondriaan m'empêchaient de faire autre chose’. Maar daarop volgt dadelijk: ‘Mon admiration pour son oeuvre était trop grande pour que je continue’.

Van 1949 af bewijst Seuphor dat een uiterste beperking der middelen een zeer grote rijkdom van mogelijkheden kan opbrengen. Van 1950 af zien wij de uitsluitend met horizontale lijnen opgebouwde komposities, die uitstekend geschikt zijn om als wand of vloertapijt uitgevoerd te worden. De tapijten van Seuphor behoren tot de mooiste die wij kennen.

De rijkdom van de tekeningen van Seuphor ligt niet alleen in de onuitputtelijke verbeelding, doch ook in de grote eenvoud en de strenge beperking, hoe tegenstrijdig dit ook moge klinken. Zoals in het werk van Mondriaan, Cappogrossi en Costigliolo, treft in het oeuvre van Seuphor de sterk-originele persoonlijkheid. Hijzelf verkiest de stijl boven de schreeuw, de stilte boven het lawaai. Geen arme rijkdom, maar een rijke armoede. Ken uzelf en wees uzelf. Vermelden wij ten slotte dat Seuphor in 1930 in samenwerking met Torrès-Garcia te Parijs de eerste internationale tentoonstelling van abstrakte kunst organiseerde. In 1929 had hij met Torrès-Garcia de groep en het tijdschrift Cercle et Carré gesticht. Het is niet mogelijk al zijn boeken te vermelden. Vestigen wij toch de aandacht op Mission spirituelle de l'art; Piet Mondriaan, sa vie, son oeuvre; Dictionnaire de la peinture abstraite; La sculpture de ce siècle; La peinture abstraite, sa génèse, son expansion. Van zijn romans vermelden wij vooral Les évasions d'Olivier Trickmansholm, een soort autobiografie, waarin het Antwerpen, Parijs en Berlijn van de jaren 1920-1930 uiterst boeiend te voorschijn komen. Deze onmogelijke samenvatting is beknopt. Wij weten het: al té beknopt voor zoveel kulturele en artistieke rijkdom.

Maurits Bilcke

83, av. Emile Zola, Paris 15^e, Frankrijk