West-Vlaanderen. Jaargang 13

[Urbain Van de Voorde ... 50 jaar jonger, vervolg]

Het Vlaams gedicht werd voorgedragen door een andere Blankenbergenaar, de betreurde Hendrik Cayman, die zijn factum als volgt besloot:

Maar met den kloeken moed, die brandt in d'eigen aadren,
Zal ook dit nieuw geslacht, vrij-uit, zijn eischen schreeuwen,
Gelijk het bardenlied der oude Vlaamsche Leeuwen!

Ook die verzen werden door de Journal de Bruges gepubliceerd en de redakteur noteerde: ‘Cette belle composition d'élève, dite avec un touchant accent de vérité et un ardent amour de la Patrie, fait retentir un tonnerre d applaudissements. Les élèves chantent le Vlaamsche Leeuw, tout le monde est debout, l'enthousiasme est indescriptible’.

In zijn dankwoord op het huldebetoon Ary Sleeks - Urbain Van de Voorde, ingericht door de Vereniging van Westvlaamse Schrijvers, op 1 december j.l. te Brugge, herinnerde Van de Voorde er aan, hoe het noodlot zou ingrijpen nog vóórdat zijn laatste schooljaar op het ateneum te Brugge geheel was afgesloten. ‘Een feitje, zeide hij, is mij bijgebleven, dat ik naderhand als een der meest symbolische gebeurtenissen in mijn leven ben gaan beschouwen. Toen ik met enkele medeleerlingen in een der grote zalen van de Brugsche Hallen mijn Nederlands opstel zat te schrijven voor de toenmalige algemene wedstrijden tussen de instellingen van middelbaar onderwijs, werd opeens de deur luidruchtig opengezwaaid. En wat zagen wij? De pas opgeroepen reservisten van het 3de Lansiers die hun strozakken kwamen opstapelen in de zaal waar wij werkten. Een paar dagen later brak de oorlog uit’.

Wat Van de Voorde er dan verzuimde aan toe te voegen, was: dat hij op die ‘algemene wedstrijd’ van 1914 de ‘enige prijs’ in het Nederlands behaalde, de 2^de prijs in het Frans en de 3^de prijs in het Duits.

De eerste keer dat ik over Urbain Van de Voorde als Vlaams dichter hoorde spreken, was in 1917. Te Brugge stond toentertijd als onderwijzer de Blankenbergenaar Karel Van Mullem, zoon van de Blankenbergse hoofdonderwijzer Jozef Van Mullem. Ik heb een paar jaren naast die jongen in de studiezaal van het Sint-Lodewijkskollege gezeten en was nadien met hem bevriend gebleven. In de zomer van 1917 nodigde hij mij uit, samen een bezoek te brengen aan Oedelem, waar hij een jongeman wist wonen die een niet alledaags schrijverstalent bleek te bezitten. Op gevaar af door Duitse veldgendarmen gesnapt te worden (want buiten de Bezirk der Kommandantur Brügge mocht geen Bruggeling zonder Ausweis zich begeven) geraakten wij langs veldpaden en zijwegels heelhuids in Oedelem, waar wij in een werkkamertje een 18-jarige zadelmaker aantroffen, die luisterde naar de naam Marcel Matthijs. In enkele maanden tijds werden toen op de persen van de drukkerij Verbeke-Loys te Brugge drie boeken gedrukt: ten eerste, een bundel vertellingen van Marcel Matthijs, getiteld ‘Gebeurtenissen’, ingeleid door A.M., zijnde Amaat Dumon, thans hoogleraar aan de Leuvense Alma Mater, en verlucht door een jonge buurman van hem, de genaamde Julien Creytens, die later direkteur zou worden van het Hoger Instituut voor Sierkunsten te Antwerpen; ten tweede, een bundel gedichten, getiteld ‘Opalen’, van Karel van Scharphout, alias Karel Van Mullem (die aldus meer dan 30 jaar tevoren het pseudoniem koos, waaronder thans Ria Scarphout, van Uitkerke, schuilgaat) en van Ward Van Oordt, alias wijlen Ward Vervarcke, bij leven hoofdonderwijzer te Knokke; en ten derde, en ten laatste, een bundel vertellingen van de Engelse schrijver Oscar Wilde, ‘De gelukkige Prins en andere vertellingen’, voor de eerste maal in het Nederlands vertaald door uw dienaar.

Om nu tot Urbain Van de Voorde terug te keren, vertelde Karel Van Mullem mij op onze klandestiene literaire tocht, dat er te Blankenberge heelwat interessante mensen rondliepen: een zekere Urbain Van de Voorde, die uiterst merkwaardige verzen schreef, waarvan wij na de oorlog stellig zouden horen; een zekere Hendrik Cayman, die zich op letterkundig gebied eveneens vast zou onderscheiden; een zekere Pierre Deweert, ook een jongen met veel talent; verder de gebroeders Brulez: Lucien, meer filozofisch georiënteerd, en Raymond, die waarschijnlijk ook nog wel van zich zou doen spreken. Ik knoopte dat alles in mijn oren en heb jaren nadien moeten vaststellen dat Karel van Scharphout nog zo geen slecht profeet was geweest.

In het najaar 1920 vertoefde ik te Brussel, waar ik mijn sindsdien overleden vriend Paul Pée (zoon van de befaamde Multatulikenner Dr Julius Pée en broer van de latere universiteitsprofessor Dr Willem Pée) bijstond, die een financieel blaadje en een filmtijdschrift uitgaf. Op een avond kwam hij opgewonden thuis

[p. 289]

en zeide dat hij zojuist een oud-studiemakker ontmoet had, die nu op het ministerie van Ekonomische Zaken zat, met name Urbain Van de Voorde, uit Blankenberge. Over een uur zou deze zich bij ons vervoegen.

En inderdaad kregen wij die avond het bezoek van Urbain Van de Voorde. Ik herinnerde mij de opgetogen mededelingen van zijn stadgenoot Karel Van Mullem en vroeg hem of ik niet kon kennis maken met zijn verzen. Onze avondbezoeker liet zich geenszins bidden en zeide, zo voor de vuist, een aantal sonnetten op, die mij met verbazing sloegen. Wat klonk dat allemaal anders dan datgene waar wij aan gewoon waren! Ik zeide hem dat ik die sonnetten zo mooi vond als de mooiste die wij kenden van Willem Kloos, waarop Van de Voorde schamper liet opmerken: ‘Ik zit hier in mijn zak met een brief van Willem Kloos, aan wie ik sommige van mijn verzen gezonden had en die mij antwoordt dat hij ze wel mooi vindt, maar ze niet begrijpt...’

Het duurde niet lang of ik was in het bezit van een pak papiertjes zoals ook Dirk Coster omstreeks diezelfde tijd moet ontvangen hebben en waarover hij, 32 jaar later, bij de 60^ste verjaring van Urbain Van de Voorde, in een hulde-artikel in De Standaard schreef: ‘Zoals destijds Raymond Brulez, die het in zijn geromanceerde mémoires vertelt, bereikten ook mij die kleine vierkante papiertjes waarop een nog kleiner vierkant van hiëroglyphjes stond en als men die dan ontcijferen ging, zag men met stijgende verbazing sonnetten ontstaan van een biezonder grootse allure, zwaar van bouw en vol van een kosmisch fataliteitsgevoel’.

Tot dusver had Van de Voorde geen uitgever gevonden voor zijn verzen. Toen ik, na enkele maanden, naar Brugge terugkeerde, maakte ik mij sterk er een te vinden. En ik bofte. Ik vond Achiel Geerardyn, die zojuist een drukkerij overgenomen had en een uitgeverij, met name Excelsior, was begonnen, bereid de bundel ‘De Haard der Ziel’ van Urbain Van de Voorde uit te geven, wijl ik hem garandeerde dat ik de helft van de oplage, bestaande uit 400 eksemplaren, voor mijn rekening nam, omdat ik er tóch zeker van was, 200 eksemplaren bij vrienden en bekenden aan de man te brengen. Terwijl men volop aan het zetten was, kwam er plotseling een kink in de kabel. De drukker-uitgever durfde het werk niet voortzetten, omdat zijn meesterknecht van oordeel was dat er in die bundel te krasse verzen voorkwamen. Toen viel er mij een lumineus idee te binnen. De goede betrekkingen kennende tussen Achiel Geerardyn en priester Cyriel Verschaeve, stelde ik eerstgenoemde voor, het handschrift naar de kapelaan van Alveringem te sturen en te vragen of hij morele bezwaren had tegen de uitgave van die verzenbundel. Het antwoord liet niet lang op zich wachten. Verschaeve verzekerde dat Geerardyn later zou fier zijn, die verzen voor 't eerst te hebben uitgegeven.

Gij kent de rest. De bundel verscheen en was in enkele maanden uitverkocht. Spoedig volgde een tweede uitgave. Er verschenen verzen van Van de Voorde in het tijdschrift 't Fonteintje van Maurits Roelants, Richard Minne, Reimond Herreman en Karel Leroux. Ik slaagde er in, nieuwe sonnetten van Van de Voorde opgenomen te krijgen in het maandschrift Ter Waarheid van Georges Van Severen, waaraan ik van het eerste uur af met geestdrift medewerkte. Ten slotte verschenen er verzen van Van de Voorde in de eerste nummers van De Stem, het pas opgerichte tijdschrift van Dirk Coster en Just Havelaar. Gedichten uit ‘De Haard der Ziel’ vonden van lieverlede hun weg naar bloemlezingen en schoolboeken, waaronder het bekende Zuid en Noord van pater Bauwens een der eerste was. De doorbraak was een voltrokken feit, in weerwil van de toenmaals zich alsmaar uitbreidende exclusieve voorliefde van de jongere generatie voor de poëzie van Paul van Ostayen, Wies Moens, Achiel Mussche. Gaston Burssens en tutti quanti. Burssens, met wie ik toen te Brugge bijna dagelijks omgang had, verklaarde mij vrijmoedig dat hij Van de Voorde's verzen kon appreciëren, ondanks het feit dat zij in een ietwat Vondeliaanse trant waren geschreven. Achiel Mussche schreef zonder verpinken dat ‘De Haard der Ziel’ een boek was dat twintig jaar te laat kwam. Waarop Dirk Coster wedervoer dat iets dat schoon is, nooit te laat komt.

Ziedaar, geachte disgenoten, wat ik u op dat vriendelijk huldebetoon Urbain Van de Voorde - Willem Van Hecke door het gemeentebestuur van hun geboortestad wenste te vertellen. U gelieve mij te verontschuldigen indien ik, zeer onopzettelijk, hierbij mijn eigen persoontje mede op het tapijt heb moeten brengen. Maar anders kon ik het u niet aan het verstand brengen.

Om te besluiten stel ik u voor, het glas te heffen op de gezondheid van de beide gevierden, Urbain Van de Voorde en kunstschilder Willem Van Hecke, en vertrouw ik de tolk te zijn van al de sympatizerende vrienden, om hun nog veel jaren toe te wensen in peis en vrêe, in volle gezondheid en in bloeiende aktivlteit.