West-Vlaanderen. Jaargang 11

[p. 98]

Kadervorming voor creatief werk

De nationale dienst voor de jeugd

Schrijven over de initiatieven die genomen worden met het oog op de kadervorming voor creatief werk zou wel zeer onvolledig zijn, indien hierbij niet aangesloten werd bij de wereld der jongeren bij wie en in wie dit creatieve werk zijn betekenis en rechtvaardiging vindt. En wie spreekt over de jonge generatie, haalt meteen het jeugdwerk binnen het bereik van zijn redenering. Het is toch zo dat de gezinnen en dus ook de ganse gemeenschap verantwoordelijk staan voor het toegankelijk maken en openstellen van de wereld der volwassenen voor de jongeren, die individueel en ook collectief als jongerengroep hun plaats dienen in te nemen in een maatschappij, die de stempel der vorige generaties draagt en anderzijds ook ontvankelijk moet zijn voor het eigen aandeel dat de jongeren als hun bijdrage komen leveren.

Dat het jeugdwerk in deze verre én directe voorbereiding op het leven der gemeenschap een zeer belangrijke rol te vervullen heeft, is niet meer de mening en de zaak van enkelen. Meer en meer geraakt de publieke opinie ervan overtuigd dat het jeugdwerk en meer speciaal de jeugdbewegingen een kapitale rol te vervullen hebben bij deze integratie van de jeugd in de gevestigde samenleving.

De jeugdbewegingen bieden aan de jeugd de gelegenheid binnen het kader van hun vrije organisaties voor een eigen, kleine of grote, verantwoordelijkheid in te staan, iets wat in onze overgeorganiseerde samenleving steeds zeldzamer wordt. Bovendien mag evenmin uit het oog verloren worden dat de jeugdbewegingen als een antenne de behoeften en de strevingen van de jongeren opvangen en namens hen in het publieke leven optreden.

Het is dus normaal dat in een waarachtig democratisch bestel de overheid de plicht heeft op te treden om deze manifestaties van jeugdig initiatief in staat te stellen de geschikte kanalen te vinden en te benuttigen waarlangs de aanbrengst van de jonge generatie in gunstige zin de gemeenschap kan verrijken.

Er mag inderdaad niet uit het oog verloren worden dat de jeugd met scherp ontledende blik vaststelt dat de volwassenen in vele gevallen niet meer wegwijs geraken in het labyrint van het huidige nationale en internationale leven, en ook reeds aan den lijve ondervindt dat het hele maatschappelijke bestaan niet feilloos verder ontwikkelt.

Te allen tijde hebben zich in de aanpassing van de jeugd aan haar toekomstige status moeilijkheden voorgedaan. Onze tijd, die wel zeer snel evolueert, heeft in het buitenland al tot heel wat beroering in jeugdland aanleiding gegeven. De jeugd reageert brutaal op de haar omringende statische wereld en zet zich schrap in min of meer latente vormen van jeugdmisdadigheid.

Het lerarencorps, de ouders en de jeugd zelf beginnen zich meer en meer bezorgd te maken over de immer aangroeiende massa leerstof in de diverse onderwijstakken, die praktisch geen kans geven aan de jongeren hun persoonlijkheid tot haar recht te laten komen.

Ook het gemechaniseerde arbeidsmilieu laat al niet te veel mogelijkheden aan de jeugd om zichzelf te zoeken en te vinden in de stormperiode, die voor haar puberteit en adolescentie betekenen.

Gelukkig is in ons land de familieband stevig genoeg gebleven om het grootste deel van de opbruisende jongerenenergie op te vangen, enkele droevige uitzonderingen niet te na gesproken die onlangs de publieke opinie in beroering brachten.

Niettemin is het duidelijk dat de maatschappij ten overstaan van de huidige situatie tot een aandachtig gewetensonderzoek moet overgaan om te overwegen of wel al het mogelijke gedaan werd om de jeugd in de best mogelijke omstandigheden te laten opgroeien tot volwaardige burgers.

Het is ook evident dat de houding van de gemeenschap en de overheid zich op twee verschillende gebieden kan laten gelden.

Spontaan wordt ieder weldenkend mens geconfronteerd met het vraagstuk der jeugdbescherming dat bij voortduring in mindere of meerdere mate de aandacht zal blijven opeisen. Altijd zullen er immers mensen bestaan voor wie de wezenlijke belangen van de jonge generatie de plaats zullen moeten ruimen voor persoonlijke interessen, die, helaas, maar al te vaak in tegenstrijd zijn met de gezonde ontwikkelingsmogelijkheden van de jeugdigen.

Het andere uitzicht van het probleem, nl. het preventief karakter van een reeks maatregelen en initiatieven die erop gericht zijn mogelijke uitwassen in de kiem te smoren door de energie van de jonge mensen in eerste instantie te richten naar hetgeen echt, schoon en waar is, heeft echter m.i. veel meer belang, bijzonder in ons land waar de toestanden over het algemeen gesproken nog vrij bevredigend zijn.

Het jeugdwerk komt dan wel in de allereerste plaats

[p. 99]

in aanmerking om vanwege de gemeenschap de hulp te ontvangen die onontbeerlijk is om deze overlegde educatieve activiteit ruime kansen te schenken.

Steeds meer educatieve formules komen zich aan de aandacht opdringen zowel van de jeugdigen als van de opvoeders en de overheid. Allerlei vormen als jeugdbewegingen, jeugdgroeperingen, jeugddiensten, jeugdtehuizen en -clubs, sportclubs, jeugdateliers, volkshogescholen, vakantiekoloniën en dgl. hebben zichzelf met de zware opdracht belast de integratie van de jonge mens in het volwassenenleven in belangrijke mate te vergemakkelijken door hem de gelegenheid te geven bewust te worden van eigen kennen en kunnen.

Ten overstaan van al deze initiatieven is het vanzelfsprekend de taak van de overheid in een democratische samenleving, het privé-initiatief zoveel mogelijk tot zijn recht te laten komen, daar in de rijkdom van de individuen en de groepen de echte rijkdom van de gemeenschap gelegen is.

Op het gebied van het jeugdwerk kan de overheid er zelfs niet aan denken alle initiatief tot zich te trekken en de spontaan tot stand gekomen activiteiten te negeren. De taak van de overheid ligt eerder in de lijn van het bevorderen en aanmoedigen van de prestaties die het privé-initiatief in al zijn verscheidenheid voortbrengt en die, mits aangepaste steun, nog aan kracht en invloed zouden winnen.

Algemeen wordt immers erkend dat de jeugdbewegingen, die voor lidmaatschappij vrij openstaan, gerechtigd zijn in totale onafhankelijkheid in te staan voor de opvoeding van hun leden en de vorming van hun leiders en hierdoor recht kunnen doen gelden op financiële, materiële en morele steun van overheidswege.

De religieuze binding, de politieke opvattingen en de inneming van morele standpunten kunnen immers in een democratische samenleving het voorwerp niet uitmaken van overheidsbemoeiingen. Dit blijkt niet alleen uit het wezen zelf van de jeugdbeweging, doch in nog grotere mate uit de overweging dat de valorisatie van het individu door hemzelf bewerkt wordt buiten de schoolopleiding of de beroepsactiviteit. Verder kent het democratisch bestel slechts een zo volledig mogelijke ontplooiing als elk individu in alle mate van het mogelijke met al zijn talenten kan meebouwen aan het leven der gemeenschap.

Deze absolute strakheid van principes geldt echter niet met dezelfde intensiteit voor alle activiteiten die betrekking hebben op het terrein van de vrijetijdsbesteding. Zo bestaan er zuiver materiële diensten, die door de overheid ter beschikking van alle organisaties kunnen gesteld worden, zo b.v. het permanent of occasioneel openstellen van terreinen of gebouwen, het tijdelijk uitlenen van duur materiaal, enz...

Er bestaan ook domeinen buiten het zuiver materiële waarin de overheid haar aandeel kan bijbrengen om het vrije jeugdwerk te helpen in zijn specifieke opdracht, b.v. door voor bepaalde educatieve technieken waar veel uitgaven mee gemoeid zijn, faciliteiten te verlenen om hun verwerkingen in het programma der jeugdbewegingen die zulks verlangen mogelijk te maken. Zo belast de Nationale Dienst voor de Jeugd bij het Ministerie van Nationale Opvoeding en Cultuur bevoegde technisch-gespecialiseerde organismen met het geven van cursussen, waarop kaderleden van jeugdorganisaties, federaties voor speelpleinen en dgl., die reeds een basisopleiding in hun eigen organisatie ontvingen, kunnen deelnemen om dan later op hun beurt bedoelde technieken via leidersdagen of -cursussen in hun respectieve organisaties aan te leren.

De uitgesproken bedoeling hierbij is dat de jeugdorganisaties zelf deze technieken zouden inschakelen in hun educatief systeem of liever nog, in hun eigen programma en levensvisie zouden verwerken: enkel op deze wijze krijgen de technieken zin en helpen zij mee aan de opvoeding der jongeren door uiteindelijk veel meer te zijn dan tijdvulling.

Wat het creatieve werk betreft, heeft de Nationale Dienst voor de Jeugd in zekere zin pionierswerk verricht door de technieken ter opwekking van de creativiteit in ons land in te voeren, op een ogenblik dat het jeugdwerk en ook de onderwijswereld als het ware onbewust aan het wachten waren op een aanleiding, een aanknopingspunt.

Met opzet werd zeer bescheiden van wal gestoken om geen bedriegelijke verwachtingen te doen ontstaan: in geen geval wilde ons initiatief het risico lopen zich voor te geven als de oplossing, die achteraf al de schijnbare voordelen als de reële nadelen van een ersatz-uitweg zou bieden.

Thans kunnen een aantal voorlopige besluiten, met alle gepaste voorzichtigheid, geformuleerd worden naar aanleiding van de kadervormingsmethodes die totnogtoe gevolgd werden om de technieken van het creatieve werk te onzent te introduceren, hoewel de objectiviteit ons anderzijds ertoe noopt vast te stellen dat deze formules - tot onze grote vreugde en bekommernis - zodanig om zich heen hebben gegrepen, dat zij werkelijk met een zeer actief enthoesiasme door zowat het hele jeugdwerk werden gepebliciteerd.

Het demonstratie-stadium is gelukkig door de evolutie zelf grotendeels achterhaald: opvoeders van moeilijk-opvoedbare en verwaarloosde jeugd, jeugdleiders en onderwijskrachten hebben met de opvattingen van het

[p. 100]

creatieve werk kennis gemaakt en menen er een concrete hulp in te hebben ontdekt bij hun educatieve activiteit.

De initiatie in de technieken, de grondige kennismaking met de methodiek en besprekingen over de didactiek der verschillende takken kunnen sinds enkele tijd al in een rustiger en serener klimaat tot stand komen. Weekeinds, meerdaagse cursussen en vooral de tiendaagse stages tijdens de maanden juli en augustus voor beginners en gevorderden, in het Nationaal Jeugdtehuis te Genval, geven de gelegenheid om grondig werk te presteren.

Een uiterst gezonde wisselwerking kwam tot stand, in die zin dat naar de tiendaagse stages de jeugdleiders en leerkrachten komen die reeds vroeger met het creatieve werk kennis maakten tijdens open weekeinds of in

Grenzen doorbreken tussen uitdrukkingsmiddelen en mensen

eigen jeugdbewegingsverband, terwijl aan de andere kant door oud-stagiairs regelmatig om de inrichting van regionale weekeinds verzocht wordt om zich verder te bezinnen en te bekwamen.

Gelijklopend met deze plannen wordt een andere fase van het werk doorgevoerd in allernauwst contact met de jeugdorganisaties van alle tendenties. Ingevolge concrete aanvragen gaan geregeld instructeurs hun diensten aanbieden tijdens cursussen die jeugdorganisaties of kaderscholen voor eigen publiek organiseren.

In alle mate van het mogelijke wordt bij het ter beschikking stellen van instructeurs rekening gehouden met de speciale verzoeken en behoeften van de uitnodigende organisatie, en in alle gevallen weten de medewerkers - de enige permanente als de occasionele - dat zij zich dienen te laten doordringen van de sfeer die elke jeugdbeweging verschillend maakt van een andere, en dat zowel ideologisch als pedagogisch.

De jeugdorganisaties zijn op gelukkige wijze de technieken van het creatieve werk op de meest uiteenliggende domeinen van hun activiteit gaan toepassen en doen hierbij meer en meer een beroep op de Nationale Dienst voor de Jeugd, die zodoende met immer wisselende toepassingsgebieden wordt geconfronteerd. Deze situatie ligt aan de basis van het besluit een contactblad uit te geven met en voor de beoefenaars van het creatieve werk, waarbij de bedoeling is dat zowel technieken, didactiek en praktische ervaringen in discussie worden gebracht.

Het verschijnen van dit blad zal ongetwijfeld een nieuw begin betekenen voor het creatieve werk in Vlaanderen, dat zodoende zijn volle aandeel zal bijbrengen in de komende pedagogische en educatieve vernieuwing.

Tevens zal dit contactblad een intense dialoog onder de jeugdbewegingen en tussen de jeugdbewegingen en de Nationale Dienst voor de Jeugd doen tot stand komen in verband met de educatieve technieken.

Door deze uitgave zullen verder concrete ervaringen - successen als mislukkingen - bij vele geïnteresseerden in omloop worden gebracht. Deze pogingen zullen op hun beurt aanleiding geven tot andere interpretaties en toepassingen, zoals ze ook stof zullen opleveren voor nieuwe en verdere studie. Uiteindelijk zal deze levende documentatiebron kostbare aanwijzingen verstrekken over de aard en de vorm van de hulp die het jeugdwerk ter zake van de overheid verwacht.

Want dit is de bestaansreden van de Nationale Dienst voor de Jeugd: te zijn, zoals zijn naam het aanduidt, in de meest uitgebreide zin van het woord, een dienst ter beschikking van de jeugd van dit land, een dienend en geen leidend organisme van het jeugdwerk dat bijzonder in Vlaanderen zo bloeiend en zo verdienstelijk is.

R. TOTTÉ

Adviseur bij de Nationale Dienst voor de Jeugd

[p. 101]

Het Westvlaams centrum voor creatief werk

Het Westvlaams Centrum voor Creatief Werk werd vorig jaar door Caritas Catholica opgericht. Het werkt met de steun van de Nationale Dienst voor de Jeugd en het is vooral bedoeld voor verantwoordelijken uit het onderwijs, de jeugdzorg, tehuizen voor onaangepaste jeugd enz., die zich verder willen bekwamen en die een beter inzicht wensen te krijgen in het werken met groepen en het creatief werk.

De cyclus loopt over twee jaar. Elk jaar omvat ongeveer vijftien week-ends, van de zaterdagnamiddag tot de zondagavond. In het eerste jaar wordt vooral aandacht besteed, enerzijds aan de menselijke en psychologische achtergronden van het creatief werk en anderzijds aan de toepassing van verschillende creatieve technieken zoals creatief musiceren, kostumeren, creatief spel, boetseren, schimmenspel enz. In het tweede jaar wordt dit programma voortgezet maar daarnaast wordt zeer veel aandacht besteed aan de didactische opleiding van de kandidaten. Daartoe wordt hen de gelegenheid gegeven, onder leiding van een instructeur, zelf als animator van een groep op te treden. De groepsbespreking die nadien volgt over hun wijze van omgaan met de groep en de technische uitzichten van het creatief werk, zijn wellicht nog belangrijker dan de instructie zelf. De opdracht van het centrum kan zeker niet zijn techniekers te vormen die op hun beurt aan leiderskaders die verschillende technieken doorgeven, maar is wel mensen te vormen die door hun inzicht in de menselijke relaties en door hun technische vaardigheid, jongeren en volwassenen kunnen helpen zichzelf te worden. Daarom worden per jaar slechts twintig kandidaten toegelaten; daarom ook worden aan hen eisen gesteld van rijpheid van geest en wordt het centrum opgevat als een traininggroep, waar zij door de ervaring in de groep schoner en beter mens worden.

Het organisatiecomité is als volgt samengesteld: Z.E.H. Kanunnik A. Kindt, Z.E.H.P. Hanoulle, Z.E.H.E. Laridon, Juffrouw L. Cartrysse, de heer W. Smis. Secretariaat: H. Van Brabandt, Leenstraat 50, Roeselare.

[p. 102]

Motieven voor het bedrukken van weefsels. Leiding: leraar De Nayer.

[p. 103]

De vrije expressie waardeert en bevordert het positief eigene in ieder individu.

Linosnede (krabbelperiode). Jongen, 4 en een half jaar.