West-Vlaanderen. Jaargang 9

[p. 347]

Westvlaamse schrijfsters

Een voorname Westvlaamse schrijfster, de dichteres Christine D'Haen, wordt hier niet besproken. Een afzonderlijk artikel over haar werk, van de hand van Albert Westerlinck, zal in een der volgende nummers verschijnen.
(Redactie)

Bij Lia Aspeslagh-Timmermans is het niet nodig inquisitor te spelen. Ofschoon zij al jaren te Oostende woont, heeft zij haar Lierse jovialiteit niet verloren noch de openheid van de kempenaar voor de geslotenheid van de westvlaming geruild. Zij komt vanzelf los. Geboren in het Pallieterstadje op 19 augustus 1920. Na griekslatijnse humaniora studeerde zij archeologie en kunstgeschiedenis aan de leuvense universiteit. Gedurende enkele jaren was zij lerares aan het lyceum te Oostende; zij deed studiereizen naar Frankrijk, Spanje, Italië, Duitsland, Oostenrijk, Denemarken, Noorwegen en Zuid-Afrika. Na een eerste boekje Vertelselkens van ons land (1949), zeer pittig geschreven, maar qua stijl en taal erg onder de invloed van haar roemrijke vader, publiceerde zij in 1952 diens biografie onder de titel Mijn vader. Dit met liefde en verering geschreven boek, kende in Zuid en Noord een verdiend succes en schonk haar meteen bekendheid. In 1954 waagt zij zich aan Het kleine album van Martha een psychologisch schetsboek over een kind, en legt hiermede getuigenis af van haar literair talent, want dit boekje is een kleinood van zuivere taal en subtiele stemmingskunst evenals van een ragfijn psychologisch aanvoelen. Met De Ridder en zijn gade dat zij in 1956 in het licht zendt, toont zij een ander facet van haar talent, namelijk de humor en de satyre die zij op merkwaardige wijze doseert ter uitbeelding van een burgerlijk echtpaar dat zich een maatschappelijke opgang wil verzekeren. Ten slotte kwam dan in 1959 Verloren zomerdag van de pers, een roman over de eerste liefde van een jong meisje, uitvoerig besproken in het januari-februari nummer van West-Vlaanderen, waarnaar wij verwijzen voor de lezers die met dit ‘literair volwaardig werk: hoog poetisch geladen, verfijnd van constructie en verzorgd van taal’ nog geen kennis zouden gemaakt hebben.

Enkele korte verhalen van Lia Timmermans, o.m. Cynthia, De kribbesnijder, De twee stenen engeltjes en Het paradijs willen wij enkel vermelden, evenals de luister-spelletjes Lille Hamer en Een paasdroom, die door het N.I.R. werden opgevoerd.

Een zeer begaafde en te bescheiden dichteres is Gabriëlle Demedts, geboren te Sint-Baafs-Vijve op 11 juni 1909 die wij te Waregem in haar bloeiende boekhandel aantreffen. Haar glimlach heeft niet meer de weemoed van vroeger. Er straalt geluk uit haar blik en dit doet ons de merktekens van geduldig gedragen beproevingen in haar gelaat vergeten. Wat haar tot dichten heeft aangespoord? Niets anders dan een drang naar bevrijding, een innerlijk verzuchten naar harmonie, een ontembaar heimwee. Op vijfentwintigjarige leeftijd vloeide het eerste gedicht uit haar pen. Drie jaar later, namelijk in 1937, verscheen haar eerste bundel Een gevangene zingt. Vooral de diepe menselijkheid spreekt ons hier aan, een tragische dualiteit die haar gemoed

Lia Timmermans

Gabriëlle Demedts

[p. 348]

splitst. In 1939 volgt Een twijg in de wind, titel die volkomen de inhoud van deze bundel dekt: een zich bewustzijn van het onvermijdelijke, een aanhoudende hunkering naar geluk, en verlossing uit wanverhoudingen die haar kwellen. Heeft de oorlog haar dan plots diep beinvloed, of is het haar strikt persoonlijke levensvisie, bepaald door steeds groter geworden spanningen in haar gemoed, die zij in 1940, in de bundel met de schrijnende titel Morgen is alles uit uitspreekt? Haar volgende verzameling De doorgang schijnt dit laatste niet te bevestigen, maar in haar Verloren thuis, 1946, is zij weer de machteloze, de eenzame die als vrouw van veel geluk verstoken blijft en de pijn om zoveel waaraan zij moet verzaken diep in zich voelt schrijnen. Egocentrische poëzie? Ongetwijfeld, maar pessimistisch zonder opstandig te zijn, want gedragen door een zeer intens religieus gevoel en een verrassend geloof in God. Zuivere poëzie, alleszins, van een waarachtige dichteres. ‘Werkt u nog steeds voort, Gabriëlle Demedts?’

‘Ik werk bestendig, dit wil zeggen dat er immer iets in mij groeit.’

‘Zal het misschien een ander geluid zijn dat wij nu zullen horen?’

Zij glimlacht, maar blijft het antwoord schuldig. Wij dringen niet aan. Wij weten dat zij steeds gedicht heeft uit de volheid van haar gemoed, eerlijk en zonder pose en dit moge volstaan voor de verwachtingen die wij nog op haar bouwen en die zij ongetwijfeld zal inlossen.

Ria Scarphout, geboren te Uitkerke op 31 januari 1930. Haar geluid brak definitief door na haar deelname aan de eerste Jongnederlandse Poëziedagen te Merendree waar haar drie ingezonden gedichten door de jury weerhouden en bekroond werden. In 1959 verscheen dan in de Poëziereeks ‘De Hoorn’ te Gent, haar eerste bundel Boven de Tuinen, een twintigtal gedichten vol innigheid en vitaliteit, schijnbaar los van elkander maar in werkelijkheid gebonden door het motief van het kind, dat er voortdurend in terugkeert. Moet men daaruit besluiten dat een obsessie hieraan ten grondslag lag? Toch niet, want Ria Scarphout ziet het kind in het geheel van de roeping van de vrouw waarvan zij de volledige wezenheid beleven wil. Dit altijd weerkerend motief dient dan ook slechts beschouwd als één element onder de vele anderen die haar bezig houden. ‘Hadt u voorbeelden voor ogen bij het schrijven van uw gedichten, Ria Scarphout?’ - ‘Ik ben altijd getroffen geweest door de Oosterse, vooral door de Chinese en de Japanse poëzie; zij drukt immers de wijsheid op zeer subtiele wijze uit. En het heeft mij dan ook genoegen gedaan in een bespreking over mijn werk te lezen dat het te vergelijken is met dat van de japanse geisha's.’

‘Hebt u werk in voorbereiding?’ - ‘Ik heb een nieuwe bundel gedichten klaar en werk ook aan een roman, maar weet nog niet precies wat het worden zal. Tevens hoop ik in 1961 een antologie over vlaamse dichteressen, te beginnen met Hadewych, te publiceren, en heb ik plannen voor een monografie over Julia Tulkens en Blanka Gijselen. Mogelijk publiceer ik binnenkort ook wel een novellenbundel want dit genre interesseert mij de laatste tijd meer en meer.’

‘En de journalistiek? Want zo ik mij goed herinner behaalde u aan het instituut voor Journalisme te Brussel met onderscheiding, als eerste van uw promotie, het diploma van journaliste?’ - ‘Die loopbaan lacht mij inderdaad toe en ik wacht op de kansen...’

Ria Scarphout

‘Wij wensen u spoedig een goede kans. En mogen wij u tot slot een kort gedicht vragen, - een ornament je bij dit intervieuw?’

‘Dan geef ik u Ornament’:

In een blauw brokaten mantel
borgt gij mij,
onder blauwe bogen bloeiden wij,
in het groene licht
verrezen wij.

Lieve Simoens werd geboren te Ieper op 9 maart 1927. Zij studeerde oudere humaniora aan het lyceum O.L. Vrouw van Vlaanderen, te Kortrijk, en behaalde aan het conservatorium aldaar in 1948 een eerste prijs met grote onderscheiding in nederlandse dictie. Tevens grote onderscheiding in het examen over muziekgeschiedenis. In april van hetzelfde jaar slaagde zij in het examen van regisseur-omroeper en trad als dusdanig op 1 mei in dienst bij de gewestelijke studio Kortrijk. Zij verzorgde daar ook het vrouwenuur. Na haar huwelijk in 1949 vertrok zij naar Congo. Gedurende twee jaar schreef en presenteerde zij daar als ‘tante Lieve’ het veertiendaags kinderuurtje van Radio Belgisch-Congo. In talrijke letterkundige uitzendingen trad zij tevens op

[p. 349]

als declamatrice. Bij de werelduitzendingen van het N.I.R., zender O.T.C. de vriendschapsbode, eveneens te Leopoldstad, deed zij interims als omroepster, regisseur en journalist. Vanuit Congo stuurde zij naar Radio Kortrijk praatjes op voor de jeugd. Zij handelden hoofdzakelijk over de kolonie. In 1952 moest zij, om gezondheidsredenen, van een tweede term in Congo afzien. Zij trad in de reserve van regisseur-omroeper van het N.I.R. op 31.8.52 en deed in die hoedanigheid interims in studio Kortrijk en in het N.I.R. te Brussel. Vanaf october 1954 verscheen het vervolgverhaal Jan ontdekt de Congo in 66 afleveringen in het jeugdblad ‘Ons

Lieve Simoens

Volkske’. Dit jeugdverhaal werd nadien herwerkt, en zal in het Davidsfonds verschijnen. Het eerste deel Slangen en Diamant in 1960 en het tweede deel Gorillas en Goud in 1961. Zij schreef ook korte verhalen in dagbladen. In september 1954 werd zij medewerkster aan de Vlaamse Televisie: uitzendingen voor de vrouw en filmcommentaar. Bij het begin van de jeugduitzendingen, verzorgde Lieve Simoens tekst en presentatie van de jeugdmagazine met actualiteiten voor de jeugd, die maandelijks in het kader van het jeugduur op antenne gaan. Als ‘tante Lieve’ verzorgt zij wekelijks het kleuterkwartiertje bij de T.V. Bij de Zuid-Nederlandse Maatschappij verschijnt thans een reeks, getiteld: Tante Lieve's vertelselboek en bij H.M.V. een 45 toerenplaat Tante Lieve vertelt en de kleutertjes zingen. Van kleuters gesproken, zij heeft er zelf zes en in de eerste plaats is zij dus wel moeder in plaats van tante... Jozefa Van Houtland is de schuilnaam van Lydia Schoonbaert, geboren te Izegem op 6 januari 1930 en daar eveneens woonachtig. Haar beroep: lerares. Zij debuteerde met afzonderlijke gedichten in tijdschriften, en publiceerde haar eerste bundel in de poëziereeks ‘De Hoorn’ onder de titel Viool en Snaar. In 1957 volgt Lijnen zonder kruispunt die, in de provinciale prijskamp voor poëzie uitgeschreven door de provincie West-Vlaanderen, een aanmoedigingspremie mocht verwerven. Het hoofdthema van deze beide werken is de ervaring van een verbijsterende eenzaamheid, meer bepaald in het leven van de vrouw, omdat zij uiteraard meer gericht is naar geborgenheid. Deze eenzaamheid ligt echter anders bij het jonge meisje (Viool en Snaar) dan bij de jonge vrouw (Lijnen zonder kruispunt). In wezen wordt ze altijd door hetzelfde veroorzaakt: een felle innerlijke gespletenheid bij het zoeken naar, en het aanvaarden van vertrouwen, vriendschap, liefde, terwijl men terzelfder tijd stoot op de relativiteit van

Jozefa Van Houtland

al deze waarden. Enkele malen heeft Jozefa Van Houtland ook gepoogd de diepste vereenzaming aan te raken, de onderbroken dialoog met God, Zijn zwijgen en de folterende onzekerheid die ermede gepaard gaat.

‘Hebt u nog nieuw werk op de plank, juffrouw?’

‘Ja, ik heb een nieuwe bundel klaar, maar kan u daar weinig over vertellen daar ik hem ingezonden heb voor de provinciale prijskamp die ook dit jaar door de provincie wordt uitgeschreven. En alles moet zo strikt geheim blijven, dus...’

‘Heb ik ook niet gehoord dat u een roman onder handen hebt?’

‘Inderdaad! En ik kan u wel zeggen dat hij praktisch af is! Ik heb er veel genoegen aan beleefd en zou graag nog meer en beter willen schrijven. Ik mis ei echter de tijd toe. En bovendien schrijf ik dan ook nog maar sporadisch, dit wil zeggen, als ik mijn innerlijke drang niet meer kan weerstaan en het er werkelijk eens uit moet...’

‘Wij zijn benieuwd naar uw roman, juffrouw, en wensen hem op voorhand veel succes toe. En niet minder uw inzending voor de provinciale poëzieprijskamp! Mocht het ditmaal niet een aanmoediging, maar een werkelijke bekroning worden!’

STAF WEYTS