West-Vlaanderen. Jaargang 9

[p. 258]

vlaanderen in een verenigd europa

Waarschijnlijk zullen wij langzamerhand naar een inniger samenwerking onder de staten van het Vrije Europa groeien. Althans indien de vrede bewaard mag blijven. Een derde wereldoorlog zou immers alle vooruitzichten overhoop werpen, zodat wij ons geen juist denkbeeld kunnen vormen over de toestand van ons werelddeel, eens dat de storm zou uitgewoed zijn. Misschien zou de eenheid door de overwinnaar opgelegd worden. Misschien zou ze overbodig lijken, omdat het uitvallen van miljoenen mensen en de verwoesting der grote steden tot een samenleven in kleiner gesloten verbanden, binnen een tijdelijk agarisch gerichte maatschappij zou leiden.

Wij weten het niet. Toch kunnen we vaststellen, zelfs als de normale ontwikkeling mag verder gaan, dat de Europese eenheid er niet zo vlug zal komen, als sommige ongeduldigen tussen 1945 en 1955 gehoopt hadden. Wij hoeven om die trager verwezenlijking niet te treuren. Ze zal tot gevolg hebben dat er zo weinig mogelijk spanningen ontstaan, doordat er minder vergissingen gebeuren, wat ongetwijfeld het Verenigde Europa hechter en gezonder zal maken.

Ook voor ons, Vlamingen, is die langzaamheid van groot belang. Vijftien jaar geleden waren wij zeker niet gereed om in de wereld van toen, met de mentaliteit die er heerste en onze eigen tragische verscheurdheid, het voortbestaan van ons volk veilig te stellen. Nu zijn wij veel sterker. Binnen vijfentwintig jaar, als we geen verraad plegen tegenover onszelf, zal onze macht nog toegenomen zijn.

De vertraging die sedert enige jaren in de Europese eenmaking ingetreden is, heeft verschillende oorzaken. Natuurlijk spelen de belangentegenstellingen tussen enige financiële grootmachten en de daarmee samenvallende nationale strevingen van imperialistische staten hierbij de voornaamste rol. Niet te miskennen is ook de remkracht van het bestaande, dat velen uit gemis aan jeugd of meer nog uit wijze voorzichtigheid trachten te handhaven. Niet om niet zegt ons oud spreekwoord: ‘Zijt ge goed, houdt u goed!’

In een Verenigd Europa zal de hoge levensstandaard van de landen om de Noordzee en de Baltische Zee wellicht met die van de volkeren uit het Middellandse Zeebekken en de Balkan gelijkgeschakeld worden. Het gevaar is groot dat de eersten zullen verliezen wat de anderen erbij winnen. Vanzelfsprekend werkt die onzekerheid niet bepaald gunstig, om het werkzaamste deel van de Europese bevolking tot een roekeloze haast bij de eenmaking aan te zetten.

In ieder geval moeten wij, Vlamingen, oog hebben voor die moeilijkheden, die ons door een verstandelijke aanwending van onze kleine invloed zullen toelaten meer gewicht in de schaal te leggen, dan wanneer we tegenover een gesloten front van gelijkgezinden zouden staan. Niettemin mag verwacht worden dat die tegenstanden de Europese eenmaking niet zullen kunnen verhinderen. Die eenmaking zal ten andere op zichzelf een zegen worden. Uiteindelijk zal zij het geluk van de mensheid ten goede komen. Die beschouwing zal ertoe leiden dat veel eerlijke idealisten zich, binnen de grenzen van hun mogelijkheden, tot haar verwezenlijking zullen inspannen.

Is ze daarenboven om politieke, ekonomische en technische redenen, niet noodzakelijk geworden? Een versnipperd Europa, tussen het Amerikaanse en het Russische blok geklemd, is uiteraard te zwak om met kans op welslagen een bemiddelende rol te vervullen en in het slechtste geval om de overheersing van de gehele wereld door één dier machten te helpen afweren. Alleen met gelijkwaardige partijen is een vredige inwerking van de enen op de anderen te verwachten, waar een gestoord evenwicht bijna onvermijdelijk tot botsingen moet voeren.

Wat uit politiek oogpunt wenselijk is, geldt evenzeer op ekonomisch en technisch terrein. Met de hulpmiddelen die nu reeds ter beschikking staan, is het ondenkbaar dat een twintigtal nationale staten binnen de Europese ruimte hun volstrekte soevereiniteit zouden bewaren. Die soevereiniteit is trouwens al ten dele prijsgegeven. Voortdurend worden verdragen gesloten en regelingen getroffen, waarbij het beperkt nationale belang voor een algemener, Europees welzijn moet onderdoen. Sommige internationale lichamen als de E.G.K.S., de N.A.T.O. en E.E.G. mogen beschouwd worden als voorafbeeldingen van toekomstige organismen die door de omstandigheden zelf zullen opgedrongen worden.

Toch zou het niet wijs zijn ze ooit bevoegdheden te verlenen, die ondergeschikte organen op zich kunnen nemen. Vroeg of laat zullen ook zij de strekking van alle staatsinstellingen vertonen: het verlangen meer te zijn en te doen dan door hun funktionele taak wordt vereist. Het zal nodig zijn dat er voor de centrale Europese lichamen een tegengewicht aanwezig is, willen wij de nadelen van de huidige verdeeldheid niet opgevolgd zien door het euvel van een diktatoriale en overbelaste centraliserende macht.

Wat het kleine kan verrichten, mag aan het grotere niet opgedragen worden. Een gedecentraliseerde orde-

[p. 259]

ning biedt de meeste waarborgen voor een rechtvaardig bestuur, dat op konkrete werkelijkheden is afgestemd. Vandaar dat wij het onmisbaar achten dat de nationale staten blijven bestaan. Daarnaast zouden echter nieuwe lichamen moeten opgericht worden, om de specifiek kulturele belangen van iedere volksgemeenschap te behartigen. Op afstand gezien lijken deze laatste essentiëler dan de eerste. De staatse organen zullen misschien mettertijd meer en meer van hun betekenis verliezen, waar de lichamen ter beveiliging van het volkswezen in ieder geval noodzakelijk en onvervangbaar zullen blijven. De geschiedenis van de jongste eeuwen heeft bewezen dat alle volks- en kultuurgemeenschappen die verdrukt worden dreigen hun eigenheid te verliezen. Denken we maar aan het lot dat de Basken beschoren is. Telkens dat gebeurt is de mensheid armer en de overmacht van het kunstmatige op het natuurlijke groter geworden.

Voor ons, Vlamingen, zal de strijd tot zelfbehoud in een Verenigd Europa onze krachten te boven gaan, doordat een belangrijk deel van ons volk niet nationaal bewust is, indien wij niet op een officieel orgaan ter bescherming van onze Vlaams-Nederlandse wezenheid kunnen steunen. De koppeling der woorden Vlaams-Nederlands wijst aan hoe wij de georganiseerde volks-gemeenschappen moeten zien. Niet op grondslag van de bestaande staatsgrenzen. Alle Duits- en Franssprekenden, waar zij ook wonen, zouden er één geheel voor uitmaken, zoals wij, Nederlandssprekenden uit Frans-Vlaanderen, Nederland en Vlaanderen, dat in innige samenwerking met de Afrikaanssprekenden zouden doen.

Deze kultuurorganen mogen niet als tegenstanders van de staten gezien worden. Zij moeten integendeel door de staten gewild en opgericht worden, omdat zij geroepen zijn een aktie te ontplooien, die de macht van iedere staat afzonderlijk te boven gaat. Het volksnationalisme, waarvan zij de uitdrukking en de beschermers zijn, dient als een korrektief op het staats-nationalisme beschouwd. Als beide strekkingen een wettelijk gezag hebben, zullen zij elkanders overdrijvingen indijken en de sterkte van een Verenigd Europa verstevigen. Houden we om de geldigheid van die voorspelling te aanvaarden maar het voorbeeld van de Sovjetunie voor ogen, waar verschillende republieken kultureel zelfbestuur bezitten en niettemin samen een hechte eenheid uitmaken. Wanneer er voor de Nederlandssprekende Belgen geen tegenstelling tussen hun staatse en volkse trouw meer mogelijk is, doordat de oorzaken van die gespletenheid weggenomen zijn, zullen ontzaglijke energieën, nu voor de Vlaamse Beweging ingezet, aan wetenschappelijk en artistiek werk kunnen besteed worden.

Voorlopig zijn we niet zo ver. Onvermijdelijk zullen onze lezers zich zelfs afvragen of de Europese ordening, waarvoor wij opkomen, een centraal orgaan, bijgestaan door de gevestigde staten en de nog te organiseren volksgemeenschappen als ondergeschikte lichamen, te verwezenlijken is. Vooraleer ontkennend te antwoorden, moeten wij bedenken dat juist die ordening kans maakt de meeste voorstanders te verenigen. Het verzet kan alleen komen van ekstremisten uit beide richtingen, die moedwillig de konkrete toestanden miskennen: staatsnationalisten die de macht van een staat willen misbruiken om bepaalde volkeren te denationaliseren of volksnationalisten, die principieel tegen een verafschuwde staat gekant zijn. De historische ontwikkeling zal later leren of de georganiseerde volksgemeenschap niet langzamerhand meer bevoegdheden van de staten zal overnemen. Dat zou de normale evolutie zijn.

Het is duidelijk dat wij voor het probleem van de Europese eenmaking niet onverschillig mogen blijven. Onze persoonlijke invloed heeft wel iets te betekenen, hoe klein hij ook zij, was het alleen tot het verwekken van een atmosfeer, die gunstig is om jonge mensen, die zich morgen tot machthebbers van formaat kunnen opwerken, te bezielen. Daarom mogen wij ons niet afzijdig houden. Waar wij de Europese eenmaking vooruithelpen moeten wij dat echter in de eerste plaats doen om het welzijn van ons eigen volk te verzekeren. Wie het anders wil, handelt onverstandig. Wij hoeven zeker niet in de kaart te spelen van sommige regeringen, die in de vereniging van ons werelddeel niet anders zien dan een middel om hun hegemonie over de andere landen te vestigen. De waarschuwende stem, die Baron Snoy d'Oppuers in een lezing, op 24 mei j.l. te Den Haag, heeft doen horen, moge de voortvarenden tot nadenken verplichten. Op een bijeenkomst, ingericht door het Beneluxkomitee, de Belgisch-Luksemburgse Kamer voor Koophandel in Nederland en de Nederlandse Maatschappij voor Handel en Nijverheid, heeft hij erop gewezen dat Frankrijk zich terdege inspant om Europa onder zijn leiding te brengen. Vergeten wij niet dat een Verenigd Europa, beperkt tot de zes landen van de E.K.G.S. en zonder Engeland, voor ons een gevaarlijke zaak kan worden.

Onze belangrijkste taak is nog altijd de verovering van de macht in België, naar verhouding tot ons aandeel in de totale bevolking. Daarmede gaat de schepping samen van het orgaan dat de gehele Nederlandse volksgemeenschap onder zijn hoede moet nemen. Beide doeleinden kunnen voor het einde van deze eeuw bereikt, als we niet het slachtoffer van onverwachte gebeurtenissen worden. De realisatie hangt ten groten dele van een scherper en meer verspreid Vlaams bewustzijn bij onze mensen af.

Om onze toekomst in Europa veilig te stellen en de uitstraling van onze kultuur over de wereld in de hand te werken, horen wij onze samenwerking met Nederland, Frans-Vlaanderen en Zuid-Afrika zo diep en breed mogelijk uit te bouwen. Laten wij dat beproeven met gebruikmaking van alle macht, die we reeds bezitten en nog zullen verwerven, de macht van de

[p. 260]

staat, verenigd met de geestkracht van de volkse overtuiging. Dat onderstelt staatstrouw en staatsdienst. Dat onderstelt meteen volkse trouw en volksdienst.

Wij mogen er ons over verheugen dat onze verhouding tot Nederland steeds beter wordt, niettegenstaande er knelpunten overblijven - vooral op het gebied van de haven- en landbouwpolitiek, die veel wijsheid en wederzijdse toegeeflijkheid zullen vereisen, voor ze kunnen weggenomen worden. Van lieverlede groeit Benelux tot een belangengemeenschap, waar de onderscheiden deelhebbers voordeel uit halen. Bij zakelijk ingestelde volkeren is dat de zekerste waarborg voor de verwezenlijking en later voor de instandhouding van de ekonomische unie, waarheen we op weg zijn.

Uit het eksperiment dat België, Luksemburg en Nederland nu doormaken, moge blijken hoe moeilijk het is de gescheiden delen van een land achteraf weer samen te voegen! Bijna even moeilijk zal het zijn om binnen het Beneluxgebied de mentaliteit van de bevolking, die zeer regionalistisch denkt of liever voelt, zodanig te veranderen dat de Nederlanders de Belgen en de Belgen de Nederlanders niet meer als vreemdelingen en konkurrenten, maar als landgenoten en medewerkers beschouwen. Het zou vlotter gaan om de ekonomische unie te grondvesten als die afwijzende terughoudendheid uit het volksgemoed kon verwijdigd worden.

Om die omkeer te bewerken en de ekonomische eenwording met de groei tot een bewuste volksgemeenschap te doen samenvallen, is het nodig alle geschikte middelen aan te wenden om onze kulturele verbondenheid met Nederland te bevorderen. Wij mogen niet klagen over hetgene tot nog toe verricht werd. Binnen het raam van ons kultureel akkoord zijn initiatieven ontstaan, zoals de konferentie der Nederlandse letteren, de uitwisseling van leerkrachten en wetenschappelijke onderzoekers, de samenwerking tussen uitgevers, tijdschriften, radio- en televisie-instituten, die verrassende uitslagen opgeleverd hebben. Ook daarbuiten zijn de betrekkingen tussen Nederland en Vlaanderen, dank zij de inspanning van openbare besturen, maatschappijen en privé personen, talrijker en inniger geworden. Toch blijft er nog reusachtig veel te doen. Enige streekproeven kunnen ons ervan overtuigen hoe weinig de gewone Nederlander over Vlaanderen en de gewone Vlaming over Nederland weet. Om daarin verbetering te brengen bestaat er geen andere weg dan die we tot hiertoe gevolgd hebben. Wel lijkt het ogenblik ons gekomen, om meer mensen bij die toenaderingspolitiek te betrekken. In hun voortreffelijk essay Noord-Zuid-Verbinding hebben Dr. M. Van Haegendoren en Prof. Dr. H. De Vries Reilingh (blz. 107-115) daartoe een gehele reeks maatregelen aanbevolen. Teoretisch beschouwd zijn ze allemaal te verwerkelijken, maar in de praktijk komt er minder van terecht, omdat er onvoldoende organismen bestaan die zic h voor die verwerkelijking inspannen. Wij missen in iedere stad en zelfs op ieder dorp een groep toegewijde mannen en vrouwen, die in onderling overleg de Vlaamse belangen ter plaats verdedigen en het Vlaamse leven in al zijn uitingen ondersteunen en aanvuren.

Die Vlaamse Vriendenkringen zouden kunnen samengesteld worden uit afgevaardigden van de jeugdorganisaties en alle bestaande kulturele en sociale verenigingen. Zij zouden ondermeer de belangstelling voor Nederland, Frans-Vlaanderen en Zuid-Afrika kunnen verruimen en zodoende het klimaat helpen scheppen, dat tot de vorming van een georganiseerde kultuurgemeenschap onmisbaar is. Indien de Vlaamse Volksbeweging zulke vriendenkringen kon oprichten, zou de opbeuring en de bewustmaking van ons volk er sterk door gediend worden.

Het zou nochtans een verkeerde houding zijn te wachten op iets wat nog niet bestaat, om de hand aan het werk te slaan. Laten wij alvast in onze bladen en kringen Nederlanders, Fransvlamingen en Zuidafrikanen laten schrijven en optreden. Breiden wij waar mogelijk onze kulturele organisaties over onze staatsgrenzen, binnen het gehele volksgebied, uit en grijpen we alle gelegenheden aan om de engheid van een kortzichtig regionalisme of verzuild staatsnationalisme te doorbreken. Veel van wat wij over Nederland gezegd hebben, is ook op Frans-Vlaanderen toepasselijk. Toch bestaat er een aanmerkelijk verschil. Nederland is kultureel een hoogstaand land. In Frans-Vlaanderen daarentegen is, door een afzondering van drie eeuwen verzwakt, de Nederlandse kultuur zwaar bedreigd. Het mag niet in onze bedoeling liggen de Fransvlamingen voor te schrijven wat zij te doen of te laten hebben. Ook niet in hun plaats en, als het ware tegen hun inzichten in, bepaalde oplossingen op te dringen. Onze opdracht bestaat eruit alle uitingen van Nederlands leven in Frans-Vlaanderen te ondersteunen, op alle vragen naar hulp in te gaan en op een bescheiden en dienende manier het ontluiken van een Nederlands kultuurbewustzijn te begunstigen.

Wij moeten ertoe komen dat de normale samenwerking, die Frankrijk met onze Waalse provincies verbindt en officieel gesteund wordt, ook tussen Vlaams België en Frans-Vlaanderen, tussen Frans-Vlaanderen en Nederland ontstaat. Wij hebben de indruk dat wij in die richting gaan. Nog dienen veel misverstanden en misstanden opgeruimd, maar wij wanhopen niet aan de mogelijkheid daartoe. Niettemin is het dringend gewenst dat alwie iets voor de uitbreiding van onze kulturele betrekkingen met Frans-Vlaanderen kan, er zich toe zou verplichten dat ook te doen. Dan eerst zal de toestand het mogelijk maken dat er op het regeringsvlak tussen België, Frankrijk en Nederland, een overeenkomst gesloten wordt waarbij het recht op volksbescherming van de Nederlandse minderheid in Frankrijk wordt erkend.

Als ooit dat resultaat bereikt wordt, zodra er o.a.

[p. 261]

Nederlands Onderwijs aan de Fransvlaamse kinderen, die daarvan sedert drie eeuwen verstoken gebleven zijn, gegeven wordt, mogen wij de toekomst van onze kultuur in Frans-Vlaanderen met vertrouwen tegemoet zien. Sedert enige tijd dreigt de goede vriendschap die wij altijd met Zuid-Afrika onderhouden hebben, vertroebeld te worden. Wij zijn zo licht te beïnvloeden, dat we ons laten opruien door de kampagne, die van een deel van de internationale pers tegen de apartheidspolitiek uitgaat. Dat ze hierbij niet uitsluitend geleid wordt door de edele motieven waarop ze zich beroept, is al te duidelijk voor wie niet blind is voor de wantoestanden in andere landen, waar ze veel gemakkelijker kunnen opgelost worden, en waarover, niet uit onwetendheid, gezwegen wordt.

Als wij over de zeer ingewikkelde verhoudingen in Zuid-Afrika willen oordelen, wat op zichzelf een roekeloosheid is, zolang men ze niet uit ervaring kent, mogen we evenmin als het probleem van de Bantoe's, dat van de Blanken uit het oog verliezen. Zij kunnen uit het land, dat zij in bezit genomen en groot gemaakt hebben, niet weg. Blijkbaar voelen zij er ook niet voor zich helemaal met de negerbevolking te vermengen. De zuiverste houding die wij tegenover hen kunnen aannemen, zou door ons geweten en gezond verstand gedikteerd moeten worden. Zou de beste eindoplossing dan toch niet zijn dat blanken en zwarten, ieder in zijn eigen land wonen, en ieder in dat land naar eigen zeden en onder eigen wetgeving leeft en werkt?

In elk geval behoort het talrijkste deel van de blanke Zuidafrikaanse bevolking door afstamming en traditie tot onze volkerenfamilie. Het zou voor ons en voor hen een grote verzwakking bijbrengen, als wij die verbondenheid niet in stand wilden houden. De huidige binnenlandse moeilijkheden in Zuid-Afrika zullen na verloop van jaren overwonnen worden - de Afrikaanse taal zal blijven bestaan en de reusachtige ekonomische ontplooiing die het land tegemoet gaat zal zich verder ontwikkelen. Voor de Nederlandse volksgemeenschap in Europa is het een uitzonderlijk voorrecht in Afrika een partner te hebben met wie wij zoveel geestelijke en materiële goederen kunnen ruilen. Er is ruimte in Zuid-Afrika, jeugd en beslistheid. Wij hebben mensen te veel, traditie en bedachtzaamheid. Indien wij Zuid-Afrika afstoten, benadelen wij onszelf, indien wij het vriendschap bewijzen, groeien wij naar elkander tot verrijking van beiden.

Wij kunnen dat door de bekendheid met de Afrikaanse kultuur in ons land te bevorderen, Afrikaanse boeken en tijdschriften in onze bibliotheken ter beschikking te stellen, Afrikaanse schrijvers tot medewerking aan onze bladen en uitzendingen uit te nodigen, toernees van Afrikaanse groepen en kunstenaars in te richten en alle gelegenheden te gebruiken om elkander te ondersteunen en waardering te betuigen.

Enige jaren geleden werd een poging gewaagd tot het oprichten van een wereldbond der Vlamingen. De bedoeling was in die landen en steden waar voldoende Vlamingen woonachtig zijn, vriendenkringen op te richten, waardoor die volksgenoten met elkander en hun vaderland in betrekking zouden blijven. Van hun bedrijvigheid had ongetwijfeld een zekere uitstraling van onze kultuur, met een opwekken van sympatie voor ons streven en scheppen, uit kunnen gaan.

Die poging is toen niet geslaagd. Eigenlijk zou het Algemeen Nederlands Verbond, in de jongste tijd tot nieuw leven gekomen, de taak die aan dat Vlaams verbond werd toegedacht, kunnen en moeten vervullen. Het verenigt Frans-Vlamingen, Nederlanders, Vlamingen en Zuidafrikanen in zijn schoot en zou best in den vreemde dezelfde aktiviteit die door de Alliance française uitgeoefend wordt kunnen ontplooien. Er bestaat in het buitenland veel meer belangstelling voor de Nederlands-Afrikaanse kultuur dan niet ingewijden vermoeden. Thans wordt onze taal aan ten minste twintig vreemde universiteiten onderwezen; het aantal vertalingen van Nederlandse boeken stijgt en ook de Nederlandse muziek en schilderkunst dringt tot de gehele wereld door.

Wij zijn niet zo klein en onbelangrijk als door sommigen ten onrechte wordt gemeend. In kunstopzicht hebben wij, Vlamingen, geen slechte naam. Onze schilders zijn in de rijkste musea vertegenwoordigd. Onze oude steden, met hun monumenten van burgerlijke en kerkelijke bouwkunst, lokken duizenden toeristen. Onze polyfonische muziek en middeleeuwse mystici genieten een internationale faam. Sedert de jongste oorlog werd er meer uit onze literatuur vertaald dan in de eeuw die aan 1940 voorafgegaan is.

Traag maar zeker zijn wij bezig onze achterstand in te halen en het ongeluk van vier eeuwen kleinering en machteloosheid te herstellen. Het zou allemaal sneller kunnen gaan, indien meer knappe en trouwe mensen er zich voor in konden spannen. Dikwijls verwondert en bedroeft het ons, dat een groot deel van onze jeugd de kans die haar geboden wordt niet aangrijpt. Natuurlijk hebben wij, ouderen, daar ook schuld aan. Wij hebben aan onze kinderen een plat materialisme als de hoogste levenswijsheid voorgehouden en in dat materialisme lopen zij vast. Tienmaal beter zou het zijn hen te bezielen met een verlangen naar grote en edele dingen, als dat verlangen met verstandig inzicht en werkelijkheidszin gepaard gaat.

In dienst van de schoonste levenswaarden, dienen zij ook zichzelf. Op het ogenblik dat onze mensen dat kunnen begrijpen, zullen zij met de werkkracht die wij tot nog toe mochten bezitten, ten minste zoveel presteren als wie ook, die het onder dezelfde omstandigheden moet doen en die prestaties zullen ons volk en tegelijk de mensheid ten goede komen. Een goed gericht kultuurnationalisme is een element van orde en vooruitgang voor iedereen.

ANDRÉ DEMEDTS