West-Vlaanderen. Jaargang 7

[p. 281]

Het Museum van Oudheden te Kortrijk

Ofschoon er heden ten dage geen Museum van Oudheden te Kortrijk bestaat bezit de Leiestad toch een merkwaardige verzameling oudheidkundige en folkloristische voorwerpen. Deze werd vóór de laatste wereldoorlog uitgestald in de Grote Hallen op de eerste verdieping, terwijl de benedenzaal gebruikt werd voor de Beurs en voor tentoonstellingen. Dit historisch gebouw werd op 21 juli 1944 tijdens een luchtaanval door talrijke bommen getroffen; de ontploffingen veroorzaakten een hevige brand. Alle meubelen vergingen in as, ter wijl de rijke verzameling damasten, welke in de brandkast geborgen was, enkel door tijdig ingrijpen van totale vernietiging kon gevrijwaard worden. Van het gebouw bleven slechts enkele muren rechtstaan.

Gelukkig had men, bij het begin van de oorlog, vele voorwerpen in veiligheid gebracht in de kelders van de nabije Stadsschouwburg. Deze werd gedurende dezelfde bomaanval erg geteisterd, doch de kelders hielden stand; nochtans berokkende het water hier veel schade.

Naderhand werden de damasten overgebracht naar het lokaal van het Textielpatroonsverbond op de Casino-plaats en later naar de Technische school in de St.-Janslaan. Al de overige geredde voorwerpen werden ondergebracht in een zaal van het Stadhuis.

Met het oog op de herinrichting van het Museum werd na de oorlog aan E.H.G. Billiet, aan de Heer Architect J. Viérin en aan mijzelf de opdracht gegeven een inventaris op te maken van de voorwerpen die in het Stadhuis bewaard worden, alsmede van diegene, afkomstig uit de verzameling P. Debbaudt, die zich in het Museum voor Schilderkunst in de Rijselstraat bevinden. Deze taak bleek weldra omvangrijk te zijn, aangezien we tot de vaststelling kwamen dat er nog ongeveer 2.000 stukken overbleven. Overigens wensten we op wetenschappelijke wijze te werk te gaan. Elk voorwerp werd eerst gereinigd, daarna genummerd, gefotografeerd en nauwkeurig bestudeerd. Voor ieder nummer werd een fiche opgemaakt die speciaal voor dat doel gedrukt werd. Benevens de foto komen op deze fiche belangrijke gegevens voor zoals afmetingen, herkomst, beschrijving, ondergane behandelingen, enz.

Wanneer deze taak beëindigd was werd de ganse verzameling - behalve een deel dat tentoongesteld blijft in de oude kapel van het Stadhuis - zorgvuldig ingepakt en overgebracht naar het Museum van Schilderkunst, waar ze geborgen blijft in afwachting dat een lokaal voor het uitstallen der voorwerpen gevonden wordt.

Niettegenstaande de geleden schade biedt de huidige verzameling toch nog een groot aantal merkwaardige oudheden. Zo wordt de collectie damasten door de deskundigen als iets enigs aangezien en dit kostbaar bezit wint nog aan belang door het feit dat het juist in Kortrijk, wereldvlascentrum, bewaard wordt. Wij kregen deze stukken niet in handen zodat het ons niet mogelijk is er verder over uit te weiden.

Van de voorwerpen die nu in het Stadhuis tentoongesteld staan en die, mits toelating, kunnen bezichtigd worden willen wij er slechts een paar vermelden. De grafsteen van koning Sigis mag, van historisch standpunt beschouwd, misschien wel het voornaamste stuk genoemd worden. Het betreft een vierkante steen uit gebakken aarde met veel glazuur. Een Vlaamse tekst is er in gegrift, die de begraafplaats aanduidt van conync Sigis, die sneuvelde in de Guldensporenslag.

Dr. Jan Soete onderzocht het stuk en bestudeerde inzonderheid de tekst van zeer nabij. Hij publiceerde hierover zijn studie: De geheimzinnige steen van Koning Sigis, uitg. S.V. Groeninghe Drukkerij, Kortrijk.

In hetzelfde lokaal vindt men een ander voorwerp, dat aan de slag van 1302 herinnert: een gulden spoor. De authenticiteit van dit stuk kon weliswaar tot op heden niet afdoende bewezen worden. Het werd aangekocht tijdens de verkoping van het Museum Claes te Antwerpen. Het schijnt echter vast te staan dat dit museum zich het stuk te Kortrijk aanschafte. Het loont eveneens de moeite de overige voorwerpen, die hier uitgestald staan even te bezichtigen: middeleeuwse wapens, zegels, munten, enz. Mooi beeldhouwwerk uit onze verzameling prijkte in de tentoonstelling Gewijde Kunst te Kortrijk in 1953.

De afbeeldingen hiernaast tonen ons enkele van de

[p. 282]

1 Beeld van de H. Petrus, albast. Nottingham xiv^de eeuw.
H: 41 cm.

2 Kleine drievoetskandelaar, brons. Romaans, xi^de-xii^de eeuw.
H: 20 cm.

3 Beker in ‘terra nigra’. Gallo-Romeins 1^ste-11^de eeuw.
H: 15 cm.

[p. 283]

4 Kandelaar, zoomorphische afbeelding, brons. Romaans of Karolingisch.
L: 14 cm, H: 13 cm.

5 Twee kruikjes in aardewerk met blauw glazuur. Duitsland (Raeren), xvi^de eeuw.
H: 20 en 21 cm.

6 Embleem van de Gilde der Pijnders van Kortrijk, verzilverd brons.
1567
H: 7 cm, B: 5,5 cm.

7 Paar Delftse tabakpotten.
Blauwe versiering. Getekend: V DUYN. Nederland xviii^de eeuw.
H: 31 cm.

[p. 284]

voorwerpen die, veilig ingepakt, nog steeds geborgen zijn in het stadsgebouw van de Rijselstraat. Het zou nochtans moeilijk zijn aan de hand van deze enkele reproducties een algemeen overzicht te geven daar de variëteit te groot is.

Ten einde toch een idee te geven van wat er zich bevindt in de vijfendertig kisten laten we hier een opsomming volgen die zeker niet volledig is:

Porcelein en faience: borden, schotels, tegels en andere stukken gemaakt in China, Japan, Doornik, Rijsel Delft, Straatsburg, St.-Amand, Brussel, Antwerpen, Brugge, Italië, Engeland (Wedgwood), Saksen en zelfs... Kortrijk.

Beeldhouwwerk in hout en steen: balkzolen uit de xvi^de eeuw, beelden, fragmenten van meubelen, waaronder talrijke panelen in Gotische en Renaissance-stijl, alsook gebeeldhouwde koffers en kleine kastjes.

Voorwerpen uit gebakken aarde, kruikjes van Raeren en Nassau, veel fragmenten van middeleeuws Vlaams vaatwerk, die bij graafwerken te voorschijn kwamen, o.m. bij de bouw van de nieuwe bureaus van het Stadhuis in 1952; zogenaamd Torhouts aardewerk: tegels en andere voorwerpen, merkwaardige stukken in Romeins, Gallo-Romeins, Frankisch en Grieks aardewerk. Luiks, Hollands en Italiaans glaswerk.

Koperwerk: kandelaars, vijzelfs, de korenmaten met het wapen van Kortrijk.

Tin: allerhande voorwerpen waaronder een schotel met Brugs merk en een hele reeks borden en schotels met Kortrijks merk.

IJzerwerk: een reeks sloten uit de xvi^de, xvii^de en xviii^de eeuw.

Brons: armbanden uit het bronstijdperk, Gallo-Romeins brons, enz.

Vele van deze voorwerpen zijn beschadigd en sommige hebben hierdoor geen commerciële waarde meer Naar onze mening is dat voor een museum van minder belang, aangezien de wetenschappelijke waarde daarom niet verloren gaat. Kan een zeldzaam Chinees bord niet meer als studiemateriaal dienen omdat het gebarsten is? Mocht alwie dergelijke zaken bezit ze toevertrouwen aan een museum!

Het is de wens van velen weldra de kunstvoorwerpen van het Museum van Oudheden tentoongesteld te zien in een daartoe geschikt lokaal. Het complex van de ontworpen Leielandhalle zou wellicht plaats hiervoor kunnen bieden, temeer dat dit gebouw, gedeeltelijk althans, de grote Hallen moet vervangen. Het publiek heeft het recht al de kunstvoorwerpen van het Museum van Oudheden, die deel uitmaken van het Kortrijks patrimonium, met bewondering en fierheid te mogen bezichtigen.

ir. a.g. pauwels

8 inv. n^o 1512, - De Dronkenschap, balkzool uit eikenhout.
Vlaanderen xvi^de eeuw.
L: 28 cm, B: 18 cm, H: 33 cm.