West-Vlaanderen. Jaargang 7

Kunstaktualiteiten

Brugge

* De letterkundige Prijs van de Provincie West-Vlaanderen werd in 1957 uitgeloofd voor het essay.

De Jury was samengesteld uit de heren J. Storme, lid van de Bestendige Deputatie, voorzitter; Dr. J. Goossenaerts, Dr. M. Grypdonck, Dr. V. Leemans, Dr. R.F. Lissens, Z.E.H. Kan. Dr. R. Stock, leden; G. Gyselen, hoofd van de Dienst voor Culturele Aangelegenheden, secretaris-verslaggever. De h. J. Rotsaert en Dr. A. Smeets namen deel aan de deliberatie als leden der Provinciale Commissie.

Van de 14 inzendingen werden uiteindelijk de volgende vier weerhouden:

Frans-Jozef Blieck onder schuilnaam Otto, Aspekten van Dirk Coster onder schuilnaam 't Kan Verkeren, Mens en Historische rede onder schuilnaam J. Marinus, en Positief en Negatief onder schuilnaam Jonathan.

Hier volgen de belangrijkste fragmenten uit het verslag van de jury, dd. 14 november 1957.

De Jury is algemeen van oordeel dat de inzending, getiteld: ‘Mens en Historische rede - een essay over de algemene filosofie van José Ortega y Gasset’, ingediend onder schuilnaam J. Marinus, zo transcendent is dat daartegenover de andere werken niet meer in aanmerking kunnen komen.

Enerzijds prijst de Jury de geleidelijke uitbouw van de opvattingen zoals zij gegroeid zijn in de filosofie van de auteur en in het kultuurhistorisch milieu waarin die heeft geleefd. De gehele achtergrond van het denken van Ortega wordt in forse en bovendien heldere trekken ontleed en gesitueerd.

Anderzijds erkent zij de essayistische kwaliteiten, vooral in het laatste syntetisch opgevat gedeelte. De letterkundige vorm is sierlijk en verantwoord en laat ruimte over voor de scheppende verbeelding bij de lezer. Enkele herhalingen hadden achterwege kunnen gebleven zijn. De bronverwijzing is vrij uitvoerig doch het nut ervan wordt graag erkend.

De Jury is, met eenparigheid van stemmen, van oordeel dat de Bestendige Deputatie van West-Vlaanderen aan deze inzending de Prijs mag toekennen.

Nopens de andere drie inzendingen welke werden weerhouden, gaf de Jury haar mening te kennen als volgt:

Positief en Negatief door Jonathan, is een leesbare wetenschappelijke uiteenzetting, geschreven in een origineel ritme, helder hoewel tamelijk egaal van betoog. In zijn genre steekt dit werk gunstig af bij andere verhandelingen over gelijkaardige ‘dorre’ onderwerpen.

Aspekten van Dirk Coster door 't Kan Verkeren, is een begaafd werkstuk. Het geeft blijk van een goede kennis én van Coster zelf én van zijn werk; het is bovendien goed geschreven, echter nogal ongelijk in het stellen, het benaderen en het belichten van het probleem. Coster wordt inderdaad te eenzijdig verdedigd tegen al de anderen op grond van een aanvechtbare verabsolutering van de vormkracht en van een al te vage humaniteit. Het bewijsmateriaal, o.a. de fragmenten uit brieven van de behandelde figuur, wordt onvoldoende verantwoord, vermits citaten welke als bewijsmateriaal zouden moeten fungeren, ontbreken. Deze studie verdient nochtans een aanmoediging.

Frans-Jozef Blieck door Otto, is naar de indruk van de Jury geen essay. Nochtans wordt de vlijt van de auteur naar waarde geschat. De studie zou, mits herwerking, zeker dienst kunnen bewijzen. Otto heeft zijn beperkt terrein helemaal afgegraasd. Hij had nochtans duidelijker moeten aantonen dat de behandelde figuur in Vlaanderen een type geweest is in de literaire ontvoogdingsstrijd; hij had hem daarom op meer levendige wijze in zijn tijd moeten situeren.

De Jury komt tot het besluit dat de inzendingen van Jonathan, 't Kan Verkeren en Otto, drie waarden vertegenwoordigen die niet met elkaar kunnen vergeleken worden.

Na het betrekkelijke in deze waarden t.o.v. het bekroonde werk te hebben onderstreept, erkent de Jury in voornoemde inzendingen kwaliteiten te hebben ontdekt die een aanmoediging verdienen.

Op haar voorstel heeft de Bestendige Deputatie, in zitting van 22 november 1957, de uitslag van de Provinciale Prijskamp vastgesteld als volgt:

De prijs van 25.000 F aan Pater J.H. Walgrave, voor zijn werk ‘Mens en Historische Rede - een essay over de algemene filosofie van José Ortega y Gasset’.

Drie premies van elk 5.000 F aan:

- de heer Paul De Wispelaere uit Sint-Andries, voor zijn werk ‘Aspekten van Dirk Coster’.

- de heer Roger Fieuw uit Roeselare,

[p. 55]

voor zijn werk ‘Positief en Negatief - de schepping van een nieuwe wereld’.

- de heer Gerard Vermeersch uit Wervik, voor zijn werk ‘Frans-Jozef Blieck’.

*

Zoals na de prijskamp voor de poëzie, was er in bepaalde kranten opnieuw kritiek op de uitslag van deze provinciale prijs. We zullen hier niet in onze pen klimmen om de provincie ter zake te verdedigen, maar een essay is een essay, een opstel. Men kan een literair essay schrijven (als pars pro toto wordt met de naam essay inderdaad nogal dikwijls het literaire essay genoemd), maar ook economische, kunsthistorische en filosofische geschriften kunnen onder dit naar de vorm literaire genre worden gerangschikt. De inhoud speelt natuurlijk een rol, maar het is de vorm die het genre bepaalt. Vermits gevraagd werd naar een essay, is het normaal en was het te verwachten dat ook verhandelingen zouden worden aangeboden, die niet naar inhoud én vorm literair kunnen genoemd worden. Hierdoor hebben trouwens ook meer auteurs hun kans gekregen.

fb

* De provinciale prijs voor het essay werd op zaterdag 30 november te Brugge uitgereikt tijdens een plechtige vergadering in het provinciaal Hof. Benevens de proclamatie van deze prijskamp werden twee spreekbeurten gehouden over ‘Vijftig jaar Vlaams proza’ door André Demedts en over ‘Vijftig jaar Vlaamse poëzie’ door Pieter G. Buckinx. Het is natuurlijk niet gemakkelijk over een zo breedlopend onderwerp een korte lezing te houden, maar beide auteurs, die in hun poging tot objectivering vaak bewonderenswaardig waren, hebben té lang gesproken. In het kader van de viering van ‘Vijftig jaar Vlaamse letteren’ zijn bovengeciteerde onderwerpen natuurlijk dé klassieke. Maar men kan zich afvragen of het niet dankbaarder ware geweest aan de sprekers een beter afgebakend terrein te geven, bijv. de spanning heimatliteratuur-stadsroman; de uitstraling van de Vlaamse roman in den vreemde; enz. Wellicht zouden deze beide of andere auteurs het vijftigtal aanwezigen genietbaarder hebben geboeid.

fb

* Nog aansluitend bij deze vergadering werd achteraf in het provinciaal gebouw de tentoonstelling geopend Vijftig Jaar Vlaamse Letteren. Ze werd ingericht ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de ‘Vereniging van Vlaamse Letterkundigen’, met de medewerking van deze vereniging, van het ‘Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven’ te Antwerpen, van de provinciebesturen van Limburg, Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen, de provinciale bibliotheek van Hasselt en de provinciale architecten-school te Hasselt. Vele Vlaamse auteurs werden er voorgesteld met foto's, portretten of beeldhouwwerken, eerste uitgaven van bepaalde werken, handschriften en ‘curiosa’. Alles was er keurig en smaakvol gerangschikt. Zo 'n expositie, ruim van opvatting en nagenoeg volledig in de vertegenwoordiging, zal zeker aan de bezoekende onderwijsinstellingen welkome stof hebben geboden voor een levende les in Vlaamse literatuurgeschiedenis. Anderzijds konden van sommige auteurs veel betere en ook recentere portretten getoond worden. Het is jammer dat men hiervoor geen beroep heeft gedaan op de auteurs zelf en op de documenten en de archiefstukken, die iedere fatsoenlijke Vlaamse uitgeverij vanzelf bezit. Ten slotte weze nog genoteerd dat terzelfder gelegenheid bij de uitgeverij Manteau te Brussel, wederom in samenwerking met de jubilerende vereniging, een interessant boek verscheen, waarin alle portretten van alle leden-auteurs verschenen, samen met een door henzelf opgemaakte bibliografie.

fb

* Te Brugge werden twee nieuwe tehuizen voor de kunst in gebruik genomen: het stedelijk Concertgebouw in de St. Jakobstraat en het bestendig expositiecentrum voor toegepaste kunst aan de Dijver.

Na vele maanden voorbereiding is dan in de Sint Jakobstraat, tegenover het gebouw van het Europa-college, nu het Brugse Concertgebouw ingericht. Het wordt weggestoken achter een gevel, die alleen door complete nieuwbouw had kunnen mooi worden, maar gelukkig is het binnenin veel beter. Er is inderdaad een sfeer in dit huis, die hedendaags aandoet. Het gebouw omvat een gelijkvloers dat voor exposities ter beschikking is, zoals trouwens ook de ruimere zaal op de eerste verdieping, en dan op de tweede verdieping een concertzaal voor een 400 tal personen, zeer sober en smaakvol ingericht. De acoustiek, die men bij de opening kon testen op de tonen van het Brugse Kamerorkest, is perfect. Het gehele gebouw zal eerlang nog worden opgesierd met bas-reliëfs, muurschilderijen en glasramen van jonge Brugse artisten.

Ter gelegenheid van deze ingebruikneming werd ook een expositie geopend georganiseerd door de Westvlaamse Kunstkring, aangevuld met enkele werken van Constant Permeke en Edgar Tytgat. Het Brugse stadsbestuur, dat met heel wat moeilijkheden had af te rekenen bij de realisatie van dit project, mag oprecht gelukgewenst met dit nieuwe gebouw. Het was trouwens hoog tijd dat een stad als Brugge over een moderne ruimte voor exposities, audities en lezingen beschikte. Nu is die er, en met velen hopen wij dat het er eerlang een keten wordt van kulturele en artistieke evenementen, in ruime verscheidenheid wel verstaan en met de uitgesproken voorkeur voor wat levende artisten presteren!

fb

* Aan de Dijver, uiterst goed gelegen, op het klassieke parcours van de toeristen, kwam dan ook eindelijk het Bestendig Expositiecentrum voor Toegepaste Kunst tot stand. Het is de sinds lang gekoesterde droom van de sympathieke heer arrondissementscommissaris A.M. Botte en zijn onvermoeibare sekretaris Gerard Schelpe, die sinds jaar en dag met het provinciaal comité voor kunstambachten en kunstnijverheid in West-Vlaanderen het scheppend werk van onze ambachtelijke artisten bekend maken. Op 22 december werd dit nieuw huis plechtig geopend in aanwezigheid van de h. Gouverneur en een groot belangstellend publiek. De artistieke binneninrichting was toevertrouwd aan de Oostendse artist Jo Maes, en hij haalt eer van zijn werk: het is een stemmig, fris milieu geworden, waar het geëxposeerde werk volkomen tot zijn recht komt. De eerste expositie die op 15 januari eindigde bracht het beste van de Westvlaamse kunstambachten samen: glasramen van Michiel Anneessens, keramiek van Michel Bollion, beeldhouwwerk en keramiek van Roger Bonduel, edelsmeedwerk van Charles Bresous en van Maurits Claeys, glasramen van Daniël Crül, boekbindwerk van Arthur De Coster, sculpturen en keramiek van Lucien de Gheus, Raymond Leroy, Jan Nolf, Jos Noreille, Jan Van de Kerckhove, Rogier Vandeweghe, Paul Vermeire, schalen en emailwerk van Kristina Depiere, relief en grafiek van Cyril Maertens, glasramen van Michel Martens, Eddie Westerduin (die ook batikwerk exposeerde) en Kamiel Van Walleghem, enkele merkwaardige kantwerken, enz.

In een inleidend woord ontwikkelde de h. A.M. Botte de verschillende doelstellingen van dit bestendig centrum:

- Ruimere bekendheid geven aan de Westvlaamse scheppende ambachtskunste-

[p. 56]

naars, zowel bij eigen bevolking als bij vreemde toeristen.

- Bevordering van de goede smaak bij het publiek; onmisbare voorwaarde tot werkelijke en duurzame bloei van onze kunstambachten.

- Hoger opvoeren van het artistiek peil van de productie, door bestendige confrontatie, zo van kunstenaars als van publiek, met het beste niet alleen uit onze Provincie, maar bij gelegenheid ook uit de overige Provincies en uit het buitenland.

- Medewerking aan de bevordering van de ‘Industriële Vormgeving’: t.t.z. van de kunst om aan door de industrie in serie voortgebrachte voorwerpen terzelfdertijd te verzekeren: de meest sierlijke vorm met het maximum van functionele doelmatigheid en kwaliteit tegen de nauwste prijs.

Om dit doel te bereiken stelt het Provinciaal Comité voor Kunstambachten en Kunstnijverheid zich voor afwisselend verschillende exposities in te richten:

- Selectieve groepstentoonstellingen van de beste producten van onze ambachts- en nijverheidskunst (glas- in lood of in beton, gebrandschilderd glas, ceramiek, edelsmeedkunst, ijzersmeedkunst, meubelkunst, handweefkunst, grafiek, publiciteit, kant, textiel, industrial design, fotokunst, enz.)

- Occasioneel tentoonstellingen van de merkwaardigste buitenlandse toegepaste kunst (uitwisseling van tentoonstellingen van West-Vlaamse toegepaste kunst.)

- Individuele tentoonstellingen van vooraanstaande scheppende ambachtskunstenaars, in de eerste plaats uit onze Provincie.

- Meer speciaal met het oog op de opvoeding van de goede smaak, tentoonstellingen met als thema ‘De Vorm’, ‘De Kleur’, ‘Industrial Design’ enz. in de onderscheiden toepassingsgebieden.

Vooral in het jaar 1958 wil het Comité de bijzondere aandacht van toeristen en vreemde bezoekers vestigen op dit bestendig centrum en op de ambachts- en nijverheidskunst in het algemeen. Tevens wordt de oprichting in het vooruitzicht gesteld van een regionaal informatie- en documentatiecentrum van het onlangs opgerichte Belgisch-Luxemburgs ‘Instituut voor industriele vormgeving’.

De inrichters verdienen oprecht gelukgewenst te worden met deze prestatie, en ook in dit nieuwe Brugse kunsthuis zullen onder hun dynamische stuwing nog talrijke merkwaardige exposities kunnen plaats grijpen.

fb

* De voordrachtencyclus in het Groeningemuzeum zal dit jaar verschillende aspekten van de kunstbeschouwing belichten.

Van kunsthistorisch standpunt uit, zal dhr F. Baudouin, konservator van de kunsthistorische muzea van Antwerpen, op zondag 19 januari 1958, Dirk Bouts' Kunst bespreken (deze lezing was eerst voorzien voor 15 december 1957, doch moest uitgesteld worden).

Prof. Dr. P. Coremans, direkteur van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, zal op zondag 23 februari 1958 optreden om het fiziko-chemisch aspekt in de schilderkunst te verklaren.

Op zondag 16 maart komt de spreekbeurt van E.H. Dr. A. Stubbe, die de schilderkunst van estetisch standpunt zal illustreren.

Een vierde voordracht brengt vermoedelijk een buitenlandse spreker, die het geheel van de behandelde problemen zal overkoepelen, onder de titel: Mens en Kunst.

Deze voordrachten gaan telkens door te 10.30 u. stipt.