West-Vlaanderen. Jaargang 5

Hulde aan meester Jef van Hoof

Meester van Hoof,

Het is naar mijn gevoelen wel een biezonder zinvol samentreffen dat deze plechtigheid doorgaat in dit Klein Seminarie te Roeselare.

Was het Klein Seminarie van Roeselare niet de school van Rodenbach, en zijt U, meester van Hoof, niet de man die - als geen ander - het grote woord van Rodenbach heeft verwezenlijkt en het verleden heeft doen leven in ons en in duizenden Vlaamse harten door uw strijdliederen, waaronder dat onvervangbare Guldensporenlied Groeninghe?

De onschatbare waarde van dat éne lied voor de bewustwording van ons volk, zou U reeds recht geven op onze hulde en erkentelijkheid. Het ontstond in 1909, toen de Antwerpse afdeling van het ‘Algemeen Nederlands Verbond’ een prijskamp uitschreef voor een nieuw Guldensporenlied. Als 23-jarige componist hebt U het aangekund om de sarcastische tekst van Guido Gezelle te verklanken, met geestdrift, verbetenheid, geweld en overtuiging. Als een zweep knalde het lied door de Vlaamse gouwen en enkele maanden na zijn verschijnen reeds, had het uw naam rondgedragen tot in de verste uithoeken van ons Vlaamse land. U won de prijs, maar meteen ook de harten van de Vlamingen, die U voortaan gingen erkennen als de voortzetter van het werk van Peter Benoit.

Het daverend succes van Groeninghe had ook een keerzijde. Het heeft er toe bijgedragen dat men, in brede kringen, uw naam eenzijdig pleegt te verbinden met strijdliederen en martiale orkestwerken.

Dit nu is bepaald een onrecht dat men U aandoet. De weg die U als liederencomponist hebt afgelegd loopt van het vurigste en heftigste strijdlied, langs het hartelijke eenvoudige volkslied, naar het puurste meest verheven kunstlied. Een schone weg is het, langswaar U uw gevoelens, uw overtuiging, uw strijdlust, uw geestdrift en uw vertrouwen hebt uitgestrooid en omgezet in een ontroerend mooie muzikaliteit. Wat U - als liederencomponist - kenmerkt en U een aparte plaats geeft, is de nauwe aansluiting van de muziek bij de tekst van de dichter; om het in één woord uit te drukken, de waarachtigheid uwer liederen. Niet enkel de woorden van de dichter, maar ook zijn bedoelingen worden door U in het lied vertolkt, terwijl U ook het ritme en de klemtoon, de zegswijze en zegswendingen van het gedicht als het ware weet door te drukken in de aard, het ritme, de klemtoon en de wendingen van de melodie. Uw liederen zijn veeleer de rake muzikale beklemtoning van dichterlijke teksten. Vandaar hun natuurlijkheid en hun klaarheid tevens. Om deze liederen te schrijven was een dichter-musicus nodig die zich kon vereenzelvigen met de diepe zin die de dichter had gedroomd én met de techniek van zijn verwoording om beide om te zetten in een adekwaat muzikaal beeld.

Hoe rijk uw liederenoogst ook weze, toch heeft U zich, wellicht met een voorkeur en - naar het mij voorkomt - het sterkst uitgedrukt in uw orkestwerken. Ik moge er ten deze aan herinneren dat op initiatief van het provinciaal bestuur van Antwerpen onlangs uw eerste symfonie in A werd opgenomen op langspeelplaten ‘Philips’. Wij willen er aldus toe bijdragen om dit merkwaardige werk hier en elders de vermaardheid te geven dat het verdient en tevens de symfonieker van Hoof getuigenis te laten afleggen van Vlaamse kunstzin, Vlaamse muzikale geest en Vlaamse volwaardigheid.

Want uw muziek, Meester van Hoof, noem ik in de eerste plaats onvervalst Vlaams en volks. Het is alsof U de eigengeaardheden van ons volk een passend muzikaal kleed hebt gegeven. Vrank en vrij, eenvoudig en gezond, sterk en spontaan spreekt U zich uit, vooral in uw instrumentale composities.

[p. 50]

Men heeft wel eens beweerd, over uw muziek in het algemeen, over uw symfonische muziek in het biezonder, dat het primair stellen van de melodische activiteit en het daaraan dienstbaar houden van de orkestrale fantasie samen met de tonale gebondenheid van uw melodiek, getuigen zou van een laat-romantische opvatting. Naar het heet zou U zich, in het verweer tegen de anti-romantiek der modernisten, verschanst hebben in de 19^e eeuwse school. Indien we dit zo mogen verstaan, dat U het klare zangerige spel blijft verkiezen boven het dromerige ge-analyseer of andere muzikale experimenten, dan noem ik dat een heilzaam traditionalisme. U zijt trouwens niet de enige die de zangerigheid van een gebonden melodiek trouw bleef. Misschien valt het alleen op dat U ze nooit hebt prijsgegeven. De muziekliefhebbers zijn er U dankbaar om.

Naast symfonieën voor groot orkest, hebt U een reeks bekoorlijke en originele werken geschreven voor een Koper-ensemble dat U zelf hebt opgericht. U hebt de klankmogelijkheden van deze instrumenten uitgebreid tot in het, voor kopers en bazuinen ontoegankelijk geachte domein der poëzie.

Zuiver scheppend werk hebt U ook geleverd voor onze beiaardkunst. U waart de medestander van Jef Denijn bij de stichting van de Beiaardschool te Mechelen. Tot Denijn's vreugde en trots schreef U de eerste moderne oorspronkelijke beiaardmuziek, welke er niet weinig heeft toe bijgedragen onze beiaardkunst een internationale vermaardheid en verspreiding te geven. Uw grote muzikaliteit, uw uitgesproken zin voor kleur, klankcombinaties en -verhoudingen, hebben het mogelijk gemaakt dat U voor de klokken, naar hun ware aard, hun rijke toon-vorm-schakering en nuanceringsmogelijkheden hebt geschreven. De grote oorspronkelijkheid en verscheidenheid der compositorische vindingen geven aan ieder van uw beiaardstukken een eigen nieuw karakter.

Dank zijn we U, niet in het minst, verschuldigd voor uw gewijde muziek. Het is voor velen in ons land en in

Meester Jef van Hoof ontvangt het huldeblijk van de Provincie Antwerpen, uit de hand van de h. A. Rommens, voorzitter van de Pr. Raad van Antwerpen

het buitenland niet volkomen duidelijk waarom men pas in de jongste jaren uw vele overfijne geestelijke liederen en uw zeer representatieve diep-religieuze liturgische koorwerken naar hun juiste en hoge waarde is gaan schatten. Uw Missa de Deo werd reeds in 1936 in de Dom van Aken uitgevoerd en van 1938 af gaf het Münchener Domkoor er een hele rij uitvoeringen van, die de meest lovende kritiek uitlokten.

Enige compensatie voor het weigerig doorbreken van uw kerkelijke muziek in het eigen land, hebt U zeker gevonden in de eerste opvoering van uw tweede hoogmis in de zomer 1949 te Mechelen. De stemming die er onder de goddelijke dienst in de kerk heerste was wel het beste bewijs dat de gelovigen diep onder de indruk waren en dat uw kerkmuziek gans in overeenstemming is met de geest van het wel eens verkeerd geïnterpreteerde Motu Proprio van Paus Pius X. Ook mocht U bij het verlaten van de kerk een onvergetelijke ovatie in ontvangst nemen en werd er gezegd dat het de beste mis was die sedert de laatste 50 jaar werd geschreven.

U beweerde zelf dat U deze mis zo schoon vondt, omdat er ‘geen enkele leugen in stond’. Deze uitspraak karakteriseert uw gewijde muziek. Ook hier vinden we die echtheid, dat innerlijk verweven zijn van ieder woord, elke gedachte, elk gevoel, elke wending met het heilig Mysterie dat bezongen wordt.

Meester van Hoof,

Uw werk is te omvangrijk en te verscheiden om er alle facetten van te belichten in een kort bestek. Alleen dit aspect van uw artistieke bedrijvigheid wil ik nog vooruitzetten: uw verdienste als muzikale opvoeder van ons volk. Voorzeker, elk rechtgeaard kunstwerk heeft sociale, heeft opvoedende waarde, reden waarom het de openbare besturen vergund is de kunst en haar beoefenaars te beschermen en aan te moedigen. Bij U nochtans ligt die verdienste als opvoeder niet enkel besloten in uw werk als toondichter. Naast het scheppen van schoonheid, hebt U geijverd om het besef van muzikale schoonheid te verspreiden. Als leraar aan de Mechelse beiaardschool werd U herhaaldelijk lof gezegd in de eigen én in vreemde talen. De rol die U speelde als leraar en als directeur van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen is eenieder bekend. Als dirigent van het gemengd koor Kunst en Vermaak van Borgerhout kunt U terugblikken op historische prestaties, zoals de uitvoering van de Consciencecantate tijdens de Peter-Benoit feesten te Antwerpen in 1934. Over uw koperensemble hadden we het reeds en wat te zeggen van uw verdienste als massa-dirigent, als stichter en bezieler van de Vlaamse Nationale Zangfeesten, dan dat U zo wellicht het grootst zijt, wanneer U de duizendkoppige menigte aanvoert en aanvuurt bij het zingen van haar liederen;

[p. 51]

wanneer U als een springlevende Benoit uw volk leert zingen in trouwe en in liefde. Gelukkige provincie die zulke kunstenaar heeft voortgebracht. Gelukkig volk dat zulke kunstenaar bezit.

Jef van Hoof,

Wij zijn fier op U. Wij zijn fier op uw slanke prinselijke gestalte, op uw prachtige kop waarin die ogen kunnen fonkelen en schitteren en de door U aangevoerde zangers of muzikanten kunnen electriseren. Wij zijn zelfs fier op uw legendarische hoed met het legendarische gat dat er sinds mensengeheugenis inzit en langswaar U beweert de inspiratie op te vangen. Wij houden van uw zenuwgespannen en driftige verschijning en van de ongekunsteldheid uwer uitspraken.

Om dat alles, Jef van Hoof, brengt de provincie Antwerpen U vandaag hulde. Om dat alles sluiten de provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Limburg zich hier bij deze hulde aan. Om dat alles zal gans Vlaanderen zich aansluiten om zijn - thans 70-jarig godeskind te huldigen. Ten blijke van die hulde is mij het voorrecht gegeven U, namens de provincie Antwerpen en de provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Limburg, dit huldediploma te overhandigen.

A. ROMMENS

Voorzitter van de Provinciale Raad van Antwerpen.