Sven Stolpe
Katholieke literatuur in Zweden
Het protestantse Noorden telt maar een heel kleine minderheid katholieken. Het is pas in de laatste jaren dat het katholicisme enigszins een beduidende rol in het kultuurdebat en het kultuurleven begint te spelen. Noorwegen kreeg tijdig zijn grote katholieke schrijfster in de persoon van Sigrid Undset, maar zij blijft lang vrij eenzaam. Andere bekende katholieke letterkundigen waren er niet. Eerst in de laatste tijd is er met Ornulf Ranheimsaeter een belangrijke Noorse katholieke essayist opgestaan. Zijn essais onderscheiden zich niet alleen door hun uitgelezen vorm - hij is ook een vooraanstaand kunstenaar en boekillustrator - maar ook door hun werkelijke diepte.
De toestand is enigszins gelijkaardig in Denemarken, waar Johannes Jörgensen alleen wereldfaam genoot, maar waar verder geen bekende katholieke dichters voorkomen. Finland heeft slechts in de laatste jaren in 's lands gezant bij het Vatikaan Göran Stenius een belangrijk katholiek auteur gevonden; zijn roman Klockorna i Rom (De klokken te Rome) is van werkelijk belang en verdient best te worden vertaald.
In Zweden is de situatie na de tweede wereldoorlog geheel anders geworden. In dit land vindt men nu een grote groep katholieke schrijvers. En onder hen is Sven Stolpe reeds goed bekend in België en Nederland dank zij een reeks Nederlandse vertalingen. Hij kwam van een zuiver agnostische jeugd over aartsbisschop Nathan Söderblom en Frank Buchman tot de katholieke kerk en bekeerde zich in 1947. Reeds in 1934-36 had hij ondertussen met zijn bundels Den kristna falangen (de kristelijke falanx) de katholieke renaissance in de franse literatuur in zijn land geintroduceerd. Sedertdien werkt hij als kritikus in het grote avondblad Aftonbladet in Stockholm en heeft hij een serie romans en wetenschappelijke werken uitgegeven. De belangrijkste zijn het in het Nederlands vertaalde werk Jeanne d'Arc en de roman Sakrament, waarvan een vertaling in voorbereiding is.
Naast hem kan men een rij van minder gekende auteurs noemen. Waldemar Hammenhög had een grote naam als kleinburgerlijk realist, volgens zijn uiterlijke geestelijke belangstelling. Na kontakt met het franse katholieke leven, o.a. een halfjaar te St Benoît-sur-Loire, waar een gehele zweedse kolonie leeft, bekeerde hij zich; men bemerkt in zijn latere romans, hoe hij poogt het katholieke levensperspectief in zijn strenge wereld binnen te voeren. Osten Sjöstrand is een jongere man, die deels als moderne lyricus en deels als estheet optreedt. Ook zijn bronnen zijn wezenlijk frans. Hij geldt als een jonge zweedse letterkundige en katholieke lyricus van een werkelijk belang. Onder de toneelschrijvers bevindt zich de zweedse chef-radio-omroeper Hubert Gravenius, die zich ook na de tweede wereldoorlog bekeerde. In zijn kleinburgerlijke, uiterst populaire dramatiek ziet men ook reeds sporen van zijn nieuwe geestelijke oriëntering. Zijn speciale betrekking maakt echter dat hij zeer voorzichtig moet zijn: hij mag als radio-theaterchef absoluut geen propaganda maken.
Ten slotte begint men ook twee van 's lands leidende critici te noemen.
Dr Lechard Johannesson, die na de invloed van Stolpe te hebben ondergaan op een thomistische verhandeling promoveerde, heeft sedertdien rond zijn persoon een enthoesiaste kring jongeren geschapen, waaruit meer dan een de priesterloopbaan
heeft gekozen. Hij heeft in scherpzinnige studies het modernistische dichterschap geanalyseerd en geeft dezer dagen een werk uit over Sven Stolpe die overigens in de herfst ook het voorwerp zal zijn van een grote biografische studie door Birger Christoffersson. Johannesson is Zwedens meest vooraanstaande en gekende thomist, en zijn tussenkomsten in de dagelijkse debatten wekken de algemene belangstelling.
Gunnel Vallqvist is een vrouwelijke kritikus in het konservatieve Svenska Dagbladet, die in Parijs of Rome woont en die nog geen boeken publiceerde. Haar artikelen behandelen doorgaans franse romans en franse theologie; in haar rijpt voor ons land een moralist van belang.
Men zou ook andere namen kunnen noemen. Het is een feit, dat deze falanx van katholieke intellectuelen en auteurs in Zweden reeds een belangrijke rol speelt: in alle gewichtige kultuurdebatten wordt het katholieke standpunt met ijver en talent verdedigd. Een oudere zweedse geestelijke drukte onlangs zijn verbazing en zijn vreugde uit over het feit dat juist de letterkunde het forum wordt, waar het katholicisme het scherpst naar voren treedt in Zweden.
eric gustafsson
Auteursrechtelijk beschermd