Blues en spirituals
De negers kwamen het eerst in aanraking met de blanke muziek in de kristelijke kerken, waar ze troost zochten voor ellende en onderdrukking. Van de zendelingen missionarissen leerden ze psalmen, liturgische zangen en koralen. Hun hartstochtelijke Einfühlung van deze muziek, samen met hun aangeboren ritmisch gevoel, deed de spiritual ontstaan. Ook de kantieken en lutheriaanse koralen bepalen het geestelijk element van de jazz, de negro spiritual.
De schorre stem (bij de instrumenten spreekt men van growl, d.i. het schor bespelen) van de negers uit New-Orleans bezorgen deze zangen een soort van sensualité mystique, zoals de komponist-kritikus André Hodeir, schrijver van atonale jazz voor onze Luikse Bobby Jaspar in zijn Introduction à la musique du jazz (Larousse, 1948) betoogt. In de kerken zingt de priester en de gelovigen antwoorden in koor, improviserend dat het een aard heeft.
De wereldse tegenhanger van de spiritual heet de bleus. In bluesstemming zijn betekent in het Engels: neerslachtig, treurig zijn.
New-Orleans is de smeltkroes geworden van de veelvuldige muzieksoorten, voornamelijk onder de drang van de spirituals en de ragtime. Mis, dood en huwelijk werden even passioneel bezongen. De blues bestonden reeds rond 1870, vóór de geboorte van de jazz, in New-Orleans.
Om de slavenarbeid in de plantages te verlichten zingen de negers blues (vgl. met de Wolga-zangers). Wanneer de primitieve instrumentatie en orkestratie van de arme negers de blues gaat aanpakken, ontstaat de jazz. Volgens de enen betekent het woord een vervorming van het werkwoord to chase d.w.z. opjagen, volgens anderen is het de voornaam Jess, van een promotor.
De bijzondere stemintonatie (vibrato en hartstochtelijke voordracht hot genoemd) heet inflexion. Samen met de glissando, d.i. een lange infleksie brengt de attack (aanval) de psychische schok teweeg, die zo kenmerkend is voor de jazzimprovisatie. De partituur bindt de musici niet, maar dient als vertrekpunt. Dat maakt dat een zelfde stuk nooit op dezelfde wijze wordt uitgevoerd. Het sterk emotief ogenblik bepaalt tenvolle en alleen de kunstwaarde. De grootste blueszangeres heet Bessie Smith en haar leven was één smart. Ook Mahalia Jackson staat torenhoog boven de meest bekende zangeressen. In plaatst van een doordachte is jazz een doorvoelde kunstuiting en juist daardoor ontroert die kunst ons rechtstreeks. Ze is ongeveinsde toespraak van hart tot hart. Het sterk ritmegevoel van de negers houdt de hele zaak vlot.
Naast de individuele improvisatie bestaat dikwijls terzelfdertijd in orkesten een gezamenlijke improvisatie, in veld, kerk of bar. De instrumenale kollektieve improvisatie leidt tot vrije koncerten die men jam-sessions heet en die veelal veel langer duren dan de drie- en vijfminutenopnamen. J.a.t.p. of Jazz at the philharmonic en just jazz zijn hiervan voorbeelden. Alsook Hollywood studios (Decca).
De folklore van de negers bezorgt de liriek aan de blues. De Franse volkszangers bevruchten de ragtimes, o.a. de bekende Tiger Rag. De zangen - songs - duiden daarentegen op blanke invloeden en uitvoering. Meestal wordt de chorus (refrein) samen geïmproviseerd en omvat het hernemen van het tema. When the walls of Jericho came tumbling down is een spiritual; St.-Louis blues is een blues en Star dust is een song.
Veel blueszangers begeleiden zichzelf op de guitaar, die de oorspronkelijke banjo vervangt. Onder de talrijke beoefenaars vernoemen wij Leadbelly (Huddy Leadbetter).
De krachtige, hartstochtelijke uitroepen - shouts - verhogen het ekspressief, direkt vermogen van de blues en spirituals.
De hedendaagse blues, gospel song genoemd, bevestigt het feit dat steeds blues zal gezongen en gespeeld worden. Charlie Parker, de grootste saxofonist, slaagde erin met cool blues (opname 1947 op Dial) de bop met de blues te verbinden.
De vermaarde riverboats - boten op de Mississipi - zorgden voor de verspreiding van de jazz vanuit New-Orleans naar Memphis, St Louis, Kansas City en Chicago.
Ernest Ansermet, de befaamde Strawinsky-dirigent, zegt: La musique nègre n'est pas matière, elle est esprit.
emiel bergen
Auteursrechtelijk beschermd