West-Vlaanderen. Jaargang 5

[p. 82]

De Nederlandse streekroman

Zoals in Vlaanderen is ook in Noord-Nederland de streekroman en de streeknovelle uit de Romantiek ontstaan. Al vóór Conscience in 1845 in dit genre debuteerde met zijn novelle Rikke-tikke-tak had Nederland al enkele bewijzen overgelegd dat het zich niet aan dit letterkundig modeverschijnsel wilde onttrekken, maar de bundels schetsen en verhalen, die dat moesten bewijzen, Van Koetsvelds: Schetsen uit de pastory te Mastland (1843) niet uitgezonderd, konden niet concurreren met het werk waarmee Conscience, De Laet en August Snieders zich weldra een welverdiende reputatie zouden verwerven. Pas in J.J. Cremer krijgt Nederland een auteur van dorpsnovellen, die zich met dit drietal kan meten. Deze schrijver van een groot aantal Betuwse en Overbetuwse novellen is de voorloper en het voorbeeld geworden van de vele schrijvers, die tussen 1870 en 1890 de eerste bloeitijd van het genre in de Nederlandse literatuur schiepen, wanneer men althans bereid is het begrip bloei hier meer kwantitatief dan kwalitatief op te vatten. Een groot aantal letterkundigen, waaronder de Limburger E.A.H. Seipgens de meest talentvolle is geweest, hebben in deze beide decenniën jaar in, jaar uit de belangstelling van de Nederlandse lezer gevraagd voor de idyllische boerenvrijages, voor moeizaam tot stand komende huwelijken tussen rijke boerenzoons en arme daggeldersdochters, voor dorpsruzies en met het mes beslechte veten tussen koppige boeren en voor wat het boerenland nog meer bood aan kleurige objekten. Doorgaans is al dit werk nog al kortademig, al loopt er

Anne de Vries
Foto Duiker. Zerst

wel eens een roman van enige omvang onder.

De Nieuwe Gids-beweging heeft voor de dorpsroman geen belangstelling getoond, noch ook voor het leven en het bedrijf van de boer. De schilder-schrijver Jacobus van Looy, die de forse gestalte van de maaier in het zomerlandschap op het doek en in het boek vastlegde, is de uitzondering die deze regel bevestigt. Die belangstelling ontstond pas weer, maar in beperkte mate, toen het naturalisme uit Frankrijk overwoei en zich ook in Nederland nestelde.

Querido schreef zijn Menschenwee (1903), dat het bedrijf der Beverwijkse bollenkwekers in zijn afzichtelijke naaktheid schilderde, H.H.J. Maas verwierf zich enkele jaren later door romans als Verstooteling (1907), Het goud van de Peel (1909) en Landelijke eenvoud (1910) de naam van de Brabantse Zola, en ook de katholieke schrijfster Marie Gijsen schreef haar (ten onrechte vergeten) Brabantse romans en novellenbundels (o.a. Uit het hart van Brabant, 1913; Brord en Hanne, 1916) in de realistische stijl en met de pessimistische visie die toen eigenlijk al weer verouderd waren. De overgrote meerderheid der Nederlandse schrijvers had overigens meer belangstelling voor psychologische zielsontledingen van de burgerij dan voor het leven op het platteland.

Het was de generatie die, omstreeks de eeuwwisseling geboren, na de eerste wereldoorlog in de literatuur opgetreden, opnieuw belangstelling ging tonen voor het leven van de boer. De belangrijkste vertegenwoordigers van deze groep zijn Herman de Man, Antoon Coolen en de iets jongere Theun de Vries.

Herman de Man was geboren en getogen in de weidestreek tussen Schoonhoven en Oudewater. Zoon van een Joodse koopman, behoorde hij niet zelf tot het rechtzinnig-Calvinistische ras van zelfbewuste boeren, dat hier sinds eeuwen op de voorvaderlijke boerderijen werkt en leeft, maar dank zij zijn scherpe intelligentie heeft hij de problematiek van hun leven op onnavolgbaar indringende wijze uitgebeeld. Op deze lage weidegronden leeft een volk, dat zich diep bewust is van de erfzonde van heel het menselijk geslacht, van zijn doemwaardigheid voor Gods ogen, maar ook van Gods genade die de uitverkorene als een brandhout uit het vuur redt. Hier is de zonde een reëel begrip, dat diep ingrijpt in mensenlevens. In een reeks van romans, waarvan Rijshout en rozen (1924) en Het wassende water (1926) de meest geslaagde zijn, heeft hij dit stugge boerenvolk beschreven in zijn diep geloofsleven, zijn beheerste hartstochtelijkheid, zijn liefde voor de geboorte-

[p. 83]

grond, zijn onverzettelijke

Theun de Vries
Foto: Annehes Romein

boerentrots. Hij heeft zich daarvoor, zoals Streuvels dat eerder had gedaan voor de uitbeelding van zijn Westvlaamse boeren, een eigen taal gesmeed, een mengsel van de algemene Nederlandse spreektaal en het dialekt van dit Zuidhollandse weideland, die hij op meesterlijke wijze wist te verbinden tot die sobere, ingehouden, maar tegelijk gevoelige taal, die voor menig later schrijver van streekromans ten voorbeeld heeft gestrekt. Figuren als Goof Brouwers uit Rijshout en rozen, de stoere Calvinist die op de grond, waar altijd het nuttige rijshout heeft gegroeid, geen zondige rozen wil kweken, al is de grond daarvoor ook meer geschikt, of als Gieljan Beijen uit Het wassende water, de in zichzelf gekeerde boer die het tot dijkgraaf weet te brengen, maar ten koste van eigen levensgeluk, of als de eenzame paardenhandelaar Sebastiaan Lamoen uit Zonen van den Paardekop (1939), staan als monumenten in de Nederlandse romanliteratuur.

Het onderscheid tussen het werk van Herman de Man en zijn leeftijdsgenoot Antoon Coolen ligt voor een belangrijk deel in het feit, dat de katholieke bevolking van de Peel, waar deze schrijver zijn jeugdjaren doorbracht en ook later lange tijd heeft gewoond, een volkomen andere geestesstructuur bezit dan de boeren uit de Hollandse weistreek. Hier kent men niet de loodzware problematiek van zonde en verworpenheid, hier woont een eenvoudig, ongecompliceerd mensenras, dat zijn moeizaam gewonnen brood in tevredenheid nuttigt, dat zich veilig weet in de machtige bescherming van een onfeilbare Kerk, en vrede houdt met de naaste en zichzelf. Maar niet minder diep dan De Man zijn weideboeren heeft Coolen deze Peelwerkers gepeild tot in de pit van hun hart. In boeken als Kinderen van ons volk (1928), Het donkere licht (1929) en De goede moordenaar (1931), om alleen deze te noemen, heeft hij deze mensen getekend in een haast bovenaardse verbondenheid met hun land, zwoegers op de stugge aarde waar ze geboren zijn en waar ze zullen sterven, ook zij soms verteerd door duistere driften, maar altijd gelaten aanvaardend wat het lot hun geeft. Boeren in de eigenlijke zin van het woord heeft Coolen nooit beschreven, slechts zijdelings worden ze in zijn verhalen betrokken, maar zijn voorkeur gaat uit naar de landarbeiders, de bewoners van de dorpskernen, de ambachtslieden, zij die moeten leven van klein gewin. Alleen in Onder de canadassen (1949) heeft hij een tiental eerder geschreven boerenverhalen gebundeld.

Kon men zich vroeger in Nederland met een schouderophalen van de boerenroman en de regionale literatuur in 't algemeen afmaken, na het optreden van De Man en Coolen werd dit moeilijker. De bloed-en-bodemliteratuur die kort daarop in Duitsland haar triomfen zou gaan vieren gaf de tegenstanders van het genre echter een krachtig wapen in handen. Omstreeks 1933 is het werk van Coolen en een rede, die hij daarover heeft gehouden, de aanleiding geworden tot een polemiek over het regionalisme in de literatuur, waarbij Marsman en Ter Braak deze richting verwierpen, maar Anthonie Donker het voor Coolen opnam. In een antwoord aan Ter Braak heeft de schrijver bij die gelegenheid als zijn overtuiging uitgesproken dat een roman als Het wassende water ver boven menige roman stond, die de toonaangevende kritiek ten koste van de regionale literatuur torenhoog placht te verheffen. Men kan zich, na zoveel jaren, niet aan de indruk onttrekken dat Marsman en Ter Braak die regionale kunst verwierpen, die haar kracht zocht in het scheppen van typen, terwijl schrijvers als De Man en Coolen zich van deze typering al lang bevrijd hadden en in hun figuren het algemeen menselijke zochten en beschreven. Het oude genre was niet verdwenen, en ongetwijfeld is het juist ook door het succes van deze vernieuwers opnieuw tot bloei gekomen, maar intussen was daarnaast een nieuwe richting in de streekliteratuur ontstaan, die er een volkomen gelijkwaardige plaats aan gaf als die welke welk ander genre ook al eerder bezat.

Een derde hoogtepunt bereikte de streekliteratuur toen Theun de Vries in Stiefmoeder Aarde (1935) en Het rad der fortuin (1938) in de geschiedenis van het geslacht der Wiarda's een breed fragment uit het jongste verleden van de Friese boerenstand beschreef, in nauwe samenhang met de sociale beweging en de opkomst van het socialisme in Friesland. Somber en zwaar hangt over deze boeken de noodlotsgedachte, de onontkoombare dreiging van de wetten der erfelijkheid, waaraan de mens zich niet kan onttrekken en die de zonden der vaderen aan de kinderen bezoeken, tot in het derde geslacht. Meesterlijk is de sfeer van het landschap uitgebeeld, waarmee de mens vergroeid is. Beide romans behandelen respektievelijk de perioden van 1860-1900 en van 1900-1914. Enkele kleinere fragmenten, De bijen zingen (1938) en De freule (1940), die ons naar voorbije eeuwen verplaatsen,

[p. 84]

bewijzen dat Theun de Vries althans een poging heeft gewaagd om een roman-fleuve over de Wiarda's te schrijven, en men moet het nog altijd betreuren dat hij deze poging heeft opgegeven. Zo iemand, dan had hij een episch werk over het land van zijn herkomst kunnen schrijven, zoals geen andere Nederlandse provincie er een bezit.

Tussen 1930 en 1940 heeft een opmerkelijk groot aantal schrijvers zijn kracht gezocht in het schrijven van streekromans, en hun aantal is sindsdien eerder toe- dan afgenomen Het is op het ogenblik dan ook niet gemakkelijk, een streek, zelfs van beperkte omvang, te noemen waarover niet de een of andere roman of althans een novelle is geschreven. Een enkele streekroman maakte een zo grote opgang, dat hij voor het landschap typerend werd. Dat is het geval met Bartje (1935) van Anne de Vries, het boek over het Drentse arbeidersjongentje, dat in populariteit het Brabantse Merijntje Gijzen van A.M. de Jong naar de kroon stak. Beide boeken behoren overigens maar zijdelings tot dit genre; het was de schrijvers immers in de eerste plaats om de uitbeelding van het kinderleven te doen. De lokale kleur en het dialekt vormden daarvan alleen de achtergrond, maar deze achtergrond was zo wel gekozen en zo kleurrijk geschilderd, dat hij tot het welslagen van deze boeken niet weinig heeft bijgedragen. Datzelfde geldt ook voor een boek als Zuiderzee (1934) van Jef Last, dat grotendeels onder de Urkers speelt, maar waarvan de drooglegging het eigenlijke thema is. Anne de Vries heeft in Hilde (1938) en Bartje zoekt het geluk (1940) streekromans in eigenlijke zin geschreven. In het ouder wordende Bartje heeft De Vries de jonge Drentse landarbeider getekend, met duizend vezels verbonden aan het schrale Drentse land, aan

Dignate Robbertz

de hechte familie- en dorpsgemeenschap, die elk van haar leden beschermt, maar tegelijk de individuele vrijheid aan banden legt. De macht van deze dorpsgemeenschap is ook in Hilde een belangrijke faktor. Anne de Vries kent de grenzen van zijn talent, dat meer breed dan diep is, maar dat hem enkele keren boeken heeft doen schrijven die in hun sobere verteltrant en hun ongecompliceerde psychologie een vooraanstaande plaats innemen in de Nederlandse streekliteratuur.

Volkomen anders van aard en stijl is het werk van Jan H. Eekhout, in Zeeuws-Vlaanderen geboren en getogen en sinds kort naar zijn geboorteland teruggekeerd. Hij trok het eerst de aandacht met De Boer zonder God (1933), waarna hij o.a. nog Aarde en brood (1936) en de novelle Warden, een koning (1937) schreef, alle in een door hemzelf ontworpen kunsttaal die slechts elementen bevat van het Zeeuwsvlaamse idioom. Meer dan op de karaktertekening legt Eekhout zich toe op de uitbeelding van de sfeer van het landschap, waarin zijn dikwijls uitzonderlijke figuren leven. Prachtig is b.v. in Warden de beschrijving van de schorren in hun wijde verlatenheid, die zo suggestief beschreven wordt dat ook de wat onwezenlijke figuur van de schaapherder, die hier zijn kudde weidt, er aanvaardbaar door wordt.

Deze voorliefde voor figuren van een formaat, zoals men ze in de werkelijkheid van het leven zelden ontmoet, heeft Eekhout gemeen met een overigens volkomen andersgeaarde schrijver: Aar van de Werfhorst, wiens werk zich in Twente en de Gelderse Achterhoek afspeelt. Hij vestigde de aandacht op zich met De grote, stille knecht (1936), waarin hij over een legendarische figuur uit het verleden schreef, een wonderlijke mens, een rechteloze die zich door haast bovenmenselijke arbeid een plaats verwerft in de gemeenschap, die hem later om zijn uitzonderlijke aard zal uitdrijven. Geen ander Nederlands streekschrijver herinnert zozeer aan Skandinavische auteurs als Hamsun, zonder een epigoon te zijn. Ook in zijn latere boeken als De winterkraaien (1943), De eenzame (1949), Het laatste huis (1952) en Twee rode reeën (1954) vindt men dezelfde verbondenheid van mens en natuur en de romantische sfeer, dat bij voorkeur verwijlen op het grensgebied van droom en werkelijkheid, die aan al zijn werk een geheel eigen cachet verleent. Het is onbegrijpelijk dat de officiële kritiek deze talentvolle schrijver nog altijd niet heeft ontdekt.

Sinds 1940 is het aantal streekromans dermate toegenomen, dat elk overzicht in kort bestek noodzakelijk onvolledig en daardoor onbillijk moet uitvallen. Dit vooropstellend willen we toch enkele namen noemen en dan in 't bijzonder van die auteurs die niet incidenteel van hun regionale belangstelling blijk hebben gegeven, maar wier gehele werk de bedoeling heeft de sfeer van een landschap en het karakter van zijn bevolking uit te beelden. Dat geldt b.v. voor een schrijfster die al vóór de oorlog enkele romans schreef: mevrouw H.J. van Nijnatten-Doffegnies. Haar boeken beschrijven vrijwel altijd het leven ten plattelande in de negentiende eeuw in een der oostelijke delen van Nederland. Het onderwerp van Grond (1934), dat in Salland speelt, is de toenemende urbanisering van het land en het boerenleven, waartegen de ouderwetse boer een taaie, maar vergeefse strijd voert. In Huis van licht en schaduw (1939) en Moe-

[p. 85]

der Geerte (1939), het vervolg daarop, beschreef zij het leven in de Gelderse Achterhoek van ongeveer een eeuw geleden, in Henne (1946) voert zij ons naar de Veluwe, waar een moedige jonge vrouw terwille van haar grote liefde het waagt om te breken met haar eigen volk. In De Nijmershof (1937) beschrijft zij een geslacht van Betuwse paardenfokkers. Deze schrijfster is een geboren vertelster, wat het succes van haar boeken verklaart, maar in stilistisch opzicht schiet zij tekort.

Dignate Robbertz is de schuilnaam van een Walcherse schrijfster, die o.a. de romans Noordwester (1938), Jikkemien (1941) en Volk van bazalt (1950) schreef. Het zijn de vissers en de boeren van haar eiland, onder wie zij nog altijd woont, die zij beschrijft met een verrassend juist inzicht in hun dikwijls zo gecompliceerde gevoelsleven, in een stijl die even sober is als het leven zoals dit hier wordt geleefd. Het laatstgenoemde boek speelt in het in de oorlog fel geschonden dijkwerkersdorp Westkapelle, waarover Jan Campert, die er zijn jeugd doorbracht, eerder de roman Wier (1935) had geschreven, realistisch en tegelijk romantisch en met een zuiver aanvoelen van de sfeer van het land en de mentaliteit van de bevolking.

In de Groningse streekliteratuur valt het werk van twee schrijfsters in het bijzonder op: Jant Nienhuis en Sien Jensema, die beide omstreeks 1940 debuteerden en dadelijk aandacht en waardering vonden voor de beheersing van het onderwerp en de taal, die ook hun later werk bleef kenmerken. Sien Jensema begon met een novelle Berend Kopstubber (1939) en schreef daarna de romans Edema's (1941) en Hidde Betuun (1932). Haar werk speelt vooral onder grote boeren van Fivelingoo, dat van Jant Nienhuis onder die van de Groninger Ommelanden. Waar mens en koren rijpen (1941) en Strijd aan het wad (1949) behoren tot het beste wat over de Groninger boeren geschreven is. In een derde roman, Pioniers (1950) beschreef zij de strijd der pioniers - een groep jonge Groninger boerenzoons - in de Noordoostpolder, een der drooggelegde Zuiderzeepolders.

Op Friese grond speelt het werk van Evert Zandstra, schrijver van Het klotsende meer (1939), De vlammende heide (1940), De wijde stilte (1941), Volk zonder uren (1949) en Het grote appèl (195a). Zandstra heeft dezelfde voorkeur voor uitzonderlijke figuren die we o.a. bij Eekhout en Van de Werfhorst aantroffen; zo beschreef hij in zijn eerste roman, Het klotsende meer (1939) de ruige oermens Lot, die dan ook alleen aannemelijk is op het woeste eiland, dat aan niemand toebehoort en dat hij zich tot woonplaats heeft gekozen. Gaandeweg is de belangstelling van deze ongetwijfeld talentvolle schrijver verplaatst van de natuur naar de mens in zijn sociale strijd. In zijn beide laatste romans heeft hij het leven van de verveners in de Fries-Drentse grensstreek beschreven tot de tijd dat het socialisme aan het armoedebestaan van deze onterfden een nieuwe inhoud schonk. Men heeft de indruk dat Zandstra

Zelfportret Jan H. Eekhout

het hoogtepunt van zijn schrijversloopbaan nog niet heeft bereikt. De Friese literatuur behoort uiteraard voor een groot deel tot de streekliteratuur, maar niet tot de Nederlandse letterkunde, en blijft daarom hier buiten beschouwing. Enkele Friese streekromans die in het Nederlands vertaald zijn, zoals De gouden swipe (1942) (De gouden zweep) van Abe Brouwer, kunnen de Nederlandse lezer die de Friese taal niet beheerst een indruk geven van het hoge peil waarop ook in Friesland dit literaire genre staat.

Men mag in de Nederlandse streekroman natuurlijk een grote belangstelling verwachten voor het leven op en de strijd tegen het water, voor het leven der vissers en schippers en voor de watervloeden, die ook in de allerjongste tijd telkens weer land en leven bedreigen. Over een schipper op de Hollandse binnenwateren schreef Arthur van Schendel: De waterman (1933), een van zijn sterkste romans, en Herman de Man: Kapitein Aart Luteyn (1937). Temidden van de Vlaardingse vissers brengt Marie van Dessel-Poot ons in Visschers voeren uit (1937), en over de Katwijker vissers schreef Mia Bruyn-Ouwehand de roman De Rhynmonders (1938). De Mans Het wassende water, de meest populaire Nederlandse streekroman, vindt zijn hoogtepunt in de beschrijving van de watersnood, die door de koelbloedigheid van Gieljan Beijen nog op het laatste hachelijke ogenblik han worden gekeerd. Al eerder had Jan Eigenhuis in De waterwolf (1904) de strijd tegen de Haarlemmermeer beschreven. Voor de Alblasserwaard heeft J.W. Ooms dit thema o.a. in De Korevaars (1939) behandeld. De waarlijk gigantische strijd voor het behoud van het geïnundeerde eiland Walcheren en de reactie der Walcherse boeren op de ramp die hen van hun erf verdreef en de eeuwenoude boerderijen meedogenloos sloopte, inspireerde A. den Doolaard tot zijn meesterlijke roman Het verjaagde water (1947) en de dorpssmid H. Sturm tot De prijs der vrijheid (1947).

De streekroman kan alleen daar ontstaan waar de streekbevolking nog een eigen karakter bezit en zich in meerder of minder mate bewust is van haar gemeenschap. Daarom is vooral de bevolking van onze eilanden een dankbaar objekt voor die auteurs, die aan dit gemeenschapsbewustzijn en de problemen die het in zich draagt

[p. 86]

Aar van de Werfhorst

gestalte wil geven. Voor het kleine eiland Schiermonnikoog deed K. van der Geest dat in Eiland in de branding (1937) en Wrakhout (1939), voor een ander Waddeneiland, Terschelling, deed Cor Bruyn het in Sil, de strandjutter (1941), dat een der meest gelezen en meest bewonderde streekromans werd, voor Marken Alie van Wijhe-Smeding in haar Tijne van Hilletje (1928), voor Urk Jef Last in zijn al eerder genoemde Zuiderzee (1934) en K. Norel in Aan dood water (1938). Ook hier geven we maar enkele voorbeelden. Het karakter van de streekroman leidt er toe, dat bepaalde motieven er telkens in terugkeren. Dit is vooral het geval bij de boerenromans. Een veel voorkomend thema is daar dat van de ondergang van de oude boerengeslachten: een verschijnsel dat niet nieuw is, maar dat door allerlei, meest economische factoren in onze eeuw veelvuldiger optreedt dan in de vorige. Het is een motief dat voor een schrijver aantrekkelijk moet zijn, omdat sociale en psychologische elementen hier hun wisselspel spelen. De Friese schrijver R. Brolsma beschreef in It Heechhôf (1926) (Ned. vertaling: Menschen tusschen wad en wouden, 1940) de ondergang van een Fries boerengeslacht door de nalatigheid der kinderen, en behandelde

Stuhldreher-Nienhuis (Foto: E. De Vries. Amsterdam)

hetzelfde onderwerp nog eens in Sate Humalda (1934), waarin echter de crisis van de tachtiger jaren der vorige eeuw de oorzaak is dat Arjen Anema, de boer, tenslotte in de achterbuurt van de stad terechtkomt. Ook in De vlammende heide (1940) van Evert Zandstra voltrekt zich over de boerderij Welborn, door drie zonderlinge broers bewoond, het onverbiddelijke noodlot. In De vreemde broeders (1940) van A.M. de Jong gaat de boerderij van de Brabantse hereboer door diens eigen schuld te gronde. In de roman Dorre grond (1942) van Ben van Eysselsteijn, een van onze beste boerenromans, zien we het eerzuchtige, trotse Drentse boerengeslacht der Jalvings, sterk in liefde en in haat, een geslacht van eigengeërfde boeren die leven uit de traditie, aan hun stugheid ten ondergaan. Dan is er het motief van de strijd der generaties, het konflikt tussen de konservatieve boer en zijn vooruitstrevende zoon, waarvan De vlaschaard van Streuvels het klassieke voorbeeld is. Jan H. Eekhout gebruikte het als stramien voor De boer zonder God (1933), een andere Zeeuwsvlaamse schrijver, J.L. Eggermont, voor Ulle, den boer (1939), J.W. Ooms voor De groote ommekeer (1940), Abe Brouwer voor De gouden swipe (1942) (Ned. vertaling: De gouden zweep, (1952), en dat zijn dan maar weer enkele voorbeelden uit vele. Het noodlotmotief is een belangrijke faktor in het werk van Antoon Coolen en de alles overheersende in de boerenromans van mevrouw J.P. Zoomers-Vermeer: Janna (1927) en Het Molenhuis (1927).

De streekroman behoeft natuurlijk niet altijd een boerenroman te zijn. We spraken al over romans over het leven van vissers en schippers. G. van Bokhorst beschreef in Wevers (1939) het leven van de Hilversumse tapijtwevers omstreeks het midden van de vorige eeuw, H.H.J. Maas in De hamerslagen (1934) dat van de Limburgse mijnwerkers.

Maar een gering aantal van deze streekromans zijn in dialekt geschreven; in verreweg de meeste wordt het dialekt alleen in de gesprekken weergegeven en slechts enkele schrijvers hebben, naar het voorbeeld van Herman de Man, die daarin zelf Streuvels navolgde, een eigen taal gesmeed waarin typische woorden en syntactische elementen van het dialekt verwerkt zijn, zoals dat ook in het werk van Gerard Walschap het geval is. Zo min als in de moderne Vlaamse roman wordt er in de Noordnederlandse gestreuvelst en getimmermanst. Een overvloedige toepassing van het dialekt is een belemmering voor het debiet van een boek, maar niettemin durft menig uitgever het toch aan, een geheel in dialekt geschreven verhaal uit te geven, in streken als Groningen en Limburg, waar de streektaal min of meer gekultiveerd wordt. Elders blijft het doorgaans bij kleinere schetsen, al zijn ook die uitzonderingen.

Dat in de romanseries, die hun lezers bij tienduizenden tellen, zo veel streekromans worden opgenomen, is een duidelijke aanwijzing voor de populariteit van het genre onder het grote publiek. Nederland bezit een aantal schrijvers die een behoorlijke streekroman kunnen schrijven, maar de hoogtepunten zijn weinig in aantal. In elk geval is de boerenroman in Nederland geen literair curiosum meer.

dr. p.j. meertens