West-Vlaanderen. Jaargang 4

[p. 174]

Het museum van kunstweefsels en oude costumes te Tourcoing

HET museum van kunstweefsels te Tourcoing bezit een collectie van 5.000 grote fragmenten van voor het merendeel zijden stoffen. Deze fragmenten werden samengebracht door de heer en Mevrouw Ridel de Vimoutiers in het begin van deze eeuw. Hun rijke verzameling loopt van het einde van de middeleeuwen (xv^de eeuw) tot in de moderne tijd (einde xviii^de eeuw). Er is echter één hiatus. De handelskamer van Tourcoing, die deze twee musea beheert, bezit niets uit de overigens op kunstgebied weinig productieve periode van de revolutie tot het begin van de xix^de eeuw. Voor de latere tijd, dus van 1840 tot 1900, daarentegen is er een overgrote collectie van nagenoeg 150.000 stalen van zijden en wollen stoffen. Deze tweede collectie werd aangelegd door de gebroeders Delporte uit Roubaix, die fabrikanten waren van voeringstof voor ondervesten, en met het oog op documentatie voor hun bedrijf, een collectie hadden aangelegd van ruim 300 zware registers waarop, gelukkig, data, aard en herkomst van de erin opgeborgen stukken vermeld waren. De collectie werd later nog aangevuld door verschillende giften, vooral tijdens de xix^de eeuw en ondermeer onlangs nog, in 1951, met een belangrijke aanwinst, die trouwens op de internationale textieltentoonstelling geexposeerd was geweest.

Het museum van oude costumes bevat een reeks costumes en bijbehoorten die gemaakt werden tijdens de periode van het einde van de xvii^de eeuw tot 1900; deze verzameling werd aangelegd door juffrouw Schwab, tekenlerares te Vincennes. Het eerste museum heeft wellicht meer documentaire waarde, het tweede biedt, vooral door de grote kieskeurigheid

Brokaat uit het franse Régencetijdvak van de xviii^de eeuw.

van de verzamelaarster, meer een artistiek genot. Hier moet onderlijnd worden dat in de beide musea een reeks gravures en schilderijen bewaard wordt, die onder meer een idee geven van wat er in de loop van deze eeuwen met de stof werd verwezenlijkt, zowel wat kleding als meubilering betreft. Zo vernoemen wij vier schilderijen afkomstig uit de Nationale Musea en een reeks van 20 schilderijen, die toebehoord hebben aan de eerste president van de republiek, de h. Thiers, die tot in 1939 in het Louvre geëxposeerd waren, en die prachtige replieken zijn van de meesterwerken van Tiziaan, Raphael, Velazquez, Rubens, Del Sart, Perugini.

*

De glazen kasten waarin weefsels en costumes werden opgeborgen, werden op een speciale manier bestudeerd, zodat practisch van uit elke gezichtshoek een goede zichtbaarheid verzekerd is, ook door een speciale manier van verlichting. De tentoongestelde stukken en diegene die nog in reserve gehouden worden zijn methodisch geclasseerd volgens een modern fichestelsel. In beide musea is het classement in principe chronologisch. De 150.000 stukken van de collectie Delporte zijn gegroepeerd in 4 albums, waarin de meest karakteristieke stukken bewaard zijn van 1840 tot 1900. Aan de hand van analytische en chronologische fichestelsels kan men U onmiddellijk het gewenste stuk aanwijzen.

Het museum van kunstweefsels biedt de bezoeker weefselfragmenten van alle stijlperiodes en herkomst uit de aangegeven periodes. De classering van de tentoongestelde weefsels, ongeveer 500 stuks, toont de weefsels eerst en vooral onder het oogpunt van de techniek. In een kleine ingangszaal worden die stoffen geclasseerd volgens materie, kleur, tekening, practisch nut en technische uitvoering. In een andere ruimere zaal worden ze opnieuw voorgesteld volgens hun stijl. De bezoeker vindt er zeer eigenaardige en zeldzame weefsels van het einde van de middeleeuwen (xv^de eeuw), die in Italië werden gemaakt. Verder ziet men laat-gotische en renaissance stukken. De evolutie kan gemakkelijk gevolgd worden. Prachtige Venetiaanse zijde uit de xvii^de eeuw en weelderig geborduurd fluweel uit dezelfde tijd naast het delicate weefwerk van de Régencetijd en de overweldigend schone Louis XV-stukken. Ook de Louis XVI-stijl is hier rijk vertegenwoordigd. Tevens zijn er twee kasten die historisch waardevol werk bevatten: een weefsel met de keizerlijke kroon en de tweekoppige arend van Keizer Karel, gekleurd fluweel, waarvan de jassen van Napoleon werden gemaakt en die hij bestelde bij Bonvarlet te Amiens; een

[p. 175]

Eerste handelsfoor te Toerkoenje ingericht in 1494 door Maximiliaan van Oostenrijk, koning van de Romeinen, graaf van Vlaanderen.

Gothische Italiaanse weefsels.

portret van Bonaparte geweven te Lyon in zwarte paan op witte zijden achtergrond; een oude Franse blauwe standaard met zilveren lelies geborduurd; een wollen kasjmier weefsel dat het huwelijk voorstelt van Napoleon III met Eugénie van Montijo; weefsels met de wapens van Willem IV van Engeland; met de M van Maria de Medici en de H van Henri IV, enz...

Het museum van oude costumes toont diezelfde stoffen omvormd in rokken en kledingstukken en hier kan men stap voor stap de variatie en de grillen van de mode volgen vanaf het einde van de xvi^de eeuw tot in 1900. Merkwaardig is bijvoorbeeld een vrij volledige verzameling ondervesten, in die tijd een belangrijk mannelijk kledingstuk. Er zijn werkelijk prachtige exemplaren, volledig met goud geborduurd of met sierlijke bloemenarabesken uit de tijd van Louis XV en Louis XVI.

*

Deze beide rijke verzamelingen werden door de Handelskamer van Tourcoing niet uitsluitend met een artistiek doel aangeworven. De voornaamste bedoeling is inderdaad aan de industriëlen, kunstenaars en decorateurs elementen te bieden waardoor zij met zekerheid reconstructies uit voorbije eeuwen kunnen uitvoeren of beter nog waaraan zij zich kunnen inspireren om nieuwe en originele vormen te vinden en uit te werken. Dank zij deze documenten kunnen zij tevens een idee krijgen van de techniek van het vak.

Leerlingen, vooral van de kunstacademiën, komen regelmatig deze musea bezoeken; zij kunnen er in een optimale aanschouwelijkheid de opeenvolging vinden van de verschillende stijlen. Op het gebied van de kunst hebben deze musea als doel alle mensen samen te brengen die zich bezig houden met de techniek, de schoonheid of de aanmaak van het decoratieve weefsel. Zij kunnen er schoon en perfect uitgevoerd werk bewonderen. Ook sociaal gezien hebben deze musea een taak: door het contact met die meesterwerken is eenieder in de gelegenheid enkele ogenblikken maar zijn vaak smakeloos levensmilieu te vergeten. Om de kunstsmaak te toetsen en te vormen is een bezoek aan deze instellingen zeer nuttig. Voor de volmaaktheid van deze stukken, hun rijkdom en hun afwerking blijft men bewonderend staan. Wat de bezoekers over het algemeen verbijstert is de enorme arbeid die hier verzameld is, wanneer men even bedenkt dat heel veel van die stukken volledig met de hand of althans met nog minder technisch volmaakte instrumenten werden vervaardigd; kantwerk, brokaat, borduurwerk, die stuk voor stuk een fortuin waard zijn. Een sjaal uit Indië kostte in 1862 2.060 frank, op onze dagen betekent dat 450.000 frank. De rekening van een hoed en enkele herstellingen voor Madame Berthier, de schoonzuster van de maarschalk, beliep 140 goudfranken, dat is ongeveer 30.000 fr. Meteen kan men zich ook een idee vormen over de inspanningen die de cartonschilders van dit weefwerk, en de wevers zelf zich hebben getroost en de verschillende verzamelaars die heel Frankrijk en Italië hebben afgereisd en wier werk thans in deze musea wordt bewaard. Deze collecties zijn een element van artistieke rijkdom dat veel te weinig in Frankrijk en ook in Vlaanderen gekend is.

Tourcoing dat bovendien een merkwaardig stedelijk museum bezit, waar af en toe belangrijke tentoonstellingen worden ingericht, draagt hierdoor naast een industrieel stellig ook een artistiek karakter. Wij kunnen de bezoekers die het kunstleven van Vlaanderen beter willen leren kennen, alleen aanraden ook Tourcoing aan te doen en er die rijke collecties te komen bewonderen, nadat zij Rijsel hebben gezien, dat het eerste provinciaal museum van Frankrijk bezit. Beide bieden in afzonderlijke facetten stellig iets van onze grote Vlaamse en Nederlandse kunst.

J.E. VAN DEN DRIESSCHE

Conservator van het Museum van Kunstweefsels en oude costumes te Tourcoing