West-Vlaanderen. Jaargang 3

De muur

IK heb gisteren een boek zien liggen met een titel die mij sloeg als het plotse geluid van een claxon in een voorstadsstraat: Un Homme Fini...

Er was een prent bij: een verwoest, verbeten gezicht met krankzinnige ogen en een mond, die aan alle glazen van het leven geproefd heeft en zo pas zijn oneindige walg tegen het asfalt kotste.

Un homme fini? Ik heb geknikt, heb de prent meegedragen op de tram en de trein, en nu, in deze lange lange nacht is ze teruggekomen als een tandpijn.

Ik denk aan dat beeld en zet er randnota's bij. Ik zeg: zo is ‘un homme fini’ niet. Die prent is niet goed. Iemand die je nog aanvatten kan met de beklemmende tragiek van zijn masker, is nog niet ‘uit’. Ik zou hem anders voorstellen, moest ik kunnen tekenen: vaag en mat en lijnloos en ongerimpeld, zonder de kracht van brutale kaaksbeenderen, met

[p. 239]

ogen als bedoomde treinruiten of van een station in de mijnstreek, en met een mond als een ouwe wonde, die niet meer bloeden kan... Nee, geen mond, de man zou geen mond hebben, alleen maar ogen. Een wassen biet met dode ogen.

Twee seconden geleden schoot het mij te binnen dat ik ook mijn eigen portret zou kunnen tekenen. Ben ik zo? Ik tracht mijn gezicht voor mij te zetten: een grijze vlek... Ja, dat zou het kunnen doen: een grijze vlek, en er onder: Un homme fini.

Ik blijf liggen denken. Ik blijf liggen luisteren naar het proces van een afreactie in mij. Mijn gezicht? Ik ken het niet meer. Ik ben ook mijn gezicht kwijt... Ik wacht een tijdje en trek dan het licht aan. Lia knippert even en draait zich dieper weg onder de dekens. De balatum bijt in mijn voetplanten. In de lavabospiegel zie ik dan mezelf. Mijn portret. Ik bekijk het met de sinistere aandacht van een dokter, die de dood in zichzelf diagnoseert... Un homme fini? Slap gezicht zonder lijn, dode mond en lege ogen? Jawel, Harry, en helemaal lijk een zak die alle ambities en lusten uitgestort heeft en nog slechts wacht. Waarop wacht je, Harry?

Ik zie mezelf staan in de spiegel op een fond van behangpapier met een groot bed in, en heb het gevoel dat slechts de blauw-witte strepen van mijn pijama mij nog recht houden.

Uit Harry!

Misschien nog niet helemaal, want je kan de inventaris van het faillissement nog opmaken, de ijlte in kubieke decimeter uitdrukken en je hecht nog belang aan de nul komma zeventien onder het sommetje. Heet het scepsis, of alleen maar de inertie van een oud complex, dat jarenlang voor motor speelde, en nu, als een vergeten schildwacht, met een pissebed op zijn helm en vogels in de kraag van zijn mantel, achterblijft.

Nee, Harry, je bent nog niet helemaal uit, je bestrooit jezelf nog met het zout van goedkoop sarcasme als een slak, om het krimpen en slijmen te volgen.

Ik bezie de Harry in de spiegel, haal een hand door het plukje haar, drink een glas water, dat in mij valt als een steen en een metaalsmaak achterlaat, trek het licht uit, en ga liggen naast mijn vrouw.

Ze draait zich om. Slaapt door. Vroeger zou ze wakker geworden zijn. Nu lijkt het of een zeker contact verbroken werd en we beiden terugkruipen naar onze eigen persoonlijkheid... Haar man staat op en ze reageert niet.

Het is allemaal begonnen in de trein, die vijf en twintigste Juli. Alles heb ik geregistreerd, vanaf het telegram, tot het knarsen van de remmen van de taxi, die Lia naar huis bracht. Trouw heb ik alles opgenomen op een kleurloze dictafoon.

Er was het wachten in de hall. Ik had ze direct herkend: het namaakmarmer, het portret van de Révérende Mère, Fondatrice de la Congrégation, en de weepse kliniekgeur die je lossnijdt van buiten. Manière herkende mij ook, maar ze hield de mantel van het christelijk vergeten over het verleden en loerde slechts door de gaten. Ze bracht mij vriendelijk en vol medelijden naar een spreekkamertje, een verkleinde uitgave van de hall: kleine salonpalmen, namaakmarmer, stuc, de dode glimlach van de Révérende. Ik krijg een zetel. Ze vraagt niet of ik gedronken heb, nee, ze kent de zwakke kanten van onze



mannelijkheid en haalt met een precieus gebaar een flesje uit haar toog. Ze schenkt een voorzichtige borrel.

- Echte Franse, fluistert ze bijna stiekum. Ik heb familie in Rijsel.

Als ik drink bekijkt ze mij eerbiedig en vol kinderlijke verwachting, net of ze denkt, dat die ene borrel mij zal overrompelen of dronken maken of zoiets.

Ik blijf apatisch zitten staren op het lege glaasje. Ze denkt dat ik er een tweede verlang en schenkt bij. Dan bergt ze de fles weg, vergeet haar gewone inleiding over de beproevingen in dit aardse dal en zegt bijna brutaal: Het gaat niet goed met Lia.

Dat wist ik. Pas nu denk ik duidelijk aan de baby.

Ik vraag: En het kind?

Ze wrijft over haar habijt, krijgt een plotse oude bibber in haar stem: Dood..., maar je vrouw komt er door.

Ik denk bitter: Dat is voor haar het voornaamste: de patiënt, het nummer, dat geregistreerd werd en weer heel moet afgeleverd worden. De baby was maar een naamloze mogelijkheid, die ze nog niet inschrijven kon op de fiches. Alleen wij beiden kenden hem, wisten hoe hij er uit zag en hoe hij ademde en lachte, en hoe hij worden zou.

[p. 240]

- Het was een mooie jongen. We hebben hem Harry gedoopt.

Ineens zou ik willen huilen, maar ik hou mij recht, ik ben immers een pop met pretenties.

Toen ze ‘kom’ zei, met haar serene, oude stem, ben ik recht gekomen, heb haar gevolgd over het bloeiend pleintje, de trap op, tweede verdieping, kamer zevenentwintig.

Ze lag alleen, wit in haar zwarte haar. De koorts maakte haar vreemd-mooi en jong. Enkele seconden haatte ik haar haast, omdat de vaas ongeschonden en vermooid uit het desaster gekomen was.

Ze sliep.

Ik heb ze alleen maar even bezien, zonder aan te raken. Het scheen of ik haar niet meer kon aanraken, want hier binben in mij was alles stijf geworden als bij een koude robot. Ik was een robot die werktuigelijk alles opnam, een geperfectioneerde kleinstreepplaat.

- Ze ziet er goed uit, zei de Zuster.

Ik knikte, probeerde te vragen wat ze gedaan hadden met mijn jongen, maar mijn mond bleef staan in een belachelijke plooi.

Toen bracht ze mij weg. Als ze mij uitleidde zei ze: Ik moet u nog iets zeggen..., doch ik strompelde al tussen de palmen door, sloeg de deur op haar stem dicht en liep de straat op. Ik liep blind en dood doorheen de drukte en zag mezelf weer



als een eenzame vis in een aquarium, die het defilee van de kijkers onverschillig aanstaart.

Ik ben dan naar het bureau gegaan om verlof te vragen en daar begrepen ze niet direct waarover het ging, want, après tout, het kind is dood en dat is triestig, maar je vrouw komt er door, et ça... De ‘deelname’ van de chef klonk bijna onnozel om dat naamloze ding dat juist geteld vijf minuten geleefd heeft...

Thuis huilde Lia's moeder even over de baby en vond het jammer, omdat Lia het zo zwaar zal opnemen, maar tenslotte was het toch nog best verlopen: Lia kwam weer goed en het ander moesten we maar eens overdoen. (Ze kneep me hier even in de wang).

Alleen is het andere niet meer te overdoen. Lia heeft het mij dan nadien zelf gezegd: ze kan geen baby meer krijgen.

Krampachtig huilde ze onder mijn handen haar nutteloos verzet tegen de hemel uit, en ik suste haar met een dikke stem: het is niets, kind, het is niets, maar we drongen niet in elkaar door en leken eenzame, blote wezentjes op een sneeuwveld, elk met zijn aparte pijn.

Ik wreef ze tussen de schouderbladen en zei maar obstinaat: Het is niets, het is niets, en zij vroeg: Meen je dat, Harry?, doch eigenlijk masseerde ik mijn eigen zeer.

We troostten elkaar naar de buitenkant, want ons hart luisterde met een verrukte pijn naar het krijten van een kind op de babyzaal boven. We werden stil. Mijn hand lag als een dood dier op haar rug. We keken naast elkaar. Alleen mijn verstand registreerde de roep van haar bloed en het dolle heimwee naar een kind. In mij was er slechts pijn, diezelde metallieke zwaarte, die je voelt in een afgeknoopte arm voor het spuitje er in gaat. Zij was strak. Ze zei niets van de wanhoop, die ze al dagen voelde boren als de baby's huilden. Ze was hout. Slechts toen ze mijn dood gezicht zag, deed ze een laatste sprong naar het verleden en kuste mij tegen de tanden. Het leek mij een nutteloos, indecent gebaar, net of wij het deden boven een dode heen.

Misschien was die dode er wel?

Hij was er, hij was in ons, hij had operatiekleppen op iedere ader gezet en wachtte.

Toen ik wegging en aan de deur nog eens omkeek, leek ze dood.

Zo is zij gebleven, zo was ze nog, toen men haar naar huis bracht: heel wit en dun en bijna vergeestelijkt, met ogen die naar binnen keken, een scherpe lijn in schouders en heupen, die haar steriliteit bijna onderlijnde voor iedereen.

Ik huilde die eerste avond. Zij niet. Alleen haar stem leek mij heel vreemd, broos en toch hard als glas, met iets dat je opkijken deed. Ze schoof doorheen het huis met die lange, gebogen rug van een geopereerde, keek naar de meubels, keek naar het stapeltje breiwerk dat nog te wachten lag op de kroonprins, zei plots: Nacht, moeder, nacht, Harry!

Ik vond ze een uur later op het bed, strak en recht als een gelijkte. Ik zoende ze als een gelijkte, op het voorhoofd, en dacht: ik moet iets zeggen, moet iets doen, maar ik vond niets en ging naast haar liggen. We lagen die nacht allebei in ons

[p. 241]

isolement en leken huizen met opengescheurde luiken, die naar elkaar staarden met dode vensters en niets meer te verbergen hadden. We hadden ook niets meer te duiken, niets meer te geven, niets meer te hopen; we hadden beiden de Winter in de kamers gelaten en keken ieder op het ijs en het rijp tegen onze eigen muren en wisten, dat ook in het ander huis de ijspegels drupten.

De morgen kwam en de trein van acht uur drie en het bureau dat mij opzoog, en ik was blij de vertrouwde formulieren terug te vinden en het getekker van de schrijfmachines en heel de oude sfeer. Zij bleef achter. 's Avonds, als ik thuis kwam, kon ik de verschrikkingen van dat achterblijven op haar gezicht lezen. Het was leeggebrand. Het was leeggewacht. Pas dan kon ze huilen. Ze deed het met een hysterische hartstocht die niet kalmeerde onder mijn handen en haar slechts uitputte. Ze zegde niets. Ze huilde.

We hebben die avond doorgebracht met de stilte van het oude huis en de tiktak van de Westminster en onze doffe pijn. En er kwam weer een nacht en weer een avond en weer stilte en weer de Westminster, en daarna nog een dag en nog een avond en... Ach! schei uit!

En de lippen van de wonde sloten zich over de etter...

ill.: michel martens   oswald valcmar