West-Vlaanderen. Jaargang 3

[p. 195]

De glimlach van de dokter

HET was een kleine stad en een oude dokter, met veertig jaar praktijk. Een gouden hart, getuigden zijn patiënten; een onverbeterlijke mopperaar, luidde het oordeel van zijn vrouw.

Het ergste van de zaak is, als hij moeilijkheden heeft - (en hij had voortdurend moeilijkheden, doordat hij nooit en niemand iets kon weigeren) - dat hij altijd de schuld aan anderen wijt. Natuurlijk in de eerste plaats aan zijn vrouw. Daarom vraag ik mij af, ging de echtgenote van de dokter, die Elvire heette, verder, of hij niet gehuwd is met de enige bedoeling steeds een zondebok bij de hand te hebben.

Het was even lang geleden als zij in de echt getreden waren, dat hij in haar bijzijn nog over liefde had gesproken. Toch gebeurde het nog een enkele keer dat hij haar zoende, een beetje verstrooid en haastig, zoals hij 's ochtends de kranten doorkeek, terwijl hij ontbeet en dacht aan het werk van de komende dag.

- Wij worden oud, Lucien.

Haar verlangen was hem aan het verstand te brengen, dat het straks te laat zou zijn voor tederheid en geluk. Boven een zekere leeftijd, maak je je maar belachelijk als je nog niet de waanzin van je gevoelens achter je gelaten hebt. Alles moet op zijn tijd komen en zijn tijd



mogen duren. De dokter was aan het kruispunt van de liefde voorbijgelopen; zijn vrouw stond er nog hunkerend op hem te wachten.

- Waarom leef je eindelijk niet eens voor jezelf?

Zij hadden het niet meer nodig dat hij werkte: dank zij haar zuinigheid hadden zij een kapitaaltje overgespaard: de kinderen waren in hun eigen gezin en verdienden hun brood.

- De volgende winter houd ik er mee op.

De belofte was verjaard. Hij had ze afgelegd, ertoe geprest door Elvire en Maaike, zijn jongste dochter, nu de echtgenote van een mijningenieur, en in de tijd zijn liefste kind, het enige dat nooit tegen hem opgezien had en op zijn schoot klauterde, om met haar hoofdje aan zijn borst gevleid in slaap te vallen. Als hij moe, zelfs als hij katterig was, bleef hij stilletjes zitten, de goede warmte opslorpend, die van zijn meisje op hem uitstraalde.

Nu was vader nog eens jarig. Al de kinderen waren gekomen met hun kinderen en echtgenoten voor het avondeten. Zij hadden ontelbare pakjes en doosjes meegebracht; de dokter had de geschenken uit hun papier gewikkeld, bewerend en nog eens herhalend, dat het te mooi en te veel was wat hem aangeboden werd en hij had een beetje stompzinnig zitten mopperen, omdat hij ontroerd was, niettegenstaande zijn overtuiging dat er geen ontroering bij te pas kwam. Het huis leek een grootwarenhuis, vol drukte en gedrang, op een dag dat Sint Niklaas aan de kinderen audiëntie verleent.

Buiten was het donker en guur. Eerst had het drie weken gevroren, daarna was de dooi ingetreden met rukwinden en slagregens, en nu bleek dat de winter nog lang niet overwonnen was, want de thermometer zakte opnieuw beneden het vriespunt en met de schemerende avondval was het beginnen sneeuwen.

- Gevaarlijk rijden, hadden de kinderen verzekerd, toen zij hun wagens geparkeerd hadden en met knipperende ogen en een behaaglijke zucht van verlichting in de woonkamer gekomen waren. Je kunt ongeveer niets zien en de baan wordt glad. De landelijke wegen moeten echte moordkuilen zijn.

De dokter bromde en dat kon evengoed een instemming betekenen als een uiting van misprijzen voor de weekheid van de moderne jeugd, terwijl Elvire, die zich ter ere van haar echtgenoot, die het niet verdiende, had opgetuigd, zich beijverde om het iedereen gezellig te maken.

Het ogenblik kwam dat zij aan tafel plaats zouden nemen, tegenover, of rechts en links van vaders armstoel, die met papieren rozen was versierd. Maaike had zich daarmede belast, volgens een oude traditie, die nog uit haar kinderjaren stamde. Op de inhuldiging van een burgemeester in een landelijk nest, had zij gezien dat zijn zetel met bloemen was opgeschikt en op het ogenblik zelf had zij besloten: dat is iets waar ook mijn pipa recht op heeft. Het recht was in zwang gebleven en de dokter, die de onverschilligheid en dwaasheid, zelfzucht en boosaardigheid van de mensen te boven was, moest mopperend zijn ontroering verbergen, zoals altijd wanneer hij op

[p. 196]

een beetje goedheid stuitte. De goedheid maakte hem zwak.

- Pestding, zei hij, en dat was tot zijn liefste dochter gericht, tot het blonde kindje welks zachte warmte al de poriën van de huid op zijn borst deed opengaan.

Moeder gaf het bevel:

- Aan tafel, kinderen!

En op dat ogenblik rinkelde de telefoon.

- Kunnen ze mij dan nooit met rust laten!

- Niet opnemen! zei Elvire, geleid door haar vrouwelijke intuïtie, die begreep dat een wijziging in de toestand, nu dat alles goed was, slechts een verslechtering kon betekenen.

Het was een verkeerde taktiek. Had zij er zenuwachtig op aangedrongen dat er moest geluisterd worden, de dokter zou zich gehouden hebben alsof hij noch het gerinkel noch haar aanmaning hoorde. Nu nam hij zonder aarzelen de hoorn op en uit de antwoorden die hij gaf, besloten zijn kinderen en kleinkinderen dat hij dringend bij een zieke geroepen werd en beloofde zich onmiddellijk op weg te begeven.

- Op mij niet wachten! besliste hij. Een kind dat alle kentekenen van diphteritis vertoont. Over een uurtje ben ik terug.

- Bij wie is het? vroeg Elvire.

- Bij de Familie De Vos op het Waterland.

Het Waterland was een landelijk gehucht, buiten de wereld gelegen, met slecht onderhouden kiezelwegen, die ook in een ander seizoen nagenoeg onberijdbaar waren.

- Vader, wij gaan mee.

Twee zoons, twee schoonzoons en Maaike ook al, met guitig schuin geheven gezichtje, stelden het hem voor.

Hij moest het vaderlijk gezag doen gelden:

- Allemaal hier blijven, want jullie weten toch, dat ik niet graag 'n hele avond aan tafel zit.

Hem tegenstreven stond gelijk met zijn humeur bederven en dus lieten zij hem alleen naar het Waterland rijden, aan boord van zijn oude Citroën, zo beslijkt dat hij de modderwagen werd geheten, omdat hij op bevel van de dokter niet meer mocht gewassen worden.

- Nutteloos werk! was zijn oordeel.

Maar de motor was goed en hij zoemde zachtjes, zoals bijen gonzen boven een klaverveld in de maand van Mei.

De wagen boorde door de duisternis en de wervelende sneeuw; de wielen drongen diep in de doorweekte weg; water en slijk spatten in dichte stralen omhoog en voortdurend gleed het voertuig van links naar rechts en omgekeerd, rakelings langs bomen en grachten, voortgedreven door een voet op het gaspedaal, die geen genade kende, en geleid door de oude, rimpelige en in hun gewone doen reeds bevende handen, die vast als klemhaken werden wanneer zij een instrument of het stuur van een wagen met hun greep omklemden.

Zo bereikte hij heelhuids de kleine boerderij, doel van zijn rit. Het verwonderde hem dat de deur van het woonhuis niet geopend werd en er niemand verscheen met een lantaarn aan de hand, om hem op zijn tocht door de boomgaard bij te lichten. Hij had nog meer reden tot verwondering, toen hem door de vrouw van Wies De Vos verzekerd werd, dat er niemand ziek was en zij de dokter ook niet opgebeld hadden.

Wie had er die misplaatste grap uitgehaald? Hij deed alsof hij erom lachtte, want hij wilde de schijn niet laten dat hij zich bedrogen voelde.

- Zij zullen de naam niet goed begrepen hebben, zei hij. Als je naar de telefoon luistert, mag je je aandacht niet laten afleiden, zoals het maar al te grif gebeurt.

- Wilt u iets warms drinken, dokter? Het weder is zo afschuwelijk slecht.

- Het weder is zoals het om deze tijd van het jaar behoort te zijn, weerde hij het medelijden van de boerin af.

Maar de mensen, dacht hij verschrikt, die zijn niet zoals het behoort en waarom staan zij zich dat toe, als ze weten dat je jarig bent? Zij hebben het natuurlijk geweten, zij zouden het anders niet doen. Hij zou op de centrale kunnen navragen wie hem opgebeld had. Maar misschien zouden zij het niet mogen verklappen, als er geen politieonderzoek werd ingesteld. Waarom zou hij de politie bij het geval betrekken? Ook zij zou wel liever met rust gelaten worden.

Als hij thuis kwam, zou hij maar zwijgen over zijn wedervaren; anders zouden de vrouwen gaan gillen en de mannen verontwaardigd doen, terwijl het besluit van hun deelneming in zijn verontrechting natuurlijk zou luiden: hou op met je

[p. 197]

praktijk, vader. De mensen verdienen het niet dat je je afslooft.

Voorlopig was hij nog niet thuis. Hij startte, om zijn halsbrekende tocht nog eens over te doen. Het was dichter gaan sneeuwen, stelde hij vast en hij vond het jammer dat hij die verse sneeuw niet ongerept mocht laten. Meteen glipte zijn wagen naar links; hij rukte aan het stuur, zijn voet drukte vliegensvlug op de rem en in de tijd van één tel, was de auto over de andere kant van de weg in de gracht geslingerd.

- Dat moest er nog bijkomen.

Natuurlijk.

De dokter begon te lachen, zoals altijd als hij ongelukkig was. Hij had op allerlei manieren geprobeerd om zijn gevoelens te verbergen als hij ongelukkig was en iets beter dan een lach, had hij er niet op gevonden. Hij poogde lachend de auto weer op de weg te rijden; de motor kon het niet halen en dus zou hulp van mensen moeten ingeroepen worden. Er lag een boerderij niet ver af. Hij twijfelde er niet aan, dat de bewoners hun paarden voor de auto zouden willen spannen, maar hij moest het toch eerst vragen.

- Graag gedaan, dokter, zei de boer, met het meeste plezier van de wereld.

Eigenlijk had hij er nog meer plezier aan zelf bij het vuur te blijven en de paardenknecht met het werk van barmhartigheid te belasten. Het was een man die graag iets bijverdiende, die paardenknecht, en daarin geleek hij naar al de mannen die de weldaden van de beschaving hebben leren waarderen.

- Het gebeurt geregeld, beweerde hij, dat ik auto's uit de sloot moet helpen. Toch gebeurt het niet dikwijls dat het zo laat en zulk slecht weder is. Wat er mij ergert, is dat de chauffeurs, die je uit hun moeilijkheden hebt gered, je vriendelijk bedanken en zich uit de voeten maken, zonder te bedenken dat ze weleens naar hun schuld zouden mogen vragen. Als ze je ten eeuwigen dage als een weldoener van de mensheid behandelen, word je daar kribbig onder. Niemand wordt graag voor het lapje gehouden.

Die mening lag helemaal in de lijn van 's dokters opvattingen ter zake.

- Ik ben niet als de anderen, zei hij, zich ineens vagelijk herinnerend, dat iemand anders dat woord al vroeger had uitgesproken, zij het dan ook onder andere omstandigheden.

Hij zocht naar een gepast bankbiljet om de paardenknecht te belonen. Twintig frank zou hem een redelijk bedrag geleken hebben; toevallig had hij echter geen kleiner briefje dan een van vijftig in zijn zak. Hij offerde vijftig frank op, blij dat hij iemand anders blij kon maken en terstond hield hij op met lachen, om weer te kunnen mopperen.

- Nu hoef je dat geld niet te verdrinken.

- Neen, zei de man.

Toen de dokter thuis geraakte, beslijkt op de onderste en besneeuwd op de bovenste helft van zijn lichaam, was hij anderhalf uur weg geweest. De kinderen hadden toch maar gegeten, omdat zij vreesden dat hij kwaad zou worden, als hij vaststelde dat zij zijn bevel in de wind geslagen hadden. De borden van het laatste gerecht werden weggenomen, met de beenderen van de gebraden kiekens en de oudste zoon schonk nog een glas Bourgogne in. Vaders zetel was blijven wachten, met de papieren rozen van de liefde bekroond.

- Is alles in orde, vader?

Het was Maaike, die het vroeg.

- Wij zijn achteraf nog ongerust geworden. De Familie De Vos heeft, toen je vertrokken was, weer opgebeld om erop te wijzen dat je bij Adhemar en niet bij Wies De Vos werd verwacht. Er moeten twee families De Vos op het Waterland wonen. Maar moeder was ervan overtuigd dat je niet de ene met de andere zou verwarren, aangezien je je patienten kent, vader, alsof het je eigen kinderen zouden zijn.

Terwijl zij nog sprak, rinkelde de telefoon opnieuw.

Niemand drukte de wens uit: luister of luister niet. Elvire nam de hoorn op en Elvire zei:

- Nu begrijp ik er niets meer van. Het is Adhemar De Vos en hij vraagt of de dokter seffens zou willen komen, omdat het jongetje maar slechter wordt...

Allen verstijfden en in de stilte die viel begon de dokter te lachen, luider dan het ooit iemand van hem had gehoord.

ILL.: JAN DE GROOTE   ANDRE DEMEDTS