West-Vlaanderen. Jaargang 3

[p. 149]

Schilders en beeldhouwers uit de Westhoek

IN de stille Westhoek leven en werken vooralsnog geen kunstenaars die de wereld groot noemt, omdat zij op drollige wijze de ruiten tikken, maar toch zijn er gevestigde kunstenaars en ook enkele jongeren die stellig een meer dan locale belangstelling verdienen.

Hilaire Gellynck

Hilaire Gellynck werd geboren te Wervik in 1905, deed volledige oude Humaniora-studiën te Roeselare, volgde aan St Lucas te Gent lessen in tekenen en in het boetseren onder leiding van Oscar Sinia, bezocht daarna in dezelfde stad de stedelijke academie, waar hij voor schilderkunst door Oscar Coddron en voor boetseren door Domien Inghels verder werd opgeleid. Terzelfdertijd studeerde hij aan de hogeschool en verwierf het diploma van licenciaat in de kunstgeschiedenis en de oudheidkunde.

Gedurende een tiental jaren was hij leraar in de kunstgeschiedenis aan het Klein Seminarie te Roeselare, werd in 1927 aangesteld als tekenleraar aan de academie te Wervik en werd in 1929 bestuurder van diezelfde school. Sedert 1931 is hij meteen gelast met de lessen van kunstgeschiedenis aan de Kortrijkse academie.

Hilaire Gellynck, Bloemen. (Olie).

Deze bijna vijftigjarige met zeer drukke bezigheden (hij is bovendien nog stadsontvanger te Wervik) vindt nog de tijd, zo mag men het wel zeggen, om schilderijen op te vatten en uit te werken, die stellig van een grote vaardigheid getuigen. In den beginne stonden zijn werken onder de invloed van de expressionistische schilderkunst (de tijd van de tweede Latemse generatie) maar stilaan keerde Gellynck zich in zichzelf terug en vond tenslotte zijn eigen weg, een strekking die bezwaarlijk onder een duidelijk isme kan worden gerangschikt.

Hilaire Gellynck, uit een kunstenaarsfamilie ontsproten, schrijft zelf (en met vaardigepen) hoe zijn opvatting luidt over de compositie:

Voor een vijftiental jaren composeerde ik veel liever en gemakkelijker dan nu en geloofde ik ook meer aan de uitsluitelijke waarde en het wezenlijk kunstige van de geschilderde compositie. Andersom verdacht ik toen veel landschapschilders en stillevenschilders dat zij schilderden uit armoe van geest, uit gemakzucht en uit vrees voor de technische moeilijkheden verbonden aan het hooggestemde academiewerk. Daarbij verweet ik hen wel eens (al was het dan ook binnensmonds) voor ideaallozen, die door hun werk niet trachten in te grijpen in het leven van hun tijd, enz... enz...

Ben ik langzamerhand burgerlijker geworden, en deserteer ik van een vooruitgeschoven post naar de gemakkelijke kant?

Het eerste hoop ik noch geloof ik; bij het tweede denk ik dat doen aan kunst geen kwestie is van zich te voelen op een vooruitgeschoven post, maar kwestie van uiterste - uiterste rechtzinnigheid en doelmatigheid. Nu denk ik dat de enkelen die nog regelmatig composeren ofwel zich vergissen en doen aan acrobatieën ofwel zeer begenadigde mensen zijn, sterk en gelukkig: hun rijke ziel te kunnen uitstorten in plastische munt. Wat betreft de ontelbare schare landschap-, marine-, stilleven-, kopkens-, duinen,- en bloemenschildersspecialisten: Onder al dezen zijn er wel enkele die kunnen schilderen maar bitter weinig die schilder zijn. Het merendeel is gederouteerd door het veristische beginsel. Dit wordt wel eens verdoezeld door een paar krachtige vegen om de lof te kunnen in ontvangst nemen dat hun werk kloek en breed geschilderd is - maar niettemin het blijven amateur-kat-uit-den-boom-kijkers, die met het rechteroog artistiek kunnen knipperen om zogezegd het zieltje van de natuur op te vangen. En of die schilders nu kunnen leven of zelfs rijk worden dank zij hun verfborstel - het zijn geen schilders, maar souvenirfabrikanten.

Deze passage uit een lezing die Hilaire Gellynck in 1937 hield over enkele aspecten

[p. 150]

Louis Gillon, Abdij Zevenkerken.

Hilaire Gellynck, Oostende. (Waterverf).

Jozef Storme, Stilleven. - Foto D. Masil, Wervik.

[p. 151]

Jos Noreille, Maand Maart, De Spitter. (Ceramiek).

Jos Noreille, Maand Juni. De Liefde.

Lucien De Gheus, Schotel met Krab. (Ceramiek). - Foto Verdonck, Poperinge.

Lucien De Gheus, Beeldwerk voor balkdragers. Foto Verdonck, Poperinge.

[p. 152]

van zijn eigen werk, belicht

E. Vansteenkiste, De Zwerver. Foto D. Van Overbeke, Oostrozebeke.

op fijnzinnige manier de drang die bij hem leeft om het Unaussprechliche op de meest eerlijke, maar ook op de meest vaardige manier tot uitdrukking te brengen.

Hilaire Gellynck leverde verdienstelijke portretten, behandelde godsdienstige onderwerpen, landschappen en vooral stillevens. Een speciale aandacht vragen zijn akwarellen. Feitelijk heeft hij altijd aan waterverfschildering gedaan; maar de lichte toets en de sobere bladvulling die in zijn jongste werken opvallen verhogen de suggestieve kracht die er van uitgaat.

Deze werkelijk te bescheiden kunstenaar, de waardige zoon van Emiel-Constant Gellynck (de ongemeen-begaafde kunstschilder en bestuurder van de Wervikse academie) mocht hier zeker wat uitvoeriger in het licht treden. Zijn werk, zijn bezorgdheid om alwat het artistiek en cultureel leven kan verheffen, zijn wijze vingerwijzigingen aan veel collega's en jongeren, verheffen hem tot een gewaardeerd artist en een edel mens.

Eugeen Vansteenkiste

Het werk van deze Ieperse schilder doet enigszins vreemd aan voor moderne ogen; er hangt iets romantisch, vaak bijna mystisch over deze schilderijen. Bij Vansteenkiste vertegenwoordigt ieder werk een realiteit uit de jenseitige wereld, aldus schrijft Lode Willockx in een uitvoerige studie over deze kunstenaar, waaruit wij verder enkele gedachten putten. In de jaren toen Vansteenkiste te Kleef - als hoornblazer in het bezettingsleger van 1918 - vertoefde, voelde hij zich tot de Duitse romantiek van Mauritz von Schwind aangetrokken. Bij een daaropvolgend verblijf in Saksen betrok hij de romantische levensbeschouwing van Novalis in zijn gezichtsveld. Dezes Blaue Blume, brengt het steeds terugkerend kenmerk in de kunst van deze Westvlaming. De quintessens van deze symboliek, de Sehnsucht en het correlatieve Wandern vinden wij zeer persoonlijk uitgedrukt in de uit 1923 dagtekenende Zwerver (verz. Van Overbeke, De Pinte), die het weerbarstig ideaal achterhalen wil langs verkronkelde banen en zwiepige bomen onder buiige wolken op grijze horizonten.

Indien wij bedenken dat de romantiek van deze Westvlaming op nationaal plan - hangt buiten het gezwollen pathos van Wappers, de rustige melancholie van Leys, het realistisch romantisme van de sombere Karel de Groux en het innerlijk droom-najagend gemoed van de anti-cerebrale Hendrik de Braeckeleer, geen aanrakingspunten vertoont - op internationaal plan - met het nerveus Frans temperament van de oproerige en sectaire Delacroix, de Duitse burgerlijkheid van Kaulbach, de wetenschappelijke en toch vaak literaire heldenverering van Adolf Menzel, dan hebben wij zijn persoonlijkheid nog sterker in het prisma zijner constanten getrokken. Was het niet Verschaeve die reeds in 1931 getuigde: Ik durf echter met alle beslistheid vooruitzetten dat ik de romantische levensaanvoeling bij niemand, ook niet in de bloeitijd van het zogenaamd kunsttijdperk, zo echt, zo naief-schoon, zo onvermengd, zo kloek en vast, leven heb zien worden dan in schilder Vansteenkiste?

Lucien de Gheus

Vorig jaar reeds vroegen wij in West-Vlaanderen de aandacht voor deze 27-jarige kunstenaar uit Poperinge, dit naar aanleiding van zijn bekroning in de Provinciale prijskamp voor beeldhouwkunst. Zeven jaar is De Gheus leerling geweest van de St Lucasschool te Schaarbeek, waar hij de lessen in sierkunst heeft gevolgd. Maar om aan de kost te komen trok hij er tijdens de verlofdagen op uit met verfpot, ladder en borstel om huisgevels te schilderen.

Conferenties en lessen in kunstgeschiedenis aan het museum voor kunst en geschiedenis te Brussel brachten hem op de hoogte van de stromingen die in de loop der tijden de kunst hebben bepaald. Deze kennis komt hem nu van pas, nu De Gheus meer en meer opgedragen wordt oude meubels, kunststukken en schilderijen te restaureren. De Gheus is tevens lid van het vrij atelier van St Lambrecht Woluwe, waar ook Edgar Tytgat, Oscar Jespers, Jos De Maegd en vele anderen werkzaam zijn.

Naast zijn groot beeldhouwwerk, dat misschien wel invloeden van Zadkine en Moore verraadt, maar dat toch ook getuigt van een grote persoonlijke vaardigheid, legt De Gheus zich ook toe op kleiner werk zoals bas-reliefs, balkdragers en ceramiek. De schotel met krab, die hierbij wordt afgebeeld is een zeer knap ceramiekstuk. De hoofdkleur is oranjegeel, met zwarte rand; het inlegwerk is rood, bruin en wit. Dit is een vrij sober werk, dat uitstekend is gebakken.

Het jongste werk van De Gheus is een monumentaal Lieve Vrouwbeeld (3 meter hoog).