West-Vlaanderen. Jaargang 3

[p. 147]

Over het vroeger doksaal te Diksmuide

SEDERT James Weale in Les Eglises du doyenné de Dixmude (1874) zijn ophefmakende archiefvondsten over het doksaal van Diksmuide publiceerde, is er op archeologisch gebied geen nieuws te vertellen over het ontstaan van dit kunstwerk. In zijn studie Het Koordoksaal in de Nederlanden (1952), heeft Dr Jan Steppe deze gegevens samengevat, erbij voegend het droevig verhaal van de vernieling van dit kerkmeubel tijdens de eerste wereldoorlog, de opzoekingen in het puin, het wegvoeren van de gevonden delen en de zg. restitutie ervan.

De fotos - afb. 54 en 55 - welke Dr Steppe in zijn werk publiceerde, zijn niet van de allerbeste; zij volstaan niet om de lezer toe te laten zich te verenigen met de zeer gevatte esthetische beschouwingen van de historicus. Aangezien het verdwenen doksaal een grote documentaire waarde bezat, menen wij een dienst te bewijzen aan de kunsthistorie met ten behoeve van dit tijdschrift afdrukken af te staan van de 13 × 18 negatieven welke wij van dit kunstwerk bezitten.

Zelfs het museum te Diksmuide, waar de conservator, wijlen Arseen Glorie met bekwame ijver verzamelde wat hij ook maar vinden kon betreffende het doksaal, bezit geen enkele detailfoto.

Prof. Steppe bezit verbleekte fotos van enige der beelden en beeldjes welke de nissen vulden; die beelden zijn echter meestal van latere datum en hebben geen of weinig kunstwaarde.

Met behulp van een plattegrond der St Niklaaskerk welke de Heer Luc Viérin ons meedeelde, hebben wij de plattegrond van het doksaal kunnen wedersamenstellen. Het doksaal, de trap die er naartoe leidt en de altaren welke zich eronder bevonden komen op Viérin's plan niet voor en het lijkt ons gewaagd die zo maar op ons plannetje te schetsen. De foto van het zicht naar het koor laat toe duidelijk te zien dat er



geen oplossing gevonden werd om van trap en doksaal een geheel te maken, en het doet ten slotte vreemd aan dat, gezien de blijkbaar ruime beschikbare middelen, de behoefte niet aangevoeld werd de eenheid tussen beide delen te verwezenlijken.

De andere afbeeldingen zijn die van twee zijwanden (waarop duidelijk te zien is hoeveel ankers van doen waren om het geheel bijeen te houden), van een boogfragment, van twee bolkapitelen en van een beeldje.

Wij hebben ons willen vergewissen of zich belangrijke stukken bevonden onder hetgene in het museum te Diksmuide

[p. 148]

bewaard wordt. Onze ontgoocheling



was echter zeer groot: een stukje verankering dat nog in de steen vastzit was het enige dat ons kon boeien.

Bij navraag schreef ons Mej. Glorie, huidige conservator van het museum: ‘Ik weet dat mijn Vader van oordeel was dat er met de overgebleven stukken uit het museum niets meer te reconstrueren viel en de Heren van ons comité zijn het daarmee ook eens.

Zoals u weet heeft de Belgische Regering na de oorlog die overblijfsels voor ons land opgeëist. De vraag die wel nooit zal opgelost worden is of de Duitsers wel al die stukken hebben terugbezorgd.

Onder de laatste oorlog zijn al de brokstukken van het doksaal uit het museum in der haast in kelders ondergebracht geweest en door de daartoe aangestelde mannen ongelukkig wat ruw behandeld. Hetgeen nog de zaken zou vermoeilijken meen ik, er nog iets fatsoenlijks van te maken.’

Mej. Glorie zond ons daarbij Ausgrabungen in Dixmuiden. Beilage zur Kriegszeitung der IV. Armee. Wij kenden dit stuk door een vertaling ervan welke wijlen architect Jos. Viérin ons meegedeeld had. Doch, in de oorspronkelijke Duitse uitgaaf komen afbeeldingen voor van de tijdens de oorlog na de opzoekingen wedersamengestelde delen, te weten bijna volledige fragmenten van twee bogen, de houten dubbele middendeur met haar stenen omlijsting.

Van al deze delen berust er niets in het museum te Diksmuide.

Nadien vonden wij in de verzamelingen van het A.C.L. in het Jubelpark te Brussel een foto van beide boogfragmenten, fotos welke wij hier reproduceren. Op onze vraag door wie



en waar deze opnamen gemaakt waren, luidde het antwoord dat zij vermeld waren als fragment van het doksaal vernietigd in 1914; als auteur werd de nu overleden fotograaf Becker aangegeven.

Door vergelijking laat alles veronderstellen dat deze fotos reproducties zijn, niet van bijeengebrachte stukken, doch van de afbeeldingen in de vermelde Kriegszeitung.

Daarbij rijst echter de vraag: uit beide hier gereproduceerde fragmenten en uit de reproductie in de Kriegszeitung van de middendeur, blijkt zonneklaar dat niet voldaan werd aan de gestelde eis om de teruggaaf van de weggevoerde delen.

Wie heeft zich destijds met de hoop teruggegeven rommel voldaan verklaard, wat is er met de overige overblijfsels geschied, en is er kans terug in het bezit ervan te komen?

Architect HUIB HOSTE Lid der Koninklijke Academie voor Schone Kunsten.